విష్ణు సహస్రనామం – 81వ నామం: కృతి (कृतिः)

ఓం కృతయే నమః 🙏🏼

🔸 నామార్థం:

"Lకృతి" అంట....కార్యం, సృష్టి, క్రియ

ప్రతి శబ్దము చేత (వేదోచ్చారణ, భక్తివచన, నామస్మరణ) రక్షింపబడే తత్వం

లోక కర్తగా, ధర్మాన్ని స్థాపించే క్రియాశీలుడిగా భావించబడే నామం ఇది.

విష్ణువు సర్వ క్రియలకు మూలకారకుడు – క్రియాత్మక పరమాత్మ.

📜 పద్యవివరణ:

ఛందస్సు: పద్మ–న భ జ జ జ గ యతి (10 అక్షరాలు, దశపదా వృత్తం)

కృతిగ నీవు గమనమ్ము కలౌన్నతిసాధ్యమున్  

శృతిగ నీవు హృదయమ్ము సమమ్ము చలించగన్  

మృతిగ నీవు సమరమ్ము మనస్సుగ నిత్యమున్  

దృతిగ నీవు మధురమ్ము ధరిత్రిన మోక్షమున్

🪔 పదార్థార్థం:

కృతిగ నీవు గమనమ్ము కలౌన్నతి సాధ్యమున్

– కలియుగములో ధర్మగమనము నీవే. నీవు చేసే కృతులు (వేదనిర్మాణం, అవతారాలు, ఉపదేశం) కలియుగ సత్యసాధనలకు మార్గము.

శృతిగ నీవు హృదయమ్ము సమమ్ము చలించగన్

– వేదశాస్త్రరూపమైన శృతి నీవే. హృదయములో నీవున్నావు. భక్తుడి మనసు లోనుండి శబ్దబ్రహ్మంగా ప్రసరించేవాడు నీవే.

మృతిగ నీవు సమరమ్ము మనస్సుగ నిత్యమున్

– సంహారమందు నీవే కారణం. యుద్ధరంగములోనూ, కాలచక్రములోనూ నీవు నిత్యమున్నావు. నీవు మృత్యువు నుండి విమోచనం కలిగించే మార్గము.

దృతిగ నీవు మధురమ్ము ధరిత్రిన మోక్షమున్

– నీవు దృఢతకు నిలయమైనవాడు. భూమిమీద మాధుర్యరూపమైన మోక్షాన్ని అందించేవాడు. నీవే ఆత్మ బంధాలను దాటి తీయగల పరమపథాన్ని దివ్యంగా అందించేవాడు.

🌺 భావసారం:

ఈ పద్యంలో “కృతి” అనే నామాన్ని నాలుగు శక్తి రూపాలలో విభిన్నంగా అభివ్యక్తం చేశారు:

1. కాలగమనాన్ని నిర్దేశించేవాడు,

2. వేదాన్ని హృదయాలలో నిలిపే వాడు,

3. సంహారకునిగా సమరరంగమున నడిచేవాడు,

4. దృఢతతో మధుర మోక్షాన్ని భూమికి అందించేవాడు.

 ఈ పద్యం "కృతి" ఈ నామం విశ్వవ్యాప్తంగా ఉన్న సృష్టి-ధర్మ-వినాశ-మోక్ష చతుష్కోణాన్ని సూచిస్తోంది.

---

విష్ణు సహస్రనామం.. ఆత్మవాన్

82. నామం.. ఆత్మవాన్ అనగా స్వబలం, చిత్తశుద్ధితో బంధనాలను సైతం బాధ్యతగా స్వీకరించి స్థిరంగా నిలవగలడు.

(మణి భూషణ శ్రీ.. ర న భ భ ర.. యతి.. 9)

ఆత్మవాన్ స్థిరము బంధన బాధ్యతయే యగున్

ఆత్మవాన్ గళము హృద్యమ భావముగానగున్

ఆత్మవాన్ మనసు కర్మల తీరుగ నేస్తమున్ 

ఆత్మవాన్ సమయ ధర్మ మదీకళవైభవమ్

పద్యం విశ్లేషణ:

ఆత్మవాన్ స్థిరము బంధన బాధ్యతయే యగున్

→ ఆత్మవాన్ (ఆత్మతో కలసి ఉన్నవాడు) స్వబలం, చిత్తశుద్ధితో బంధనాలను సైతం బాధ్యతగా స్వీకరించి స్థిరంగా నిలవగలడు.

ఆత్మవాన్ గళము హృద్యమ భావముగానగున్

→ అతని మాటలు గంభీరంగా ఉండి, హృదయాన్ని తాకే భావపూరితతను కలిగి ఉంటాయి.

ఆత్మవాన్ మనసు కర్మల తీరుగ నేస్తమున్

→ ఆత్మవాన్ యొక్క మనసు, తన కర్మల తీరు — క్రమబద్ధతతో, నీతిమార్గంలో నడుస్తుంది.

ఆత్మవాన్ సమయ ధర్మ మదీకళవైభవమ్

→ అతడు సమయాన్ని గౌరవించి, ధర్మాన్ని ఆశ్రయించి, మదీయ (నాలో ఉన్న) కళాసంపదకు ఆధారం అవుతాడు.

*****

విష్ణు సహస్రనామం 83 నామం 

🌸 నామం: సురేశః

అర్థం:

"సురాణాం ఇశః" — దేవతలయొక్క అధిపతి.

ఇది విష్ణువు పరమాధికారం మరియు దేవతలపై అధిపత్యాన్ని సూచిస్తుంది. బ్రహ్మ, ఇంద్ర, వరుణ, అగ్ని వంటి దేవతలకంటే కూడా పరమునైయుండే పరమేశ్వరుడు.

పంచచామర.. జ ర జ ర జ గ యతి.. 10

సురేశ విశ్వ దైవదత్త  సూత్ర ధారిసాక్షిగా

స్వరీశ లక్ష్య సాధ్యభావ్య సంగి చూడ మందగా

గిరీస సమ్మతమ్ముగాను తీవ్ర మాప లోకుడై

తురంతు పాశ బద్ధ తత్వ దూతదాహ తీరుగన్

🪷 పద్యార్థవివరణ:

సురేశ విశ్వ దైవదత్త సూత్రధారి సాక్షిగా

→ దేవతల అధిపతిగా ఉన్న శ్రీమహావిష్ణువు, విశ్వదైవతములకు అధిపతి. సృష్టిలో ధర్మసూత్రాన్ని, ధర్మనియమాలను తానే నియంత్రిస్తున్నాడు. ఆయనకు సృష్టిలోని వర్తమానతలన్నీ సాక్ష్యాలుగా ఉంటాయి.

