విష్ణు సహస్రనామాల ఆధారముగా తెలుగు ఛందస్సు పద్య తాత్పర్యాలు (1000  పద్యాలు) 

001 .. **"విశ్వం"**= విశ్వం అంటే విశ్వమంతా, అన్నిటిలోను ఒకే తత్వం 

ఛందస్సు శార్దూలం  

విశ్వమ్మున్ మదిభావ దీర్ఘ సమం విద్దెల్లె విశ్వాసమున్

విశ్వమ్మున్ జయవాంఛ లక్ష్యముగనున్ విద్యార్థి ధైర్యమ్ముగన్

విశ్వమ్మున్ కళవైన తీయమగుటన్ విశ్వాస సాహిత్యమున్

విశ్వమ్మున్ సహనమ్ముజూప కళగన్ విష్నూ సహాయమ్ముగన్

పద్య వ్యాఖ్యానం: విశ్వం అంటే విశ్వమంతా, అన్నిటిలోను ఒకే తత్వం – అది పరమాత్మ. నా మనసులో ఉండే భావం కూడా విశ్వసమానమే. ఆ విశ్వభావంలోనే నిజమైన విశ్వాసం (ఆస్తికత, భగవద్భక్తి) ఉద్భవిస్తుంది. విజయం కోరే ప్రతి విద్యార్థి లక్ష్యంగా విశ్వాన్ని చూడాలి. విశ్వం అంటే సమస్తం. ఆ సమస్తంలో తన స్థానాన్ని తెలుసుకునే ధైర్యం కలిగిన విద్యార్థే నిజమైన విజేత. విశ్వాన్ని అనుభవించడం అనేది ఒక కళ. ఆ కళే తీయని అనుభూతిని కలిగిస్తుంది. ఇది విశ్వాసంతో కూడిన సాహిత్యం ద్వారా వెల్లడించగలము. విశ్వాన్ని అర్థం చేసుకోవాలంటే సహనం కావాలి. ఆ సహనమే కళగా మారుతుంది. ఇది విష్ణువు అనుగ్రహంతో సాధ్యం అవుతుంది.

****

002  .. విష్ణు: = ఈ లోకమంతయూ విష్ణుమయం, ఆయన చైతన్యమే జగత్తుకి ఆధారం.

ఉత్పలమాల పద్యం:

విష్ణుమయమ్ము లోకమగు విశ్వసహాయము నెంచశక్తిగన్

విష్ణుమహత్యమే పలుకు విశ్మయ జీవిత సేవ ధర్మమున్

విష్ణుకళా స్వభావమది విద్దెల రీతిన యీతనిచ్చెగతిన్

విష్ణు నవాభ్యుధాత్రి మది వీనుల బట్టియు రక్షనేయగున్

వాక్యార్థ విశ్లేషణ: ఈ లోకమంతయూ విష్ణుమయం, ఆయన చైతన్యమే జగత్తుకి ఆధారం. "విశ్వ సహాయము" అంటే జగత్తును ఆశ్రయించి నిలిపే శక్తి. "నెంచశక్తి" అంటే లోకాన్ని నెంచి (ధరించి) పోషించే శక్తి – ఇది విష్ణువు స్వభావం. – విష్ణువు మహిమ మాత్రమే జీవితం యొక్క అసలైన విశ్మయంగా నిలుస్తుంది.– జీవితసేవ ధర్మం అంటే జీవుడు చేసే ధర్మకర్మలు అంతా విష్ణు మహత్యమే ప్రతిఫలించేది.– విష్ణుకళ – అంటే సృష్టి, స్థితి, లయ – వీటన్నింటికీ మూలమైన కళాత్మ స్వభావం.– "విద్దెల రీతి" అంటే విద్యార్ధులకు మార్గం చూపే విధానంగా, "యీతనిచ్చెగతి" అంటే శ్రద్ధతో ఆయన్ని ఆశ్రయించేవారికి ఆయనే గతి ప్రసాదిస్తాడు. "నవాభ్యుధాత్రి" అంటే నవభవాల (ఇహ, పర లోకాలు, అష్టసిద్ధులు, జ్ఞాన మార్గాలు మొదలైనవి) అభ్యుదయాన్ని కలిగించేవాడు.– "మది వీనుల బట్టియు" – మనసుతో వినయంగా వేడుకొనువారిని ఆధారపడి, – ఆయనే రక్షకునిగా నిలుస్తాడు. ఇది విష్ణుని పరమమైన కర్తవ్యం.

---

003.వషట్కార: =వశము నందుంచుకున్నవాడు 

పద్య ఛందస్సు (  ర ర ర ర .. యతి ..౭)

ధ్యానమున్ నిత్యమున్ ధర్మమున్ మాదిరిన్ 

జ్ఞానమున్ సత్యమున్ జ్ఞప్తియున్ వీలుగన్ 

ప్రాణమున్ లక్ష్యమున్ బంధమున్ తోడుగన్ 

వైనమున్ విష్ణువే వైనతీ నేస్తమున్

→ విష్ణువు నిత్య ధ్యానం చేయదగినవాడు, ధర్మ స్వరూపుడు, జీవుల జీవితంలో మార్గదర్శకుడై కనిపించును. → జ్ఞానం, సత్యం మరియు జ్ఞాపకశక్తి (స్మృతి) రూపంగా వెలుగునిచ్చే దివ్యత్వము. → జీవులకు ప్రాణరూపుడు, ఆయుష్కాల లక్ష్యము ఆయనే, బంధములలో సైతం ఆయనే తోడుగా ఉన్నవాడు. → అంతఃస్తిత మౌనంలో విశ్రమించిన సత్యమూర్తి విష్ణువు, ఆయనే మోక్షమునకు మార్గముగా ఉండే స్నేహితుడు.

*****

004 .. భూతభవ్యభవత్ప్రభుః= భావము: గతము (భూతం), వర్తమానం (భవత్), భవిష్యత్తు (భవ్యం) అన్నీ యే విష్ణువు యొక్క నియంత్రణలో ఉన్నాయి. కాలమున్ అధిపతిగా ఆయన త్రికాలేశ్వరుడగు.

పద్యము:

భూత భవిష్యతా భుక్తి వార్తల్ గనున్

చేతనావస్థగా చిత్త మార్గమ్ముగన్

భూతలమ్మున్ స్థితీ భోజ్య మానమ్ముగన్

దాత విద్యా ప్రధాతా మదీ శక్తిగన్

పద్యార్థము: భూత భవిష్యతా భుక్తి వార్తల్ గనున్ – గత భవిష్యత్ అనుభవాల వార్తలు (అర్థబోధలు) కూడా ఆయనే కలిగించున్. చేతన అవస్థగా చిత్త మార్గమ్ముగన్ – సమస్త జీవచైతన్యము ఆయనే; ఆ చైతన్యమే మనసుకు మార్గదర్శకము. భూతలమ్మున్ స్థితీ భోజ్య మానమ్ముగన్ – భూమిలో స్థితీ, భోజ్యము, మనోహరమైన అనుభవములు — అన్నిటిలో ఆయనే ఉన్నాడు. దాత విద్యా ప్రధాతా మదీ శక్తిగన్ – జ్ఞానము, విద్య, శక్తి — అన్నింటినీ ప్రసాదించేవాడు ఆయనే. 

**---**

005 ..భూతకృత్ = సకల భూతాలు సృజించినవాడు

 పద్యం 

భూతకృత్ లోకమై భూ సహాయమ్ముగన్

శ్వేతకృత్ విశ్వమై శీఘ్ర దేహమ్ముగన్

ధాతకృత్ సర్వమై దాన గుణమ్ముగన్

ఖ్యాతికృత్ హృద్యమై కాలమౌనమ్ముగన్

పద్య విశ్లేషణ:– భూతకృత్ అనే నామమును "లోకమై" అనగా జగత్తు అయినదిగా చూపించి, భూమికి "సహాయము"గానే విశ్వనిర్మాణంలో పాలుపంచుకున్నదిగా విశ్లేషించారు.  "శ్వేతకృత్" అనే పదం సృష్టిలో పరమ శుద్ధతకు ప్రతీకగా,  అతడి విశ్వరూపాన్ని సూచిస్తుంది.  సర్వత్ర వ్యాపించి ఉంటూ చలిత శక్తిగా సూచన.  సృష్టిని నిలిపే తత్వమై,   అన్ని ధర్మాలలోనూ వ్యాపించి,  దాతత్వ లక్షణముతో ఉన్నదిగా.  ఖ్యాతిని కలిగించేవాడు, హృదయానికి హితమైన రూపంలో,  కాలంగా, ఆత్మరూపంగా, మూల తత్త్వంగా వ్యాప్తి చెందిన శక్తి. 

*****

006 ..భూత భృత్ = సకల భూతాలను సృజించినవాడు 

పద్యం 

భూత భృత్ విద్యగా భూ తలమ్మున్ కళా

బ్రాంతి కృత్ మార్పుగా బంధతత్వమ్ కళా

శాంతి కృత్ నేర్పుగా సాధ్యసాధ్య మ్ కళా

జ్యోతికృత్ తీర్పుగా దివ్య దివ్యార్థిగన్

 భూతాలను పోషించేవాడు. ఆయన విద్యగా భూమిపై కళల రూపంలో కనిపిస్తున్నాడు. భూమిపై ఉన్న ప్రతీ విద్య, ప్రతీ కళ విశ్ణువు అనుగ్రహమే అని సంకేతం. బ్రాంతులను కలిగించి జీవుల్ని బంధించే "మాయ" కూడా ఆయన కళే. మార్పులు, బంధనలుఇక్కడ మాయ తత్త్వాన్ని, సమ్సార బంధతత్వాన్ని సూచించింది.శాంతిని కలిగించడమూ ఆయన కళే. సాధ్యం మరియు అసాధ్యాన్ని వివేకంగా తెలుపగల శక్తి కూడా ఆయన నుంచే. ఇది వివేకవంతమైన శాంతియుత జీవనదిశలో బోధను సూచిస్తుంది.  వెలుగు, జ్ఞానరూపమైన తీర్పు, విచక్షణ. ఆయన తీర్పు దివ్యమైనదే కాదు, దివ్యమైనదానికి మూలసూత్రంగా కూడా ఉంది. దివ్య దివ్యా కళా అన్న ఘనవాక్యం విశేషంగా భాసిస్తోంది — మహిమాన్వితమైన గొప్పతనాన్ని తెలియజేస్తుంది.

*****

007 .. భావ:= సమతా భావం కలిగిన వాడు 

పద్యం ..తే. గీ.

భావ తొలకరి జల్లులో భయము మారు 

సేవ చిగురు కొత్తగా సిద్ధి చేరు 

భావ సత్య ధర్మములన్ని బంధ తలపు

దేవ గురువచనము దివ్య దీక్ష సుఖము

మీ పద్య విశ్లేషణ: సమతా, సమత్వం, హృదయ సమం, సర్వభూతేషు అనురాగం కలిగినవాడు. ఇది విష్ణువు యొక్క శాంత స్వరూపాన్ని సూచిస్తుంది – ఎవరినీ వ్యత్యాసంగా చూడకుండా, సమంగా చూసే ఆధ్యాత్మిక దృష్టి కలిగిన వాడు.  విష్ణువు అనుగ్రహం అనేది తొలకరి జల్లులా, చల్లదనంగా ఉంటుంది. అది భయాన్ని తొలగిస్తుంది. సంకల్ప భద్రతను కలిగించే అనుగ్రహ స్వరూపం. విశ్ణువు పట్ల చేసే సేవ ఫలించును. అది కొత్త ఆశయం (చిగురు)లా ఉద్భవించి శుద్ధి, సిద్ధి తీసుకురచును. భక్తి మార్గం విజయవంతం చేయగల గుణమును సూచిస్తుంది.  సమతా భావం వలన సత్యం, ధర్మం, న్యాయం అన్నీ గుర్తుకొస్తాయి. బంధాలను స్పృహించటమూ, వాటి సంక్షేమాన్ని కోరటమూ భావంలో భాగమే. సద్బుద్ధి మరియు ఆత్మ సంబంధ బోధ.  దైవిక గురువుల వాక్యములు, దివ్యమైన దీక్ష – ఇవన్నీ విశ్ణువు దయవల్ల కలిగే సౌఖ్యం.  ఆధ్యాత్మిక మార్గంలో విశ్వాసం, గురుభక్తి, దివ్యమైన అనుభూతి.

******

oo8 .. భూతాత్మా = భూతాలన్నిటిలో ఆత్మయే ప్రకాశించువాడు   

పద్యం .. శార్దూలం

భూతాత్మా హృదయమ్ముగా కదలగన్ భూధర్మ సంయుక్తిగన్ 

భూతాత్మా మమతౌసమమ్ము కళ గన్ భూస్వేచ్ఛ సమ్మోహమున్ 

భూతాత్మా విధిశాంతి సౌఖ్యమగుటన్ భుక్తీ సహాయమ్ముగన్ 

భూతాత్మా సహనమ్ము విద్యలగు న్ భూశక్తి తోడ్పాటగన్

→ భూతాత్మా అన్న వాడు సమస్త జీవుల హృదయంలోనే ఉనికిచెంది, భూధర్మం (ప్రకృతి స్నేహం, స్థితి, సహజత్వం)తో కూడి, తాను ఈ లోకంలో ఊసులాడుతున్నాడని చక్కగా తెలుపుతారు.  భగవంతుడు మమకారమయమైన ప్రేమగా, భూతలలో కళాత్మకతగా వ్యాపించి ఉన్నాడు. భూమిపై స్వేచ్ఛగా జీవించటానికి తాను మాయగా కూడా వ్యాపిస్తాడు – ఇది "సమ్మోహనం" అనే తత్త్వానికి అద్భుత సూచన. నియమబద్ధత (విధి), శాంతి, సుఖం అన్నీ భూతాత్మా వలన సంభవిస్తాయని పేర్కొన్నారు.  భుక్తి (భోగ అనుభవం) కూడా ఆయన అనుగ్రహంలోనే జరుగుతుంది.  భూతాత్మా ఓ సహనరూపుడు. ఆ సహనమే విద్యగా, జ్ఞానంగా అవతరిస్తుంది. భూశక్తి (పృథివీ శక్తి) ఆయన్ని తోడుగా భావిస్తూ క్రియాశీలంగా ఉంటుంది.

*****

009 .. భూత భావన= భూతాలకే కాదు, సమస్త ప్రాణికోటికి శుభం కలిగించువాడు. సత్సంకల్పంతో వారికి మేలుకాల్పించేవాడు. విశ్వానికి శ్రేయస్సే ధ్యేయంగా ఉంచుకునే దివ్యస్వరూపం. 

(ఛందస్సు: భూనుత.. ర న భ భ గ గ.. యతి – ౯)

భూత భావన మనస్సు సుకీర్తియు విద్యా

ఖ్యాతి లక్ష్యము వయస్సు కుమూలము సాధ్యా

భూత దాహము ఉషస్సు సుభుద్ధిని పెంచా

వ్రాత తేజము మదీభవ వాక్కుల దైవమ్

పద్యం విశ్లేషణ: భూతాలకు శుభం కలిగించాలనే సంకల్పముతో నిండిన మనస్సు.సుకీర్తియు విద్యా ఖ్యాతి లక్ష్యము* మంచి కీర్తి, విద్య, ఖ్యాతి ఇవన్నీ లక్ష్యంగా స్థిరత కలిగినదే ఆ మనస్సు. వయస్సుతో పటుత్వంగా పెరిగే గుణముల మూలాన్ని సాధించగల సామర్థ్యమున్న దేవుడు. జీవుల తాపత్రయాన్ని తొలగించి, జ్ఞానోషా వెలుగుతో మంచి బుద్ధిని పెంపొందించువాడు. వ్రాతము (సంఘం/జనసమూహం) యొక్క తేజస్సు, మన భావనల్లో వెలిగే దేవత్వమై, మా మాటల్లో ప్రతిధ్వనించే దైవస్వరూపం.