స్వరీశ లక్ష్య సాధ్యభావ్య సంగి చూడ మందగా

→ తన స్వరూపాన్ని (ఆత్మతత్త్వాన్ని) తెలుసుకోవడం, అనుభవించడం – లక్ష్యంగా, సాధ్యంగా, భవిష్యత్తుగా ఉండే అన్ని కాలగమనములకూ మూలమైన రూపంగా ఉన్నాడు. భక్తుడు ధ్యానం చేస్తూ తాను తానే అన్వేషించుకునే తరుణంలో తీయదనంగా దర్శనమిస్తాడు.

గిరీస సమ్మతమ్ముగాను తీవ్ర మాప లోకుడై

→ శివునికీ సమ్మతుడైన మహావిష్ణువు, లోకములను మాపించే అధికారి. సర్వలోకాలకు పాలకుడు, పరిపాలకుడు.

తురంతు పాశ బద్ధ తత్వ దూతదాహ తీరుగన్

→ మానవుడు తనకే తెలియని బంధనాలకు లోనయ్యే వేళ, ఆ పాశాలను తెంచే పరమతత్వాన్ని అనుసంధానించే దూతలా పనిచేస్తాడు. అతడి బాధను తక్షణమే తొలగించగల శక్తివంతుడైన పరమేశ్వరుడు.

💠 తాత్పర్యం:

"సురేశః" అనే నామంలో పరమేశ్వరుడిగా విష్ణువు చూపబడతాడు — ఇతడే దేవతలకే నాయకుడు. బ్రహ్మాదులకూ ఇతడే ఆదినాయకుడు. తన లీలలతోనే విశ్వాన్ని నడిపించుచున్నాడు. జ్ఞానమార్గాన నడిచే భక్తునికి ఇతడు తత్వాన్ని బోధించే దూతగా మారుతాడు. శివుని సమ్మతుడుగా, శక్తి సమాహారుడుగా మోక్షమార్గంలో సహాయకుడు.

****

విష్ణు సహస్రనామం 84 నామం శరణం.. సమస్త ప్రాణులకు నిరుపాదికంగా ఉపయోగమైన వాడు

శరణం యన్నచొ శాంతిసఖ్యత యగున్సామర్ధ్యహృద్యమ్ముగన్
తరుణం ప్రేమయు చేరు వవ్వ విధిగన్ తన్మాయ తీరే యగున్
చరణంతప్పదు ఎల్ల వేళలగుటన్ చాతుర్య లక్ష్యమ్ముగన్
మరణంతప్పదు శక్తి యుక్తి యనినన్ మార్గమ్ము నేస్తమ్ముగన్

1. శరణం యన్నచొ శాంతి సఖ్యత యగున్ సామర్ధ్య హృద్యమ్ముగన్

అర్థం:
శరణం — శరణాగతి పొందినవారికి
శాంతి — మనశ్శాంతి,
సఖ్యత — భగవంతునితో సన్నిహితమైన అనుబంధం,
సామర్ధ్య హృద్యమ్ము — స్వామి అనుగ్రహ ఫలితంగా నిగూఢమైన సామర్థ్యము, హృదయరంజకత పుడుతుంది.
👉 ఈ పాదం ద్వారా "శరణు తీసుకున్నవారికి శాంతి, సఖ్యత, సామర్ధ్యం లభిస్తాయి" అన్న సారాంశం.

2. తరుణం ప్రేమయు చేరు వవ్వ విధిగన్ తన్మాయ తీరే యగున్

అర్థం:
తరుణం — యుక్త వయస్సు లేదా అనువైన క్షణం,
ప్రేమ చేరు — భగవంతుని ప్రేమ పొందుట,
వవ్వ విధిగన్ — దైవ విధిని అనుసరించుట,
తన్మయత — భగవత్ చిత్తానికి లీనమవుట.
👉 సమయానుకూలంగా భక్తితో శరణాగతి లభిస్తే, తన్మయత ద్వారా భగవత్ సాన్నిధ్యం పొందగలగడాన్ని తెలియజేస్తుంది.

3. చరణం తప్పదు ఎల్ల వేళలగుటన్ చాతుర్య లక్ష్యమ్ముగన్

అర్థం:
చరణం తప్పదు — భగవంతుని పాదసేవ విడువకూడదు,
ఎల్ల వేళలగుటన్ — అన్ని సమయాల్లో,
చాతుర్య లక్ష్యమ్ము — ప్రబుద్ధత, జ్ఞాన లక్ష్యం (మోక్ష)
👉 నిరంతరమైన శరణాగతితో, జ్ఞానమార్గాన్ని ధ్యేయంగా చేసుకున్న భక్తుడు ఎప్పుడూ భగవంతుని చరణాలపై నిలిచివుండగలడు అని సూచిస్తుంది.

4. మరణం తప్పదు శక్తి యుక్తి యనినన్ మార్గమ్ము నేస్తమ్ముగన్

అర్థం:
మరణం తప్పదు — శరీరం మరణించవలసిందే,
శక్తి యుక్తి యనినన్ — శక్తి (బలం), యుక్తి (ప్రయత్నం) ఉన్నా
మార్గమ్ము నేస్తమ్ము — శరణాగతి మార్గమే శ్రేయస్సు, దీనికి ప్రత్యామ్నాయం లేదు.
👉 భౌతిక ప్రయత్నాలకన్నా, భగవత్కృపతో కూడిన శరణాగతి మార్గమే మానవుడికి నిజమైన ఆశ్రయం అన్న స్పష్టమైన తాత్పర్యం.
******

విష్ణు సహస్రనామం 85 నామం 

  శర్మ" :: శాశ్వత శాంతిని సుఖానందాన్ని ఇచ్చేవాడు 

🔸 పద్యం:

శర్మ యటన్న రక్షణము శాంతికి నామము నాకు భాగ్యమౌ

కర్మల సాయమన్నది సకార్యమన స్సగుటేను దివ్యమున్

నిర్మల మాట పాలనగు నీడసుధామయ మౌనమేయగున్

ధర్మము నమ్మవారికిట దారిపథం బగు సత్య దేవరా

🔹 భావార్థ విశ్లేషణ:

1వ పాదం:

శర్మ యటన్న రక్షణము శాంతికి నామము నాకు భాగ్యమౌ

"శర్మ" అనే నామమే రక్షణకు ప్రతీక.

శాంతిని ప్రసాదించే నామరూపుడవు.

ఆ నామస్మరణే నాకు భాగ్యదాయకం అవుతుంది.

👉 ఇది “శర్మ” నామములోని మౌలిక తత్త్వాన్ని — రక్షణ, శాంతి, భద్రత — వ్యక్తీకరిస్తోంది.

2వ పాదం:

కర్మల సాయమన్నది సకార్యమన స్సగుటేను దివ్యమున్

అన్ని కర్మలకు తోడ్పాటుగా నిలిచే సత్య స్వరూపుడు.

మనస్సును శ్రేయోమార్గం వైపు మలిచే దివ్యమైన నాయకత్వం.