---

010 ..పూతాత్మ = పవిత్రమైన స్వరూపము కలవాడు

(ఛందస్సు: త త జ గగ — ఇంద్రవజ్రము — యతి..౭) 

పూతాత్మ పుణ్యాత్మ పురమ్ము మూలమ్

జ్ఞాతాత్మ విశ్వాత్మ సమమ్ము తీరమ్

నాతమ్ము పోతమ్ము నరమ్ము గానున్

రాతల్లె రమ్యత్వ రమామనస్సున్

పద్య విశ్లేషణ: పూతాత్మ (పవిత్రాత్మ), పుణ్యాత్మ (ధర్మగుణముల కలవాడు), పురమ్ము మూలమ్ (సమస్త పురములకూ మూల స్వరూపుడై) జ్ఞాతాత్మ (సర్వజ్ఞుడు), విశ్వాత్మ (విశ్వమంతటిని ఆవహించిన ఆత్మ), సమమ్ము తీరమ్ (సమతా స్వరూపుడై ఉన్న తీరం/గమ్యం)  నాతము (శబ్దముల మూలం), పోతము (గతించువాడు), నరము (జీవులయందు ఉండువాడు) అన్నీ స్వరూపముగా గానున్ (లీలగా భావించబడున్) రాతలెని (నిరుపమాన), సౌందర్య స్వరూపత, శ్రీరమా అనుగ్రహమందు నిలిచిన మనస్సులో (తన రూపము వెలుగించునని).రమణీయ స్వరూపంగా మనస్సులో నివసించే దైవస్వరూపుడిగా ప్రదర్శితమయ్యారు.

*****

o11 . పరమాత్మ = సర్వాంతర్యామిగా, పరమ స్వరూపుడై ఉండువాడు

 పద్యం:( స  స స స .. )

పరమాత్మ మనోప్రభ నేస్తముగన్

సరిచేయ మదీ కుశలం నీమముగన్

గురిచూప గతీ సుగుణం నీ మదిగన్

అరుణోదయమే నయనం సేవలుగన్

 పదార్థ విశ్లేషణ: పరమాత్మనే, మనస్సు వెలుగునిచ్చే వెలుగుగా,  నిత్య స్నేహితుడిగా/ప్రియుడిగా దర్శించబడుతున్నాడు. క్షేమపరచువాడుగా, నా మనస్సు సంక్షేమాన్ని, నీవే నిర్వర్తించేవాడవు, గురువు చూపు (దర్శనం),  గమ్యమైన పరమాత్మ,  శ్రేష్ఠ గుణసంపన్నుడైన నీవే,  నీ మాధుర్యముగానే భావించబడుతున్నాడు,  సూర్యోదయంలాంటి జ్ఞానప్రభ,  చూపు / దర్శనం, సేవకులకు దర్శనమిచ్చే స్వరూపముగా ఉన్నవాడు పరమాత్ముని మనస్సుకు వెలుగునివ్వగలవాడిగా,జీవుడి దారిని సరిచేయగలవాడిగా,సద్గుణాల ప్రతిరూపంగా, జ్ఞానోదయ స్వరూపంగా అభివర్ణించడం ఎంతో ఉన్నతం

*******

012 ... "ముక్తానాం పరమా గతిః"=  అనే విష్ణు సహస్రనామానికి మరింత పదార్థ గాంభీర్యంతో, భక్తి శ్రద్ధతో, భావనిశ్శబ్దతతో పునఃసృష్టి చేశారు.

 పద్యము (శార్దూలవిక్రీడిత ఛందస్సులో):

ముక్తానం సుగుణమ్ముగాను యగుటన్ మూలమ్ము ధ్యానమ్ముగన్

యుక్తానం ప్రతిభే ప్రతీస్థితిగనున్ యుత్సాహ ప్రణమ్ముగన్

త్వక్తానం సహజమ్ముగానువిధిగన్ తన్మాయ రూపమ్ముగన్

ముక్తానం పరమాగతీ బ్రతుకుగన్ పూజ్యమ్ము విశ్వమ్ముగన్

 భావ విశ్లేషణ: ముక్తులకే సుగుణ స్వరూపుడై ఉన్నాడు యజ్ఞములకు మూలంగా – ధ్యాన రూపుడై వెలుగుతున్నాడు యుక్తులైన వారికి ఆయనే ప్రతిభాత్మక స్వరూపం ప్రతి స్థితిలోను ఉన్నదేవుడు, యుత్సాహంగా నమస్కారము లకు అర్హుడైనవాడు,  త్యాగమును ఆచరించేవారికి సహజంగా నిక్షిప్తుడై అన్ని విధానాలకు అతీతంగ  తన్మయత్వానికి రూపంగా ఉన్నవాడు, ముక్తులకు పరమగమ్యుడైన ఆయన బ్రతుకుకు ఉత్కృష్ట రూపం పూజ్యుడైన విశ్వస్వరూపుడైన వాడు.

****-

013 ... అవ్యయ= వినాశము గాని వికారము కానీ లేనివాడు 

ఉత్పలమాల పద్యం:

అవ్యయ వైద్యదేవరగు యనాతి రక్షగ వృత్తి ధర్మమున్

సవ్యయ విశ్వమందు శుభ శాంతి మనస్సును పంచగల్గగన్

నవ్యయ విద్యసాహితిగ నమ్మక మార్గము ధ్యేయ లక్ష్యమున్

భవ్యయ మభ్యపెట్ట మది పాశము తోడుగ నీడ దేవరా

వ్యాఖ్యానం:  శాశ్వతుడు, నాశనరహితుడు. జీవనశక్తిని కాపాడే దివ్య వైద్యుడు. ఆధార రహితులకు ఆదరించే దయామయుడు. జీవనవృత్తిలో ధర్మాన్ని నిలుపుకునే స్వభావము.ధర్మమయ వైద్యమూర్తి ఆయనే. స్థిరుడైన దేవుడు సమస్త దుర్బలులకు రక్షణనిస్తాడు సమదృష్టి కలిగినవాడు విశ్వంలో శుభశాంతి పంచగలగటం. ఈ శాంతదూత స్వరూపుడు జగత్తుకు మానసిక ఆనందాన్ని ప్రసాదించగలడు. నవ్యమార్గాలు, విద్య, సాహిత్య పరమార్థాలపై స్థిరమై, విశ్వాస మార్గాన్ని నిర్దేశించే తత్వవేత్త.  మానవజీవిత ధ్యేయాన్ని విద్య, సాహిత్యముల ద్వారా చూపించేవాడు. శ్రేయస్సుతో నిండినవాడు, మనస్సు అడ్డుపడే బంధనములు, ఆయనకు ఆశ్రయం కోరే స్థలం,  ఓ ప్రభూ! మాది నిండిన మాయా బంధమునకు తోడు నీ నీడను, శరణును కోరుతున్నాం.

*****

0 14.. "పురుషః" = పురము అనే శరీరంలో నివసించే చైతన్య స్వరూపుడు. ఇది భాగవత తత్త్వంలో "క్షేత్రజ్ఞుడు" అనే భావానికి సమీపమౌతుంది — అంటే, శరీరము అనే క్షేత్రాన్ని తెలిసినవాడు. శ్రీమహావిష్ణువు జ్ఞాతగా, అధిష్ఠాతగా, తత్త్వస్వరూపుడుగా స్థితిచేస్తాడు.