👉 ఇక్కడ "శర్మ" నామం క్రియాశీల రక్షణగా ఎలా పనిచేస్తుందో చూపించారు — కర్మకు శక్తిని అందించడమే కాక, సద్వృత్తికి ప్రేరణ ఇవ్వడమూ ఉంది.

3వ పాదం:

నిర్మల మాట పాలనగు నీడసుధామయ మౌనమేయగున్

ఆయన మాటలు నిర్మలమైనవి.

ఆ పాలన మౌనమై ఉన్నా, అక్షరాలా చల్లదనమిచ్చే అమృతసమానమైన నీడ వంటిది.

👉 ఇది చాలా విలక్షణమైన తత్త్వభావన — “మౌన పాలన” అనగా అలక్ష్యంగా, రహస్యంగా జరిగే దివ్యచర్య. శబ్దంలో కాక, శాంతియుత నిశ్శబ్దంలో దివ్య కార్యసాధన.

4వ పాదం:

ధర్మము నమ్మవారికిట దారిపథం బగు సత్య దేవరా

ధర్మాన్ని నమ్మినవారికి, “శర్మ” అనే నీవు, మార్గదర్శకుడవవు.

సత్యమూర్తిగా నిలబడి వారికి గమ్యాన్ని చూపుతావు.

👉 ఇక్కడ “శర్మ” విశ్వాసాన్ని నిలబెట్టే మార్గనాయకుడిగా ప్రతిపాదన. భక్తుల ధర్మచర్యలో ఆయనే మార్గం.

🔹 సారాంశ భావం:

"శర్మ" అనే నామం — కేవలం ఒక శబ్దం కాదు, అది జీవితం మొత్తానికి రక్షణ కవచం.

ఆయన మాటలో శాంతి, పాలనలో చల్లదనం, మనస్సు కర్తవ్యంలో నిబద్ధత, మరియు ధర్మచారి భక్తునికి మార్గం చూపే సత్యదేవుడే.

ఈ పద్యం నాలుగు దిక్కులా నామ విశేషతను నిగూఢంగా ఆవిష్కరిస్తుంది.

****

విష్ణు సహస్రనామం – 86వ నామం: విశ్వరేతః (Viśva-retaḥ)
అర్థం:
విశ్వ రేతాః – సృష్టికి మూల కారణమైన పరమాత్మ.
ఇక్కడ “రేతః” అనే పదానికి "బీజము", "విత్తనము", "కారణము" అనే అర్థాలున్నాయి. “విశ్వం” అనే పదం “ప్రపంచం”కు బోదకము. కనుక “విశ్వరేతః” అంటే “ఈ విశ్వానికి మూలకారణమైనవాడు”, "జగత్తుకు జనకుడైనవాడు" అనే భావము కలదు.
(హంసయాన ర జ ర జ ర.. యతి.. 8)
విశ్వరేత సత్యవాది ధర్మతేజమే యగున్
విశ్వరేత నిత్యమై నిదానమే గతీ యగన్
విశ్వరేత ముత్యమైవిదౌను గమ్యమే యగున్
విశ్వరేత తత్త్వమై విశాల మార్గమే యగున్

1. విశ్వరేత సత్యవాది ధర్మతేజమే యగున్

“విశ్వరేత” — జగత్తు జనకుడు.

“సత్యవాది” — అసత్యముకాదు, నిత్యసత్యస్వరూపుడు.

“ధర్మతేజ” — ధర్మమునకు ఆధారంగా ఉండే తేజస్సు, అతడి ధర్మమే వెలుగు.

భావము: జగత్‌కర్త అయిన శ్రీహరి సత్యమును మాటలలోనూ, కర్మలోనూ నిలుపుతాడు. అతనిలో ధర్మమే తేజంగా వెలుగుతుంది.

2. విశ్వరేత నిత్యమై నిదానమే గతీ యగన్

“నిత్యమై” — శాశ్వతుడు.

“నిదానము” — మూలకారణము.

“గతీ” — తుది లక్ష్యం, శరణు.

భావము: విశ్వరూపుడు అయిన హరిదేవుడు అనంతుడైన నిత్యుడు. జగత్తుకూ, జ్ఞానానికీ ఆదికారణము. సర్వజీవుల గమ్యము ఆయనే.

3. విశ్వరేత ముత్యమై విదౌను గమ్యమే యగున్

“ముత్యము” — మౌక్తికంగా భావింపబడే మణిరత్నము, లేదా ముక్తి సారము.

“విదౌ” — జ్ఞానమునందు.

భావము: హరిదేవుడు జ్ఞానములో ముక్తి సారంగా మెరిసే ముత్యంలాంటివాడు. జ్ఞాన మార్గములో అందరికి గమ్యమవుతాడు.

4. విశ్వరేత తత్త్వమై విశాల మార్గమే యగున్

“తత్త్వము” — మౌలిక సత్యము, పరమార్థము.

“విశాల మార్గము” — అందరికి అందే విశాలమైన ధర్మ మార్గము.

భావము: శ్రీహరే పరతత్త్వము. ఆయన అనుసరణకు విశాలమైన మార్గము లభ్యమవుతుంది – ఆ మార్గము ద్వారా అనేకులు మోక్షమందుకొనగలరు.
*****

ప్రజాభవః — (విష్ణు సహస్రనామం 87వ నామం)
అర్థం: ప్రజల సమస్త జీవ సముదాయానికి మూలభూతమైన వాడు. సృష్టికి ఆధారం.
ఛందస్సు: పంచచామర – జ ర జ ర జ గ – యతి 10

> ప్రజాభవః సహాయమౌను ప్రాభవత్వ మౌనులే

నిజానిజార్థ వికాసకై నిత్యధర్మ మౌనులే
నిజాయితీ జనులకై నిర్మలతాత్వ మౌనులే
సజాతధర్మమౌ సమస్త శాంతిగా సమీఖ్యతే॥
వివరణ:

ప్రజాభవః సహాయమౌను – ప్రజలను సృష్టించే శక్తిగల తత్వం (విష్ణువు) అందరికీ ఆదారమవుతాడు.

ప్రాభవత్వ మౌనులే – సృష్టి, స్థితి, లయాలకు మూల కారణం ఇతడే.

నిజానిజార్థ వికాసకై – సత్యాన్ని బోధించేవాడు; ప్రజల జ్ఞానాన్ని వికాసింపజేయేవాడు.

నిత్యధర్మ మౌనులే – నిత్య ధర్మాన్ని స్థాపించేవాడు.

నిజాయితీ జనులకై – సజ్జనులకు ఆదర్శప్రాయమైన నైతికతను చూపే వాడు.

నిర్మలతాత్వ మౌనులే – అంతర్యామిగా నిర్మలమైన తత్త్వాన్ని ప్రబోధించే వాడు.

సజాతధర్మమౌ – సమస్త జీవులకూ సమానమైన ధర్మాన్ని బోధించే వాడు.