పద్యం 

పురుష మదిన పూజ్యమ్ము లక్ష్యమ్ముగన్ 

తరువు బతుకు తత్త్వమ్ము దేహమ్ముగన్ 

అరువు హృదయ యానంద సౌభాగ్యమున్ 

కరువు మరవ కారుణ్య క్షేత్రజ్ఞగన్ 

 పద్య విశ్లేషణ:  పరమాత్మ తత్త్వముగాను,  ఆరాధించదగినవాడిగా, సాధనలో అంతిమ లక్ష్యంగా భావించాలి. ఇది భక్తిలో పరమతత్త్వాన్ని గుర్తించడమే. చెట్టు; జీవితం చెట్టు వలె.   అది తనంగా భావించే మార్గం.  పురుషుడు ఈ జీవతత్త్వాన్ని దేహంలో వ్యక్తమయ్యేలా చేస్తాడు.  మనస్సు లోపల ఆరాటాల మధ్య ప్రసన్నతను ప్రసాదించే హృదయానందమే పురుషుని ప్రసాదం. ఈ అనుభవమే నిజమైన సౌభాగ్యం.లోపము, లోటు, విచారము. దయ. శరీరము అనే క్షేత్రమును తెలిసినవాడు (భగవద్గీత ఆధారంగా). ఈ పురుషుడు మన లోపాలను మరిపించగల కారుణ్యమూర్తి. అన్ని లోపాలనూ క్షమించి, జీవుని రక్షించగల ఔన్నత్యశాలి.

*****

015 .. సాక్షిః.... సర్వకార్యాలకూ, అనుభూతికీ, కార్యఫలానికీ, ధర్మాధర్మ నిర్ణయానికీ దృగ్దృష్టి కలిగినదేవుడు.ఆయన ఏకాంతంగా చూస్తూ, జడబుద్ధితో కాక జ్ఞానబుద్ధితో జాగ్రత్తగా "సాక్షిగా" నిలుస్తాడు.శ్రీ విష్ణువు అహంకార రహిత, చర్యల పట్ల పాక్షికతలేనివాడిగా "సాక్షిగా" నిలిచేవాడు.

ఉ.

విద్దెల సాక్షిగా సమయ వేడుక జాగృతి నేర్పు భావమున్ 

ముద్దుల సాక్షిగా సుఖము ముఖ్య మనస్సు యశస్సు మూలమున్ 

హద్దులు మాయమర్మము సహాయ బలమ్మగు హృద్య తాపమున్ 

నిద్దుర దుఃఖ సౌఖ్యములు నిత్యము సాక్షిగ ధర్మ దేవరా 

 పద్య విశ్లేషణ: మనస్సులో, జ్ఞానంలో వచ్చే విద్యలు అన్నిటికీ ఆయనే సాక్షి. సమయ వేళలకు అనుగుణంగా మన చైతన్యాన్ని, జాగృతిని పరిమళించే జ్ఞానస్వరూపుడుగా స్థితిచేస్తాడు. ప్రేమ, ఆనందపు క్షణాలకు కూడా ఆయన దృక్సాక్షి. సుఖాలకీ, మనసుని యశస్సుని మూలానికి కూడా ఆయనే మూలమైన ప్రత్యక్ష శక్తి. జీవితం పెట్టే హద్దులు, మాయ యొక్క రహస్యములు – ఇవన్నీ మనసు తాపత్రయంగా అనిపించినా, వాటికీ తోడుగా ఉన్న సహాయబలముగా, అవి నొప్పివ్వగానే చూస్తూ సహృదయంగా ఉండే సాక్షిగా ఉండే దేవుడు. నిద్రలో కూడా – లేదా మాయలో (అజ్ఞానంలో) కూడా సుఖం–దుఃఖం అన్నింటికీ నిత్య సాక్షిగా ఉండే ధర్మమూర్తి ఆయనే.

**---**

016 క్షేత్రజ్ఞ..న "క్షేత్రజ్ఞః" = "క్షేత్రమైన శరీరమును అర్థంచేసినవాడు" లేదా "క్షేత్రస్వరూపమైన జగత్తుని, దేహాన్ని, మనస్సును, ప్రకృతిని గమనించి తెలుసుకునే పరమాత్మ".

 పద్యం వసంత తిలక ఛందస్సులో (త భ జ జ గ గ...యతి: 10) 

భగవద్గీత 13వ అధ్యాయంలో శ్రీకృష్ణుడు ఇలా అంటాడు:

 "ఇదం శరీరం కౌంతేయ క్షేత్రమిత్యభిధీయతే |

ఏతద్యో వేత్తి తం ప్రాహుః క్షేత్రజ్ఞ ఇతి తద్బిదః ||"

 ఈ శరీరమే క్షేత్రం; దానిని తెలుసుకునే పరమాత్మే క్షేత్రజ్ఞుడు.

పద్యం

క్షేత్రజ్ఞ భాగ్యమగు దివ్య క్షితీ సమమ్మున్

మైత్రీ సమోన్నతము శక్తిగతీ సుఖమ్మున్

ధాత్రీ సహాయమగు నిత్య దాత పరమ్మున్

ఖ్యాతీ జయమ్మగుట ధర్మ కాల వరమ్మున్

 పద్య విశ్లేషణ: ఈ భూమిపైన (క్షితి సమం) దివ్య భాగ్యముగా ప్రతిభాసించే వాడు.  జీవులకందరికీ – ఆయన పరిచయం, సన్నిధి, అనుగ్రహమే నిజమైన భాగ్యం.  క్షేత్రజ్ఞుడు స్థూల భూమిపై దివ్య తత్త్వంగా వెలిగే శుభదాత. స్నేహం, సమభావం శక్తి ప్రవాహము ఆనంద స్థితి  క్షేత్రజ్ఞుని అనుసంధానం వలన మానవుడిలో మైత్రీభావం, శక్తి చలనం, సుఖసంబంధిత జీవనపథం ఏర్పడతాయి.  క్షేత్రజ్ఞుడు ధాత్రిగా (ధారకుడిగా), నిత్యదాతగా – సహాయకుడుగా ఉండే పరమాత్మ.  భూమిని, జీవులను, ధర్మాన్ని మోయగల మహాశక్తి.  ఖ్యాతి, మహిమ విజయానికి కారణం  సత్యధర్మ స్థితికి నిరంతర దిక్సూచి  ప్రసాదము  క్షేత్రజ్ఞుని స్మరణే ధర్మాన్ని స్థాపించేది, విజయాన్ని ప్రసాదించేది, కాలాన్ని అర్థవంతం చేసేది.

******

017 ..  "అక్షరః" –  నిర్మాణం, భావనూ అంతర్భావం అద్భుతంగా అలరారుతోంది. మీరు "అక్షర" అనే నామాన్ని శాశ్వతత్వం, ధర్మపరిరక్షణ, జ్ఞానపథ దిశగా.  క్షరింపనిది, నశించనిది, శాశ్వతమైనది. ఇది విష్ణుని నిత్యత్వాన్ని, అవినాశిత్వాన్ని, వేదస్వరూపాన్ని, పరబ్రహ్మ తత్త్వాన్ని సూచిస్తుంది.

పద్యం ఉత్పలమాల .

అక్షర దైత్యభావముల ఆశయ మందియు జాతి యంతయున్

సాక్షిగ  భాగ్యమున్ తలచి సాధ్యము మట్లుచరింత్రు లక్ష్యమున్

వీక్షణ మేమదిన్  ముసిరి వీనుల కృత్యపు టాశ వెల్లువౌ

రక్షణ చిత్తమే యగుట రమ్యత కూర్చును నిత్య దేవరా

 పద్య విశ్లేషణ: అక్షరుడైన పరమాత్మ,  దుష్ట ఆశయాలైన దైత్యభావాలను అధిగమించేందుకు,  సమస్త జాతులకు (జీవులకు)  సన్నివేశించేవాడు. ఆయనకు నాశనం లేదు. ఆయన అనేక జాతులకు ధర్మమార్గాన్ని చూపిస్తాడు.  సాక్షిగా భగవంతుడు ఉండి,  ప్రతి జీవి తన లక్ష్యాన్ని తలచుకుంటూ,  సాధ్యమైన కార్యమునకు ప్రేరేపించ బడు తున్నాడని  ఇది జగత్తులోని ప్రతి కార్యానికి, కర్తవ్యానికి విష్ణువు సాక్షిగా ఉన్నాడని చాటుతుంది. మనం స్వయంగా ఆయన వీక్షణంలో ఉన్నాం.  మన పనులన్నీ ఆయనకు వినిపించబడ్డవే.  అది ఒక విపులమైన టాశ వెల్లువ (పదాలు, కార్యకలాపాలు) గా ప్రవహించుతోందనిపిస్తుంది.  మన జీవితం అంతా ఆయన దృష్టిలో పసిపడుతుంది.  ఆయన రక్షణే మనకు ధైర్యం.  ఆయన చిత్తమే అందులో రమ్యతనిస్తుంది.  అక్షరుడైన నిత్యదేవుడు రక్షకుడు, భద్రత కలిగించేవాడు, శాశ్వత రమ్యతను నింపే వాడు.

*****

0 18. యోగః” =  కేవలం శారీరక సాధన మాత్రమే కాదు — అది దేహలక్ష్యంగా ఉండే యోగ్యత  

పద్యం ఉత్పల మాల 

యోగము దేహలక్ష్యమగు యోగ్యత దాహము నిత్య సత్యమై

రాగము తాళమున్ గలిసిరమ్యత కూర్చెడి భక్తి కీర్తనై

త్యాగము సర్వమందగుట తన్మయ నీడల ధ్యాన మై నినున్

స్వాగత మందు నామనసు సాక్షిగ యున్నత పూజ్య దేవరా

భావం .. యోగం అంటే కేవలం శారీరక సాధన మాత్రమే కాదు — అది దేహలక్ష్యంగా ఉండే యోగ్యత (preparedness or alignment) అయినా, ఇది నిత్య సత్యం అనే దాహాన్ని కలిగించేదిగా ఉంది.  "యోగ్యత దాహము" అన్న పదజాలం అద్భుతం — సాధన పట్ల కలిగే దాహం, స్వీయ శుద్ధికి మౌలికమైనదని చెప్పినట్లు.  రాగ-తాళ సమన్వయంతో నిండిన రమ్యతభరిత భక్తి కీర్తనగా మారిపోతుంది యోగం.  సంగీతారాధన ద్వారా కూడి యోగ భావాన్ని మీరు మోక్షపథంగా చూపించారు. → త్యాగమే యోగానికి మూలమై, తన్మయతా నీడగా, ధ్యానరూపంగా నిన్ను చేరుటకు మార్గమౌతుంది.  త్యాగం, తన్మయత, ధ్యానం — ఈ మూడింటి శ్రేణీ విశిష్ట తత్వార్థాన్ని తెలియజేస్తోంది. → నా మనసు నిన్ను స్వాగతించుతూ నీ నామాన్ని సాక్షిగా నిలుపుతుంది, ఓ పూజ్యుడైన ఉన్నత దేవా!  ఇది భక్తివిశ్రాంతిగా ముగుస్తోంది — నామాన్ని స్వాగతించటమే యోగాన్ని సంపూర్ణం చేయటం అన్న భావన ఇక్కడ మూర్తీభవించింది.

---

019 .. యోగవిదాంనేత” — మీరు ఎంచుకున్న 

మౌక్తికమాలా ఛందస్సులో (భ త న గ గ.. యతి.. 6) 

యోగవిదాంనేత సహన తీరుణ్ 

రాగ భవాం ధీర నిజము గానున్ 

త్యాగ జయం వీత భయము మూలమ్ 

స్వాగతభావం సహనము సాక్షీ

భావం → యోగవిద్యను ఉపదేశించే వాడు (విష్ణువు) — ఆయన సహనతత్వంతో ఉండే మార్గాన్ని చూపుతాడు.  ఇక్కడ "సహన తీరుణ్" అన్నది యోగమార్గపు తొలి అక్షరము — శాంతి, సహనం, సమత్వం అనే యోగ లక్షణాన్ని సూచిస్తోంది. యోగజ్ఞులకూ నాయకుడు. రాగభయాది కలుషిత భావాల నుండి ముక్తి కలిగించి, ధైర్యంగా నిజాన్ని పలికే మార్గాన్ని చూపించునది ఆయన.  ధీరత్వం (ధీర్మతి, ధైర్యం) – యోగ సాధకుని లక్షణం. పరమార్ధ సత్యాన్ని గానం చేయుట.  త్యాగమే విజయం – భయాన్ని జయించుటకు అది మూలం. ఇది యోగవిద్యలోని అంతర్ముఖ సాధనను సూచిస్తుంది.  ఇది గంభీరమైన తత్త్వోపదేశం — భయరహిత స్థితి త్యాగానికే ఫలితం.  యోగవిద్యా మార్గంలో, హృదయంలో స్వాగతభావముతో పరమాత్మను స్వీకరించుట, కాలం దానికే సాక్ష్యంగా నిలుస్తుంది.  "సహనము సాక్షీ" – కాలమే పూర్ణతకు, సిద్ధికి సహనము ప్రమాణమవుతుంది.

--

0 20 .. ప్రధానపురుషేశ్వరః =–ప్రకృతిని జీవుడ్ని నియమించేవాడు

పద్యం:

ప్రధాన పురుషేశ్వరమది పులకింపుగన్

విధాన పరమేశ్వర విధి తిలకించగన్

నిదాన గతి నీశ్వర నిజమగు మూలమున్

యదా మనసు గాంచుము సహనము నీదిగన్

పాదానుసారంగా విశ్లేషణ: “ప్రధాన పురుషేశ్వరుడు” అనేది పులకింపునిచ్చే సత్య మవుతుంది. ఇది భక్తిని సూచించేది. పరమపురుషుడైన విష్ణువు గుర్తుకు వచ్చిన కొద్దీ అంతరంగం పులకించుతుందని భావం.  జగత్తు నియమాలనూ, ధర్మాన్ని స్థాపించువాడైన పరమేశ్వరుని విధిని (కార్యాన్ని) తిలకించవచ్చు.  సృష్టి–స్థితి–లయ నియంత్రణను చేసే పరమేశ్వరుడు.  – ఆయన కార్యమును తెలుసుకోవచ్చునని ధ్యాన భావన. మెల్లగా నడిచే సాధన గమనంలో నిజమైన మూలంగా “నీశ్వరుడు” ఉంటాడు. "నిదాన గతి" అన్నది ఓ అందమైన ఆత్మవిశ్లేషణ — పర్వశంగా సాగే సాధన మార్గాన్ని సూచిస్తుంది. ఆయనే ప్రతి సిద్ధాంతానికి మూలతత్త్వం. ఎప్పుడైతే మనస్సు ఆయన వైపు దృష్టిని ప్రసరిస్తుందో, ఆ సమయమే నీ సమయమవుతుంది (అర్థాత్ మోక్షసమయము, లేదా దైవానుభూతి సమయము).  ఇది ఓ పరిపక్వ తత్త్వవాక్యం – "మనసు నీవైపు తిరిగినప్పుడే సహనము నీదవుతుంది" 

****

0 21 .. నారసింహవపు,=: నరుడు మరియు సింహం కోరిన అవయవం కలవారు 

 (శార్దూలవిక్రీడితానుకూలంగా):

సృష్టికీ నారసింహుని శ్రేష్ఠపు కాయము దివ్య తేజసిన్

దృష్టికి దుష్ట శిక్షణకే నేతగు విష్ణువు భూమినందునన్

స్పష్టమై సత్యజయముల పాఠమున్ తీరుల జన్మ సార్ధకన్

ఇష్టమనేటి దైవముగో ఇచ్ఛల తీర్చెడి నారసింహమున్

పద్యార్థ వివరణ:  సృష్టికి ఉదాహరణగా నిలిచే నారసింహుని శ్రేష్ఠమైన, తేజస్వి రూపం. దుష్టుల శిక్షణ కొరకు నాయకుడిగా భూమిలో అవతరించిన విష్ణువు.  సత్యం, ధర్మవిజయం వంటి మౌలిక పాఠాలు చెప్పే తీరుతో జీవితం సార్థకమవుతుంది.  భక్తుని మనసుకు ఇష్టమైన దైవంగా కోరికలు తీర్చే నారసింహవపుః.