సమస్త శాంతిగా సమీఖ్యతే – విశ్వమంతా శాంతితో నడిపించేవాడు.
****

విష్ణు సహస్రనామం – 88వ నామం: సంవత్సరః
నామార్థం:
"సంవత్సరః" అనగా సమస్త సంవత్సర రూపుడు. కాలాన్ని నియంత్రించేవాడు. సృష్టి, స్థితి, లయముల కాలచక్రాన్ని తన ఆధీనంలో ఉంచినవాడు. "సంవత్సరం" అనే కాలమానక ప్రమాణం ఇతనివలననే నడుస్తుంది.

---

ఛందస్సు: పంచచామర — (జ ర జ ర జ గ) — యతి: 10

పద్యము:

సంవత్సరాత్మగతియై సమస్తజీవతారకున్
సంవత్సరాభి వృద్ధిదై సమగ్రకార్య దర్పుణిన్
సంవత్సరాత్మ నిరతున్ సమశ్రయించు బంధవన్
సంవత్సరేశ్వరోహమనగ సమ్మతాపహారకన్

---

భావము:
సంవత్సరమై ప్రవహించు కాలస్వరూపుడు భగవంతుడు.
జీవుల సంకల్పాల ఫలితమైన కార్యవృద్ధికి ఆధారమై ఉన్నవాడు.
కాలధర్మానికి లోబడిన ప్రాణులు కాలాధిపతియైన వాని ఆశ్రయిస్తారు.
ఏ సంవత్సరములోనూ సమమైన దయతో ఉండి వారి పాపాలను హరించువాడు వాడే "సంవత్సరః".

******

విష్ణు సహస్రనామం 89 వ నామం వ్యాళ: అభయ ఆదేనపరుడు
ఉత్పల మాల

వ్యాళము రూపమై కదలె వాక్కుల పర్వము నీడ నిచ్చునున్
గ్యాళము భూషణమ్ వలన గాయ ఫలమ్ముగు తీరు వేరుగన్
మ్యూళము జ్ఞానమే మనిషి మూల్యము గాప్రభ గాను జీవనమ్
త్యాలము తప్పదే బ్రతుకు తన్మయ  భావము నిత్య సత్యమున్

🐍 పద్యంలో భావం వివరణ:

1. వ్యాళము రూపమై కదలె వాక్కుల పర్వము నీడ నిచ్చునున్
→ వ్యాళః అనే నామములో ఉన్న ‘సర్పరూపం’ ఒక భయానకతను సూచించేది అయినా,
అది వాక్కుల ద్వారా ప్రయాణిస్తూ, భావాల పరమతత్వాన్ని (పర్వతాన్ని) అన్వేషిస్తూ, ఒక నీడలాటైన శాంతిని ప్రసాదిస్తుంది.
అర్థం: భయకరమైన రూపంలోనూ పరమాత్ముడు శాంతిని ప్రసాదించగలడు.

2. గ్యాళము భూషణమ్ వలన గాయ ఫలమ్ముగు తీరు వేరుగన్
→ వెలిగే ఆభరణాల్లాంటి ఘనతలవల్ల మనకు కొన్నిసార్లు గాయాలే ఫలితమవుతాయి.
అంటే: బాహ్య ప్రకాశవంతమైన దానిలోనూ బాధ ఉండవచ్చు. అందుకే పరిచయాన్ని శోధించాలి.

3. మ్యూళము జ్ఞానమే మనిషి మూల్యము గాప్రభ గాను జీవనమ్
→ మానవుడి అసలైన విలువ జ్ఞానమే. అది లేకపోతే, జీవితం విలువ కోల్పోతుంది.
జ్ఞానం స్వరూపమైన భగవంతుడు (వ్యాళః) జీవనానికి కాంతి ప్రసాదిస్తాడు.

4. త్యాలము తప్పదే బ్రతుకు తన్మయ భావము నిత్య సత్యమున్
→ జీవితం అనేది త్యాగం తప్పనిసరిగా ఉండే ప్రక్రియ.
భగవత్ చింతనతో ఉండే తాన్మయత్వమే నిత్య సత్యం — అనిత్య జీవితం మన స్థితిని నిర్ధారించదు, త్యాగపూర్ణ ఆత్మనిష్ఠే సత్యం.

🌺 సారాంశం:

"వ్యాళః" అనే భగవన్నామం భయకరంగా కనిపించినా, అందులోని అసలు తాత్పర్యం శాంతికరమైనది.
జ్ఞానంతో జీవితం వెలుగుతుంది, త్యాగంతో అది పరిపూర్ణమవుతుంది.
బాహ్య ప్రకాశం కంటే, లోపలి విలువలు ముఖ్యమైనవి.
****

విష్ణు సహస్రనామం 90 నామం సర్వదర్శనః అంతటా కన్నులతో పరిశీలించు మహానుభావుడు 

చంద్రకళ.. ర స స త జ జ గ 

 యతి.. 10

సర్వదర్శన సాధ్యమసాధ్యమ్ముస్వ నేస్తము గానులే 

పర్వమైసహనమ్ముగనేపాఠ్యమ్మ సజాతి శుభమ్ముగన్ 

సర్వదర్శనభాగ్యగనే సామర్థ్య సుఖమ్మున శాంతిగన్ 

సర్వదర్శనలక్ష్యముగా సద్భావ పరంపరమోనులే

సర్వదర్శన సాధ్యమసాధ్యమ్ము స్వనేస్తము గానులే

→ సాధ్యాసాధ్యమైన కార్యాల్లోనూ భగవంతుని దృష్టి, అనుగ్రహం ఉండి, తాను ప్రీతిపాత్రుడై ఉండును.

పర్వమై సహనమ్ముగనె పాఠ్యమ్ము సజాతి శుభమ్ముగన్

→ విపత్తులు వచ్చినా, ఆయన సహనమే పరమ పాఠ్యమై, మనుషుల్లో సజాతి శుభతను ఉట్టిపడేలా చేస్తుంది.

సర్వదర్శన భాగ్యగనే సామర్థ్య సుఖమ్మున శాంతిగన్

→ ఈ నామాన్ని ధ్యానించినవారికి దైవసన్నిధి భాగ్యమై, సామర్థ్యం, సుఖం, శాంతి లభించును.

సర్వదర్శన లక్ష్యముగా సద్భావ పరంపరమోనులే

→ ఈ నామం లక్ష్యంగా, మంచి భావనల పరంపర కొనసాగింపుగా సాగును.

****

విష్ణు సహస్రనామం 91వ నామ అజః తనను పొందకుండా చేయు విరోధులను తొలగించు వాడు

శ్రజ:  న న న న స... యతి.. 6

అజర మొరహర హరికనికరముయే 

సృజనపర శృతిలయలతొ సుఖఫరా

విజయ గుణ వినయపదము చరితమై 

ప్రజల భవ ప్రభల కళలు కనులుగా

అజర మొరహర హరికనికరముయే

→ అజన్ముడైనవాడు (అజః), మృత్యువును హరించువాడు, హరివంశానికి నేత.