***-

 022 ,, "శ్రీమాన్" := శ్రీ = లక్ష్మి, ఐశ్వర్యం, శోభ, శాంతి, శక్తి, ఔనత్యం, మాన్ = కలిగినవాడు

అర్థం: శ్రీను కలిగి ఉన్నవాడు, అంటే శ్రీమంతుడు, శోభాయుతుడు, అత్యంత మనోహరుడు, సకలమంగళస్వరూపుడు.

పద్యం (మూల రూపం):

శ్రీమాన్ తేజో రూపగు కనుల విధీ మూలమ్

శ్రీమాన్ సత్య స్ఫూర్తగు బ్రతుకగు బోదౌనున్

శ్రీమాన్ విశ్వా సమ్ము మనసగు నిధీ జ్ఞానమ్

శ్రీమాన్ మోక్షమ్మున్ విలువలగు విధీ వైనమ్

 శ్రీమాన్ అనగా తేజోమయుడైన శ్రీహరి కనులకు కాంతిమంతమైన రూపముగలవాడు, ఈ జగత్‌కీ తాను దివ్యమైన మూలకారణమైన వాడు.  ఆయనే సత్యానికి మూలస్ఫూర్తి, జీవితం ఎలా ఉండాలో బోధించే గురువు.జీవనధర్మానికి ప్రతీక.  శ్రీమాన్ అనగా విశ్వానికి శ్రేయస్సు నిధిగా ఉన్న వాడు; మనస్సులో జ్ఞానరూపంగా ప్రకాశించేవాడు. శ్రీమాన్ అనగా మోక్షానికి మార్గాన్ని చూపే, ధర్మ విలువలు నేర్పే మార్గదర్శి.

*******

0 23వ "కేశవ" —= మీదుగా అందంగా విరాజిల్లింది. "కేశవ" అంటే సాధారణంగా "కేశములు కలవాడు" అని భావిస్తారు. అయితే దీని లోతైన తాత్త్విక, పురాణార్థాలు కేశవః = 1. క = బ్రహ్మ, ఇశ = శివ , వ = విష్ణు ,  ఈ ముగ్గురినీ కలిపిన మహత్తర తత్త్వము ఆయనే కేశవుడు. . కేశములు కలవాడు,  కేశిని (రాక్షసుని) సంహరించిన వాడు.

ఉత్పల మాల

కేశవ చంద్ర వృద్ది కళ యే కదలా విధి యాడినాట్లుగన్

కేశవ దుష్ట భావకుల క్షోబయు  తీర్చెడి వైద్యుడే యగున్

కేశుని జూటబంధమగు కీలక గoగయు ధార కట్టియున్

కేశుని లీలమానుషము నేటికి సత్యము తీర్పుగా యగున్

పద్య విభజన, తాత్పర్యం:  కేశవుడు చంద్రుని వృద్ధికళ లా వెలుగొందుతున్నాడు; విధి(లిపి)ను కూడా నడిపించే శక్తిగలవాడు, కళలతో కూడిన పరిపూర్ణత, విధి = నియతి/లిపి/దైవత్వం)  కేశవుడు దుష్టభావాల చేత కలిగే అశాంతిని తొలగించే వైద్యుడుగా ఉంటాడు.  (విష్ణువు చిత్తవ్యాధులకు ఔషధంగా ఉండే దయామయుడు)  కేశుని జుటలో కీలకంగా ఉన్న గంగా (తత్త్వజ్ఞానం), ధారగా ప్రవహిస్తూ బంధనాన్ని నిరోధిస్తుంది. > (ఇక్కడ గంగ అర్థం జ్ఞానము, కేశ బంధంలో తత్వగర్భత) – కేశవుని మానుషలీలలు ఈ రోజూ సత్యంగా భావింపబడతాయి, ధర్మ తీర్పుగా నిలుస్తాయి.  (కృష్ణలీలలు, రామావతారము మొదలైనవి సమాజనీతికి మార్గదర్శకాలు)

***--

024. .పురుషోత్తమః = పురుషులలో ఉత్తముడు, పురుషులు = జీవాత్మలు; ఉత్తముడు = పరమాత్మ  ఇది పరమపురుషుడైన విష్ణువు, వేదాంత పరంగా పరబ్రహ్మ తత్త్వo

తోటకము ( స స స స యతి... 8)

పురుషోత్తమ సామ్య పురమ్ముగన్

చరనోత్తమ సేవ జపమ్ముగన్

కరునోత్తమ కావ్య కాలమ్ముగన్

తరునోత్తమ తత్త్వదయాహృ దీ

పద్య విభజన:  పురుషోత్తముని సమత్వమే యిహపురమున (సంసారమున) జీవన సారమై నిలుస్తుంది. సమభావం, నిర్ద్వంద్వత  ఆయన పవిత్ర చరణాలకు సేవ, జపమే జీవుని మార్గమౌతుంది.  భక్తిమార్గం  కరుణలో అగ్రగణ్యుడైన ఆయన గురించి చెప్పే కావ్యములే కాలముని స్వరూపించగలవు.  శాస్త్ర జ్ఞానం,  లక్షణ  యువతలో ఉత్తముడైన విధంగా, ఆయనే తత్త్వానికీ దయకూ హృదయమై ఉన్నాడు.  సదా యౌవనుడు (నిత్యనూతన స్వరూపుడు),  జ్ఞానము, కరుణ కూడిన హృదయస్వరూపి

****

025   "సర్వః" =సర్వము తెలిసినవాడు సృష్టి, స్థితి, లయాలకు అధిపతి సర్వాంతర్యామి, సర్వవ్యాపకుడు

 "ఉత్పలమాల" ఛందస్సు

మాటికి మాటికిన్ మరియు మాటికి మాటికి మాటిమాటికిన్

నేటికీ సర్వ లక్ష్యముగను నీడళ తీరున వెంట నుండుటన్

ఆటల తీరునేకదల ఆశయ సాధన శోధనే యగున్

మాటల తీరు సంపదయు మార్గము చూపెడి సత్య దేవరా

పద్య విభజన & తాత్పర్యం:  ప్రతి మాటకూ స్పందనగా ఉన్నాడు; ప్రతి మాటపైనా ఆయన పరిజ్ఞానం ఉంది.  కేవలం భాషలలోనే కాదు, భావాలలోనూ, మౌనానికీ స్పందించే "అంతర్యామి" స్వరూపము.  నేటికీ ఆయనే సర్వ లక్ష్యము; ఆయన నీడలాగా (దృష్టికి కానివాడిగా) శాశ్వతంగా వెంటనే ఉండేడు. నిరంతర సహచారి, మనలో, మనచుట్టూ పరమాత్మగా.  జగత్తు నాటకంలో, ఆటల తీరులో, ఆయనే ఆశయ సాధనకు, శోధనకు మూలం.  జీవుని ప్రయాణంలో ఆయనే పరీక్షకుడు, ప్రయోజకుడు.  మాటల తీరును, వాక్ప్రవాహాన్ని, ధర్మమార్గాన్ని తెలిపే సత్యదేవుడు ఆయనే.  వేదాలు, ధర్మం, జ్ఞానం అన్నీ ఆయన అనుగ్రహమే. 

*****

026  శ్శర్వః = అశుభాలను శమనించేవాడు, నాశనచేయువాడు. ఇది శమనం చేసేవాడు అనే ధాతువుతో కూడినది. దీనికి "అశుభ హర్త" అనే అర్థం వస్తుంది.

 పద్యం (హంసయానం, ర జ ర జ ర యతి.. 8)

శ్శర్వ సేవతత్పరా సహాయ ధీరదేవరా

నిర్వి రామ తత్పరా నయాన శాంతి కావరా

దుర్వి జాత రక్షకా దురంత కాంతి చూపరా

పర్వ దక్ష శిక్షకా పరంతపామమా గతిన్

🔸 పద్యార్థము (తాత్పర్యంతో):శ్శర్వుడిని నిరంతరం సేవించే వారు (భక్తులు) – వారికి సాహాయం చేసే ధైర్యవంతుడైన దేవుడు – నిర్వికారమైన బ్రహ్మరూపానందములో లీనమై ఉన్నవాడు – నయమైన మార్గమున షాంతి ప్రసాదించువాడు  – దుర్జన జన్మల నుంచి రక్షించువాడు  – అత్యంత ప్రకాశముతో ప్రకాశించే రూపాన్ని చూపించువాడు  – శుభకాలమున శ్రద్ధగా శిక్ష (బోధన) ఇచ్చే ఆచార్యుడు  – శత్రువులను భస్మముచేయువాడు, ఆయనే నా గమ్యము

****

0 27 ..  "శివః" = మంగళకరుడు, కల్యాణ స్వరూపుడు. ఇక్కడ విష్ణువును "శివ" అన్న నామముతో స్మరించడంలో అర్థం — జీవులకు శాశ్వతమైన శాంతి, మోక్ష ప్రాప్తిని కలిగించువాడు.

 పద్యం: చంపకమాల 

శివశివ మాయ జాలమును శీఘ్రము శంకర జీవ జాలమున్

భవహర సాధు తత్త్వమును బాధ గభీకర జాతి నంతనున్

నవశివ నాంశధర్మమున నాతిమదీయములక్ష్య మేళగన్

భవశివ కారణంబునను భాగ్యముగానక నిత్య పూజగన్

 పద్యార్థము / తాత్పర్యం:  "శివ! శివ!" అని పిలిచేంత మాత్రాన మాయ అనే ఆవరణమును వెంటనే తొలగించి, జీవులను శంకర (మోక్ష) మార్గంలో నడిపించువాడు.  భవసముద్రాన్ని హరించగల సద్గుణ తత్త్వాన్ని అనుసరించి, భయంకరమైన పునర్జన్మ బంధాలను చిద్రం చేయువాడు. నవ శివ (నవ మంగళ స్వరూపమైన) ధర్మాన్ని జీవుల మనస్సులో స్థాపించి, తనదైన మార్గమును వారికి ఆవిష్కరిస్తాడు.  భవానికి శివమైన కారణమైన ఈ పరమాత్మను భాగ్యంగా భావించి నిత్యమూ పూజించవలసిన మహోన్నతుడు.

****

0 28వ స్థాణు : స్థాణువు స్థిరమైన వాడు, మారదగని వాడు, ఏ కాలమునైనా స్థిరత్వం కలవాడు.

ఇది శ్రీమహావిష్ణువు యొక్క అచలత్వం, ధృడమైన తత్త్వం, కాలాతీత స్వరూపంను సూచిస్తుంది.

ఉత్పలమాల

స్థాణువు సర్వకాలమయ సాధ్యమహత్యము జూప శక్తి గా

జ్ఞానము పంచగల్గకళ జ్ఞాతి మనస్సగు సత్య వాక్కుగన్

ధ్యానము నిత్యధామమన ద్యాసను జేర్చెడి కార్య దక్షతా

దానయశస్సునిచ్చి కృషి దారిగ ధర్మము తెల్పు దేవరా

పద్యం విశ్లేషణ:ఓ విష్ణుమూర్తీ! నీవు కాలములన్నిటిలోనూ మారకుండా నిలిచే స్థితిప్రదాతవు. నీవే సాధ్యమైన మహత్యాన్ని చూపగల శక్తిశాలివి. నీ తత్త్వజ్ఞానం అయిదు కలలవంటి (పంచకోశ/పంచభూత రూప) జ్ఞానాన్ని ప్రసరిస్తుంది.నీవే సత్యవాక్యాలు పలుకుతూ జ్ఞాతగా మనస్సులో వెలుగుతున్నవాడు.  నీ ధ్యానమే నిత్యమైన ధామం (ఆధారం), నీపై ధ్యాస పెట్టినవారికి కార్యాల్లో నిపుణత కలుగుతుంది. నీ స్మరణే కార్యసిద్ధిని ఇస్తుంది.  నీవు దానం చేసేవారికి యశస్సును ప్రసాదించి, కృషికి సరైన దారిని చూపుతావు. ధర్మమార్గాన్ని తెలియజేస్తూ నీవే దేవతల దేవుడవు.

*****

0 29వ .. భూతాది = భూతాలకు (ప్రపంచంలోని స్థూల తత్త్వాలకు) ఆదియైనవాడు.

అంటే, పంచభూతాలకూ మూలమైన పరమాత్మ.

ఛందస్సు:వసంతతిలక (త భ జ జ గ గ .. యతి 10 అక్షరాలు)

భూతాది సామ్యపు సమర్ధ పురమ్ముగానున్

నేతా సహాయము ప్రభంద నినాదమేనున్

శ్వేతా సుధీర్ఘము వినమ్ర శివార్ధ గానున్

ఖ్యాతీ నిదానము చలించు కలౌణు దేవా

పద్యం విశ్లేషణ: భూతాలకు ఆధారమైన సామ్యాన్ని సమర్ధంగా నియంత్రించే పురుషోత్తముడివి నీవు. ఈ జగత్తు నీవే స్థిరంగా నిలిపి ఉంచినవాడు.   నీవే జీవుల నడిపే నేత, నీ సహాయమే సర్వ నిర్వాహక శక్తి. నీ నామస్మరణే (నినాదం) ధర్మప్రభంధాల మూలస్వరూపం.  నీవు శ్వేతవర్ణుడు (శుద్ధతత్త్వ స్వరూపుడు), నీ సుధీర్ఘ మహిమ శివార్ధంలో దాగి ఉంటుంది. వినమ్రంగా శివతత్త్వాన్ని తెలియజేస్తావు. నీవే ఖ్యాతి (ప్రతిష్ట, కీర్తి)కి మూలం. కలియుగంలో చలించనివాడవు — స్థిరత్వపు దేవుడవు.

****

030 ...: నిధిరవ్యయః , --నిధిః = ధనభాండాగారం, సంపద, అవ్యయః = క్షయించనిది, శాశ్వతము  విష్ణువు అక్షయమైన సంపదల గనిగా ఉన్నాడని ఈ నామార్థం.

 పద్యము: (తోటక ఛందస్సులో)

నిధిరవ్యయ సాధ్య నె పమ్ము గనే

విధి నిర్దయ సౌమ్య వె సమ్మతియే

రుధిరమ్ముయు వింతరుణమ్ముగనే

వ్యధ మార్పుయు నేర్పు వరమ్ము గనే

 పద్యం శబ్దార్ధ / తాత్పర్య విశ్లేషణ:  అక్షయమైన నిధిగా, అన్నీ సాధ్యమైన పరమపదమునే దక్కించే దైవత్వము ఆయనలోనె. (“సాధ్య” – సాధ్యము చేసేవాడు, “పమ్ము” – పొందుటకు, అందించునటువంటి)  బ్రహ్మకీ కూడా అందనిదే అయినా, దయతో సమ్మతమై భక్తుల పట్ల సౌమ్యంగా ప్రవర్తించునది.  రక్తపు రేఖలో ప్రసాదించిన వింత వెలుగు, ఆ తేజస్సు రుధిరములోనైనా ప్రకాశిస్తుంది (అంతర్గత శక్తిగా వెలిగించునది). వ్యధలను మారుస్తూ, జీవితం నేర్పించే వరప్రదాత; బాధను బోధగా మార్చే దైవగుణం.