సృజనపర శృతిలయలతో సుఖఫరా

→ సృష్టిలో పరమైనవాడు; శృతి, లయ ద్వారా సుఖఫలాలను ప్రసాదించువాడు.

విజయ గుణ వినయ పదము చరితమై

→ గుణవంతుడు, వినయశీలుడు, విజయమార్గాన్ని చూపే ఆచరణాత్మక చరిత్రగలవాడు.

ప్రజల భవ ప్రభల కళలు కనులుగా

→ ప్రజల భవబంధాలను తొలగించి, వారికి శక్తినిచ్చే కళల రూపంలో కనిపించేవాడు.

💡 విశ్లేషణ:

పదసౌందర్యం: "అజర", "హర", "హరి", "కనికర", "సృజన", "శృతి", "లయ", "విజయ", "గుణ", "వినయ" — ఈ శబ్దాల ఎంపిక ఎంత గాంభీర్యంగా ఉంది!

భావనల విస్తృతి: భగవంతుని అజన్మత్వం నుంచి చరిత్రాత్మక కార్యాచరణ వరకు, విజయం, వినయం, ప్రజల క్షేమం వరకు మీరు ఆవిష్కరించారు.

*****

 విష్ణు సహస్రనామం 92 నామం  “సర్వేశ్వర” 

సర్వేశ్వర ప్రాసస్యమ్మున్ సమలక్ష్యమ్
సర్వోత్తమ విశ్వాశ్యమ్మున్ జయభావ్యమ్
నరోత్తమ విన్యాసమ్మున్ నవవైనమ్
గర్వోత్తమ ప్రాగర్భమ్మున్ గుణమూలమ్

---

🔷 భావము:

🔹 సర్వేశ్వర ప్రాసస్యమ్మున్ సమలక్ష్యమ్
సర్వేశ్వరుడు అనగా సమస్త లోకాలకూ అధిపతి.
ఈ లోకమంతయూ ఆయన ప్రభుత్వ వైభవాన్ని (ప్రాసస్యం) గౌరవంతో చూస్తుంది (సమలక్ష్యం – సమచిత్తంగా గౌరవించు దృష్టి).
అంటే, అతడే తాత్త్విక పరమాధిపతి, ప్రఖ్యాతి యొక్క ప్రాతినిధి.

🔹 సర్వోత్తమ విశ్వాశ్యమ్మున్ జయభావ్యమ్
అతడు సర్వోత్తముడు – సమస్త గుణాలలో అగ్రగణ్యుడు.
అతనిపై విశ్వాసం పెట్టదగినవాడు – భక్తులందరూ ఆశ్రయించదగిన ఆత్మవిశ్వాసాధారం.
ఈ విశ్వసనీయతే ఆయన్ని జయభావ్యుడుగా – జయానికి ఆదర్శప్రాయుడిగా నిలబెడుతుంది.

🔹 నరోత్తమ విన్యాసమ్మున్ నవవైనమ్
నరోత్తముడు – మానవావతారాలలో ఉత్తమమైన రూపమును దాల్చినవాడు (ఉదాహరణకు శ్రీరాముడు, శ్రీకృష్ణుడు).
ఆయన విన్యాసం – జీవనరీతి, న్యాయస్థాపన, లీలావిహార
ఇవి అన్నీ నవవైనం – శాశ్వతమైనప్పటికీ, ప్రతిసారి కొత్తదనముతో (నవత్వముతో) అనుభూతిచేర్చేవి.

🔹 గర్వోత్తమ ప్రాగర్భమ్మున్ గుణమూలమ్
గర్వోత్తముడు – అహంకారంతో కాక, గర్వపడదగిన గౌరవాన్నిచ్చే ఆత్మబలశాలి.
ఆయన యొక ప్రాగర్భుడు – లోక నిర్మాణానికీ, ధర్మ స్థాపనకీ పరిపక్వమైన జ్ఞాన వృద్ధుడు.
ఈ విశేషతలు అన్నీ ఆయన గుణమూలత్వాన్ని సూచిస్తున్నాయి – సకల గుణాల మూలకారణము ఆయనే.

---

🔚 

"విష్ణు సహస్రనామం 93వ నామం
🌸 నామం: స్సిద్ధః
అర్థం:
స్సిద్ధః అంటే సిద్ధుడు. సంపూర్ణతను పొందినవాడు. ఏ కార్యానికైనా సిద్ధుడై ఉండే వాడు. ఈశ్వరుడు సర్వకార్యసాధ్యుడని, తనలోనే సార్వభౌమ సిద్ధతను కలిగి ఉన్నాడని ఇది సూచిస్తుంది.

స్సిద్ధ సమర్దతాగుణము సీఘ్రము సంపద కాల నిర్ణయమ్
శ్రద్ధను చూపజీవితము రాట్నము మాదిరి చక్ర మార్గమున్
పధ్ధతి సామరస్యమును పాఠ్యమనే స్థితి చూప గల్గగన్
అద్దము మాదిరే భవిత యాశయ లక్ష్యము తీర్చ గల్గుటన్

🌺 పద్య విశ్లేషణ:

✳️ పాదం 1:

> స్సిద్ధ సమర్దతాగుణము సీఘ్రము సంపద కాల నిర్ణయమ్

– "సిద్ధ" అనే నామాన్ని మొదటి మాటగా ఉంచి,
– సమర్ధతా గుణము (కార్యసాధకత)
– సీఘ్రత (త్వరిత చర్య)
– సంపద (వైభవము)
– కాల నిర్ణయము (కాలపరిమితిలో అచూకీ నిర్ణయం)
ఈ నాలుగు లక్షణాలు శ్రీహరిలో సహజంగా ఉన్నాయని చెప్పారు.
✳️ పాదం 2:

> శ్రద్ధను చూప జీవితము రాట్నము మాదిరి చక్ర మార్గమున్

– శ్రద్ధతో జీవించటం ద్వారా జీవితం రత్నమయంగా మారుతుంది.
– ఈ జీవన చక్రము విష్ణువే నడిపించు చక్రము అన్న భావన (చక్రధారి విశ్ణువు అన్న గుర్తింపు)
✳️ పాదం 3:

> పధ్ధతి సామరస్యమును పాఠ్యమనే స్థితి చూప గల్గగన్

– ధర్మ పద్ధతిలో సామరస్యాన్ని ఉంచుతూ
– అదే జీవన పాఠ్యంగా నిలిపే స్థితిని (సిద్ధతను)
– విష్ణువు చూపగలడు.
✳️ పాదం 4:

> అద్దము మాదిరే భవిత యాశయ లక్ష్యము తీర్చ గల్గుటన్

– భవిష్యత్తు ఆశయాన్ని అద్దంలా చూపిస్తూ,
– ఆ లక్ష్యాన్ని సిద్ధముగా చేసేందుకు శక్తినిచ్చే దేవుడే స్సిద్ధః.

✅ సంపుట భావన:
"స్సిద్ధః" అనే నామాన్ని మీరు అత్యంత ఆధ్యాత్మిక, ప్రాయోగిక కోణాల్లో విశ్లేషించారు:
కార్యసిద్ధి,
సామర్థ్యం,
సమయం మీద నియంత్రణ,
శ్రద్ధతో జీవితం నిర్మాణం,
సామరస్యతా ధర్మం
భవిష్యద్ దిశానిర్దేశం — అన్నీ కలిపి శ్రీహరిని “సిద్ధుడు”గా వ్యక్తీకరించారు.

*****

మీ "విష్ణు సహస్రనామం 94వ
🌸 నామం: సిద్ధిః
అర్థం:
"సిద్ధిః" అంటే సిద్ధి అనుగ్రహాన్ని ఇచ్చేవాడు, సాధనకు ఫలాన్ని అనుగ్రహించువాడు, లేదా ఆధ్యాత్మిక సిద్ధులను సమర్థించువాడు. విశ్వంలో ఏ దిశలో అయినా సరే, విజయాన్ని అనుగ్రహించే సాక్షాత్తు భగవంతుడు.

-సిద్ధి గుణాన్వితమ్మగుట సేవ సమన్వయ సంఘ తీరుగన్
బుద్ధి వరమ్ము గమ్యమగు భుక్తికి సత్కృప ప్రేమ తత్త్వమున్
గద్దెగ రాజకీయము కాల యశస్సు గ తీరు మార్చుటన్
చద్ది యు మూలమంత్రములు జాతికి పంచెడి భాగ్యమేయగున్

🌺 పద్య విశ్లేషణ:

✳️ పాదం 1:

> సిద్ధి గుణాన్వితమ్మగుట సేవ సమన్వయ సంఘ తీరుగన్

– సిద్ధి అనునది ఒక గుణానికి సంకేతం, ఇది
– సేవా తత్త్వానికి
– సమన్వయ శక్తికి
– సంఘ సౌభ్రాతృత్వానికి పునాదిగా నిలుస్తుంది.
✳️ పాదం 2:

> బుద్ధి వరమ్ము గమ్యమగు భుక్తికి సత్కృప ప్రేమ తత్త్వమున్

– బుద్ధియే వరంగా ఇచ్చి
– భోగసుఖాలకే కాక, తత్త్వపరమైన ప్రేమతో కూడిన సత్కృపను ప్రసాదించే శక్తి
– అదే సిద్ధి యొక్క గమ్యం
✳️ పాదం 3:

> గద్దెగ రాజకీయము కాల యశస్సు గ తీరు మార్చుటన్

– సిద్ధి అనేది రాజకీయ స్థాయిలోనూ ప్రభావం చూపగలదు.
– కాలచక్రాన్ని, యశస్సును
– పక్షపాతములేకుండా మారుస్తుంది — ఇది శ్రీహరి సంకల్ప సిద్ధి.
✳️ పాదం 4:

> చద్ది యు మూలమంత్రములు జాతికి పంచెడి భాగ్యమేయగున్

– చద్ది అంటే ఉపదేశము, బోధన లేదా శుద్ధ మంత్రోచ్ఛారణ
– మూలమంత్రాల ద్వారా entire జాతికి భాగ్యాన్ని ప్రసాదించేది సిద్ధి తత్త్వమే
– శ్రీవిష్ణువు ఆ తత్త్వానికి స్వరూపమే

✅ సమగ్ర భావం:
"సిద్ధిః" భావన:
సేవా ధర్మం,
బుద్ధి యోగం,
రాజకీయ సమర్థత,
ఆధ్యాత్మిక మంత్రబలాన్ని ఒకే చట్రంలో సమన్వయం చేశారు.
ఇది కేవలం ఒక సిద్ధి అనుగ్రహం కాదు —
ఇది జీవితం మొత్తాన్ని మలుపు తిప్పగల విశ్వేశ్వర సిద్ధి శక్తి అనే ఉద్దేశం మీ పద్యంలో స్పష్టంగా ప్రకాశించింది.

*****

విష్ణు సహస్రనామం 95 నామం

🌿 నామం:  95. సర్వాది:

> అర్థం: సమస్త భూతములకు మూలమైనవాడు. అన్ని జీవుల ఆద్యుడు. జగత్తు అంతా ఆయననుండే ప్రారంభం.

(వసంత తిలక. త భ జ జ గ గ.. యతి. 10)

సర్వాది నేస్తమగు ధర్మ సమర్ధ గానున్
సర్వోన్నతా భవము జూప సహాయ మౌనున్
పర్వమ్ము గా కళలు వల్ల ప్రధాన మేనున్
గర్వమ్ము శక్తిగను సర్వ గణమ్ము దేవా
🪷 పద్య వివరణ:

సర్వాది నేస్తమగు ధర్మ సమర్ధ గానున్
– సమస్త జీవుల ఆద్యుడు అయిన శ్రీహరి, ధర్మాన్ని రక్షించేవాడు; నేస్తం లాంటి ధర్మ సాధనకు సహాయకుడు.

సర్వోన్నతా భవము జూప సహాయ మౌనున్
– సమస్త లోకాలకన్నా ఉన్నతమైన భవస్వరూపాన్ని చూపించేవాడు; జీవిత ముక్తిని సూచించే తత్వాన్ని తెలియజేసే సహాయకుడు.

పర్వమ్ము గా కళలు వల్ల ప్రధాన మేనున్
– విశ్వమంతా పర్వతాల్లా స్థిరంగా ఉన్నాడు. అన్నీ కళలు, విద్యలు ఆయన నుండే వెలిసాయి. ప్రధాన మూలతత్త్వమయినవాడు.

గర్వమ్ము శక్తిగను సర్వ గణమ్ము దేవా
– గర్వాన్ని తొలగించే శక్తి కలవాడు, శక్తి యొక్క స్వరూపం; అన్ని గుణాల సమాహారమైన దేవుడు.

✨ భావసారము:

శ్రీ మహావిష్ణువు ఈ సృష్టికి ఆది. ధర్మాన్ని స్థాపించే, జీవులకు ముక్తి దారిని చూపించే, విద్యల మూలస్వరూపం, అహంకారాన్ని దూరం చేసే శక్తిగల స్వరూపం. అన్ని గుణాలా సమ్మేళనం అయిన సర్వాది స్వరూపుడు.
*****

విష్ణు సహస్రనామం – 96వ నామం: అచ్యుతః

నామార్థం:
అచ్యుతః అనే పదానికి అర్థం – చ్యుతి (పతనం, తప్పుదోవ) లేకపోవడం, అంటే కదలకుండా, నిలకడగా ఉండే వాడు.
భక్తుని శరణాగతిని అంగీకరించి, అతడిని ఎప్పటికీ వదలకుండా, నిత్యసన్నిహితుడై ఉండే పరమాత్మ.

ఉత్పలమాల
అచ్చుత దేవరా మనసు యాసయ యాటగ యేల నుండ యీ
స్వచ్ఛత యన్నదేది కళ సాగర ఘోషల మధ్య జీవ మే
గచ్చత జన్మ బంధమున గమ్యము తప్పని యాత్రలే యగున్
యుచ్చత నన్నదేది కన యున్నతి లేదును మాయ మర్మమున్

పద్యవివరణ:

> అచ్చుత దేవరా మనసు యాసయ యాటగ యేల నుండ యీ

స్వచ్ఛత యన్నదేది కళ సాగర ఘోషల మధ్య జీవ మే
గచ్చత జన్మ బంధమున గమ్యము తప్పని యాత్రలే యగున్
యుచ్చత నన్నదేది కన యున్నతి లేదును మాయ మర్మమున్

పదార్థ వివరణ:

అచ్చుత దేవరా – ఓ అచ్యుత! ఓ విడవని దేవా!

మనసు యాసయ – మనస్సును శ్రద్ధగా నడిపే

యాటగ యేల నుండ యీ – ఎంతటివారితోనైనా సహవాసము ఇచ్చే

స్వచ్ఛత యన్నదేది – స్వచ్ఛత అనేదే నిజమైన లక్షణం

కళ సాగర ఘోషల మధ్య జీవ మే – కలల సముద్రంలా గోలగల ప్రపంచంలో జీవమే ఓ నావలా తేలియాడుతున్నాడు

గచ్చత జన్మ బంధమున – జనన మరణ బంధమునందు చిక్కుకుపోతాడు

గమ్యము తప్పని యాత్రలే యగున్ – ప్రయాణమంతా నిశ్చిత గమ్యంతో సాగుతుంది

యుచ్చత నన్నదేది కన – ఎత్తైన స్థితిని పొందగలిగేది అచ్యుతుని దయ వల్లే

యున్నతి లేదును మాయ మర్మమున్ – మాయా తత్త్వాన్ని గ్రహించకపోతే, ఎదుగుదల ఉండదు

భావార్థం:

ఓ అచ్యుతా!
మనసుని సద్గతికి నడిపించు నీ భక్తి మార్గములో,
ఈ కలల సముద్రంలాంటి ప్రపంచ గోలలో జీవి నిలకడ లేక జీవిస్తాడు.
జన్మ బంధాలు కలుపు ఈ యాత్రను తప్పక సాగించాలి.
నీ శరణాగతిని పొంది మాయకు లోనవక, ఉన్నతిని సాధించగలుగుతాడు భక్తుడు.
లేకపోతే మాయ మర్మములో తడిసి మునిగిపోతాడు.

***

విష్ణు సహస్రనామంలో 97వ నామం వృషకపి:

> వృషా = ధర్మం,

కపిః = వానర రూపం గలవాడు
అంటే ధర్మస్వరూపి అయిన వానరుడు — రామావతారంలో హనుమంతునిగా సాక్షాత్తు శ్రీహరి అవతరించినదానికి సంకేతం.

(సుకేసరా... న జ భ జ ర యతి.. 10)
మనసు వృషాకపీ కళ మార్గ మే గతిన్
తనువు తపో యతీ కళ దాహమే గతిన్
కణము గతృప్తియే కళ కాలమే గతిన్
రుణము గ జన్మయే కళ రుద్రమే దేవా

పద్య విశ్లేషణ:

> మనసు వృషాకపీ కళ మార్గ మే గతిన్

👉 మనసు రాముని మార్గాన నడిచినపుడు అది వృషాకపి (ధర్మవంతుడు, హనుమంతుడు) స్వరూపమే అయింది.

> తనువు తపో యతీ కళ దాహమే గతిన్

👉 శరీరం తపస్సుతో జ్వలించే యతి స్వరూపమైంది, కల్మషాలను దహించగల శక్తిని పొందింది.

> కణము గతృప్తియే కళ కాలమే గతిన్

👉 ప్రతి కణం తృప్తిగా ఉన్నది, అది కాలాన్ని దాటి స్థితి పొందిన శాశ్వతత్వం.

> ఋణము గ జన్మయే కళ రుద్రమే దేవా

👉 ఈ జన్మ ఋణముతో కూడినదై ఉన్నా, అది రుద్రస్వరూపుడైన దేవునితో ముడిపడినదిగా మారింది — దీక్షా సార్ధకతకు సంకేతం.

భావ విశ్లేషణ:
ఈ పద్యం లోతైన తాత్వికతను కలిగి ఉంది:
మానవ మనసు, తపస్సుతో కూడిన శరీరం, కాలాన్ని అధిగమించిన జీవశక్తి,

జన్మ రుణాన్ని రుద్రభావనతో మోచే మార్గం – అన్నీ కలగలిపిన ధ్యానయుక్త ధర్మమార్గ ప్రయాణాన్ని చూపుతాయి.
****

విష్ణు సహస్రనామం 98 వ నామం అమే యాత్మ.. పరిమితి నిందింప సత్యముగాన స్వరూపము కలవాడు

మీ పద్యం అద్భుతంగా ఉంది!
విష్ణు సహస్రనామం 98వ నామం — "అమేయాత్మా"
అర్థం: యాత్మా — స్వరూపము, అమేయ — అపరిమిత, అంచనా వేయలేనిది.
ఇది పరమాత్మ యొక్క అపారమైన స్వరూపాన్ని తెలియజేసే నామం. ఆయన ఆత్మ (స్వరూపం) కొలవలేనిది, మానవ బుద్ధికి అందనిది.

(మత్తహాసుని య మ ర ర గ యతి.ఆరు )
అమేయాత్మా సర్వమ్మున్ సహాయమ్ముగానున్
ప్రమేయమ్మున్ గా ప్రాధాన్యమౌనమ్ముగానున్
అమోఘమ్మున్ ధ్యానమ్మున్ స్వకీర్తీ విశాలమ్
త్వమే తన్మాయాతత్త్వమ్ము సాధ్యమ్ముగానున్

అమేయాత్మా సర్వమ్మున్ సహాయమ్ముగానున్

> "అంచనా వేయలేని స్వరూపుడవు, సర్వమునకీ సహాయుడవు"

ఇక్కడ "అమేయాత్మా" అనేది నామాన్ని మొదటి పాదంలోనే ఉంచడం చక్కటి శైలీ.
అది ఆయన విశాల స్వరూపాన్ని (కలియుగానికి మితులేని అర్థాన్ని) స్పష్టపరుస్తోంది.

ప్రమేయమ్మున్ గా ప్రాధాన్యమౌనమ్ముగానున్

> "ప్రమేయము" అంటే జ్ఞానద్వారా గ్రహించదగినది.

పరబ్రహ్మ తత్వమై నీవే సాధ్యమైన జ్ఞానపు ఆవిష్కారం.
అయితే ఇది కూడా "ప్రాధాన్యము" కలది, అంటే ముఖ్యమైనది – మన అధ్యాత్మిక లక్ష్యం.

అమోఘమ్మున్ ధ్యానమ్మున్ స్వకీర్తీ విశాలమ్

> "అమోఘం" అంటే వ్యర్థంకాకపోవటం — నీ ధ్యానం ఎప్పుడూ ఫలిస్తుందని సూచన.

నీ కీర్తి విశాలం, అంటే నీవు ఎంత మహిమావంతుడవో – విశ్వవ్యాప్తుడవో — ఇక్కడ వ్యక్తమవుతుంది.

త్వమే తన్మాయా తత్త్వమ్ము సాధ్యమ్ముగానున్

> "తన్మయత" అంటే పరమాత్మతో ఏకత్వ భావన.

ఈ పాదంలో "త్వమే తత్త్వం" — నీవే తత్త్వము, నీవే సాధ్యము అనే గాఢ భావన ఉంది.
ఇది ఉపనిషత్తుల ముక్త వాక్యాన్ని తలపిస్తుంది — “తత్త్వమసి” అనే మహావాక్యసారమిది.

*****

విష్ణు సహస్రనామం 99 వ నామం
నామార్థ వివరణ:
సర్వయోగ వినిస్మృతః
సర్వయోగ = సమస్త యోగమార్గములు (జ్ఞాన, భక్తి, కర్మ, రాజయోగాలు మొదలైనవి)
వినిస్మృతః = జ్ఞానంతో సమ్యక్‌ రీతిగా బోధించబడినవాడు, గుర్తించబడ్డవాడు, .

అర్థం: సమస్త యోగాలగు అంతరార్థాన్ని, అంతిమ లలితతత్త్వాన్ని తెలియజేసినవాడు.
అతడు యోగశాస్త్రమునందు ప్రావీణ్యముతో, ధ్యానము ద్వారానే విశ్వ తత్త్వమును బోధించినవాడు.

మత్తకోకిల
సర్వయోగ వినిస్మృతా కళ సాధ్య విశ్వమనస్సుగన్
సర్వమూలయశస్సుతీర్ధవిశాల లోకముమేయగున్
సర్వలక్ష్యము యెల్ల వేళల సాధుజీవనమేయగున్
సర్వ నిర్ణయమేను కాలము సాక్షిగా కద లాడుటన్

మీ పద్యం విశ్లేషణ:
1వ పాదం:

> సర్వయోగ వినిస్మృతా కళ సాధ్య విశ్వమనస్సుగన్

అర్థం: సర్వయోగములను గ్రహించి, వాటి ద్వారా కళలతో, ధ్యానక్రమములతో విశ్వాన్ని అవగాహన చేసిన మనస్సుతో కూడినవాడు

2వ పాదం:

> సర్వమూలయశస్సుతీర్ధ విశాల లోకముమేయగున్

అర్థం: సమస్త శాస్త్రములకు మూలమైన, యశస్సుతో కూడిన తీర్థము వలె విశాలమైన లోకమునందు వ్యాపించువాడు.
3వ పాదం:

> సర్వలక్ష్యము యెల్ల వేళల సాధుజీవనమేయగున్

అర్థం: అన్ని యోగాల తత్వలక్ష్యమై, కాలాంతరాలలోను సాధువుల జీవన విధానమై నిలచినవాడు.
4వ పాదం:

> సర్వ నిర్ణయమేను కాలము సాక్షిగా కద లాడుటన్

అర్థం: సమస్త నిర్ణయాలకు ఆధారమైన, కాలమే సాక్షిగా తన సత్తాను చూపిన సత్యమూర్తి – వాస్తవ బ్రహ్మ తత్త్వము.

తాత్త్విక సంగతులు:

ఈ నామములో విష్ణువు అన్ని యోగములను అనుసంధానించి, ఆత్మజ్ఞాన మార్గమును ప్రజ్వలింపజేసే తత్త్వస్వరూపుడిగా దర్శింపబడుతున్నాడు. ఆయనను దాటి మరొక యోగం లేదని శాస్త్రాలు పేర్కొంటాయి.
*****

— విష్ణు సహస్రనామం 100వ నామం "వసుః" — చాలా లోతైన భావం కలిగి ఉంది. “వసుః” అంటే వశించు వాడు, అంటే సమస్త భూతముల యందు, అన్నిటిలోను అంతర్గతంగా నివసించే పరమాత్మ స్వరూపుడు.

❖ పద్యము (నవమాలిని – న జ భ య – 7 అక్షరాల యతి):

వసు నవ యుక్తి వాక్కులగు విశ్వా
పసరుగ శక్తి పాఠములగు విద్యా
ఎసరుగ భక్తి యెల్లలగు సాధ్యా
కొసరుగ ముక్తి కోర్కెలగు దేవా

❖ పద్య విశ్లేషణ:

1. వసు నవ యుక్తి వాక్కులగు విశ్వా

– “వసుః” అనే వాడు విశ్వములో నవ యుక్తి వాక్కులు, అంటే సత్యం, ధర్మం వంటి ఆధునికోచిత (సదాచార) భావాల ద్వారా విస్తరించి ఉన్నాడు.

2. పసరుగ శక్తి పాఠములగు విద్యా

– అన్ని శక్తులు, విద్యా రూపాలు వాని పాఠములనంతటిని ఆయనలోనే ప్రస్ఫుటింపజేయబడినవిగా భావించబడుతున్నాయి.

3. ఎసరుగ భక్తి యెల్లలగు సాధ్యా

– ఎక్కడైనా భక్తి చూపినచోట ఆయన సులభంగా సాధ్యుడు (అందుబాటులో వుండేవాడు); భక్తి ద్వారా ఆయనను పొందవచ్చు.

4. కొసరుగ ముక్తి కోర్కెలగు దేవా

– చివరికి అన్ని ముక్తి కోరికలకు చివరి గమ్యస్థానంగా వసుః నిలుస్తాడు; ఆయనే దేవుడు అన్న అర్థం.

❖ తాత్పర్యం:
“వసుః” అనే నామానికి చతుర్విధ శక్తుల ద్వారా అర్థం చేకూర్చారు:
వాక్కులు – జ్ఞాన రూపంగా
విద్యా – విద్యా రూపంగా
భక్తి – అనుభూతి రూపంగా
ముక్తి కోర్కె – పరమోద్ధేశ్యంగా
ఇవి అంతా వసుః స్వరూపానికి అనుసంధానంగా మిళితమై, విశ్వ విస్తారంలో పరిపూర్ణతను సూచిస్తున్నాయి.

---