****

031వ : " "భావన"– "సమస్త భక్తులకు ఫలము కలిగించేవాడు"

పద్యం 

భావన సంచితమ్ముగు సుభాగ్య విశాలమహీ మనస్సుగన్

దేవరతప్రభావము సుదీప్తగు యెల్లరు గాంచగల్గగన్

సేవరతామదిత్వమగు సీతల లక్ష్యము శాంతి ధామమున్

కావర నిత్యసత్యమగు కాలము యిచ్చలు తీర్చ గల్గగన్

 పద్యం విశ్లేషణ:  ఆయన సంభవం (ప్రత్యక్షత) భావనల సంచితాన్ని అనుగ్రహిస్తూ,  సుభాగ్యానికి (శుభఫలాలకై) విశాల భూమిలో (లోకంలో) స్థిరంగా నిలిచిన మనస్సులకు అనుగ్రహంగా ప్రసరించునట్లు.  అనగా, విశాలహృదయులు ఆయన ఆవిర్భావాన్ని తమలో గ్రహించగలుగుతారు.  దేవునికి నిష్టగా ఉండే రతియుక్తుల యందు ప్రభావముగా,  ఆయన ప్రభు-తత్త్వం సుదీప్తంగా (అత్యంత స్పష్టంగా) వెలుగుతో ప్రసరించునది.  ఇది యావత్తు భక్తులు అనుభవించగలిగేది — అంతటా గమ్యమవుతుంది.  భక్తిసేవలో నిత్యనిష్టగలవారి మనస్సులో నిగూఢమైన మమకారం (అమదిత్వము),  సీతల లక్ష్యంగా (చల్లని స్థితిగా) మారుతుంది. అది శాంతి ధామముగా మారి, బ్రహ్మసిద్ధిని ప్రసాదిస్తుంది.  భక్తుల కోరికలను తీర్చగలిగిన స్వరూపుడు,  నిత్యసత్యమై నిలిచే కాలాన్ని అతడు శాసిస్తాడు.  కావర అంటే కాపరివాడు, రక్షకుడు – సమస్త భక్తులకు సమయం కలిపిన ఫలదాత.

**** 

32వ...: "భర్తః"="భర్త" అంటే భరించేవాడు, ఆధారమై ఉండేవాడు, ధారకుడు.

భర్త అనే పదానికి విశ్వాధారత్వం, సంరక్షణ, స్థిరత్వం అనే మూడు ప్రధాన అర్థాలు ఉన్నాయి.

(ఛందస్సు: హంసయాన (ర జ ర జ ర... యతి: 8)

భర్త కర్తయేస్థితీపదాల తీరునిత్యమున్

కర్త నర్తనే గతీ కథల్లెసాధ్యపైత్యమున్

నర్త దుర్తగమ్య మేనమస్సులే సుఖమ్ముగన్

దుర్త ధీర తత్త్వ దూషణమ్ముగాను సత్యమున్

 పద్యం విశ్లేషణ: భర్త (విష్ణువు) కర్తయే, సృష్టి, స్థితి, లయ (పదాలు) తీరును నిత్యంగా నిర్వహించేవాడు. అంటే, ఆయనే నిర్మాణకర్త, స్థిరతికర్త కూడా.  కర్త + స్థితి ధారకుడుయన చేసే సృష్టి కార్యం ఒక నాట్యంలాంటిది. ఆ నాట్యంలో “గతి” (చలనం) కూడా ఆయనే.  కథలన్నీ (జీవుల కథలు, కర్మగాథలు) ఆయన సహజ సృష్టి భాగాలు. ఇవన్నీ సాధ్యమే కర్త అయిన భర్తవలన.  ఆ నాట్యము (నర్తన) దుర్గమమైన మాయ ప్రపంచం ద్వారా వ్యక్త మవుతుంది. మానవులు మాయలో చిక్కుకొని భర్త స్వరూపాన్ని గ్రహించలేరు.  కాని ఆ భర్తనే మనస్సు లోనికి చేర్చినవారు (అంతఃచేతన) శాంతిని పొందుతారు.  దుర్తత్వం (చెడుతనము) లో ధీరత్వం భావించిన వారు —తత్త్వం యొక్క దూషణకే పాలుకాగలరు. భర్తత్వాన్ని అర్థం చేసుకోని వారు, తన నాట్యాన్ని అనైతికంగా చూస్తారు. కాని ఆయనే సత్యము — అధిష్ఠానము — శాశ్వతతత్త్వము.

*****

033వ నామం “ప్రభవః” –= ఉత్పత్తి చేసేవాడు, జన్మ దాత, సృష్టికర్త. విశ్వ సృష్టికి మూలకారణుడైన శ్రీమహావిష్ణువు యొక్క ఒక నామము ఇది.

పద్యము:

 ప్రభవ మనస్సుగాసరయు పాఠ్యము సర్వసు సంపదే యగున్

ప్రభల యశస్సుగావిలువ పాశమునిత్య సుధామ తీరుగన్

యుభయ తపస్సుజీవితము ఉన్నతి లక్ష్యము కాగ ప్రేమగన్

అభయ యుషస్సుసంభవము ఆద్యము అంతము నిత్య సత్యమున్

పదాల అర్థాలు & తాత్పర్యం: – "ప్రభవ" అనే నామం మనస్సునందు స్థిరమవగా, అది జీవికి విద్య, సంపద, దీవెనల రూపంగా ఫలిస్తుంది. అంటే, ఈ నామస్మరణే సర్వసంపదకు మూలమని భావన. – పరముడైన ప్రభవుని మహిమ వల్ల కలిగే యశస్సు, భౌతిక విలువలకు అతీతమైనది. ఇది మాయపాశాన్ని దాటి నిత్యసుఖానికై దారి చూపుతుంది. – ఇహపర సాధనలతో తపస్సుచేసే జీవికి, ప్రేమే ఉన్నత లక్ష్యంగా మారుతుంది. జీవితం అప్పుడు పూజార్ధంగా మారుతుంది. – ఈ ప్రభవుని స్మరణతో జీవితం అభయంగా మారుతుంది. ఆయనే ఆదికారణుడు, అంతిమ లక్ష్యము – నిత్య సత్యంగా ఆత్మతత్వము.

*****

0 34 వ నామం ప్రభు: =— పరమాధికారి, సర్వాధికారసంపన్నుడు. జగత్కార్యములన్నింటిపై పూర్ణమైన అధికారము కలవాడు. జగన్నాయకుడు.

మ.

ప్రభుతా భావము కాలతీరు గనగ న్ ప్రాసస్య లక్ష్యమ్ముగన్

ప్రభు దానెమ్మగు శాంతి భాగ్యమగు టేబంధమ్ము నిత్యమ్ముగన్

ప్రభు దాస్యమ్మగు దానధర్మమునకేప్రావీణ్య దాహమ్ముగన్

ప్రభు లీలామది తత్త్వమే సహనమున్ ప్రాబల్య దాహమ్ముగన్ 

పద్య విశ్లేషణ:  ప్రభుత్వ భావన కాలాన్ని దాటి, పరమ ప్రయోజనంగా నిలుస్తుంది. దీన్ని గ్రహించినవారికి ప్రాసవ్యమవుతుంది (శ్రేష్ఠత, గౌరవముతో కూడిన లక్ష్యం). ప్రభువు మనస్సులో స్థిరపడినచో, అది శాశ్వతమైన శాంతినిచ్చే భాగ్యము; బంధమైతే, అది నిత్యమైన అనుగ్రహ బంధము.  ప్రభువుకు దాస్యభావము దానధర్మానికి ప్రాణము. ఇది త్యాగంలో ప్రావీణ్యాన్ని కలిగించే తపస్సు కావచ్చు.  ప్రభువు లీలాతత్త్వం — అంటే జీవుల దుఃఖాలను అర్థం చేసుకునే విధానమే తత్త్వము. ఇది సహనాన్ని బలంగా మార్చే మాధుర్యతత్వం.

---

0 35వ నామం: "ఈశ్వరః" – = సర్వాధిపతి, సర్వ నియంత్రకుడు, సర్వాశ్రయుడు. విశ్వాన్ని సృష్టించే, నడిపించే, లయకు దారి తీసే శక్తియుతుడైన ఆ పరమేశ్వరుడు.

శార్దూలం 

శంభోశంకర రుద్రతేజపు భగల్ శాంతిత్వ కాళేశ్వరా 

గంభీర్యమ్ము మహత్యదేవరగుటన్ గ్రాహ్యంబు దైత్యమ్ముగన్ 

సంభావ్యత్వముగానులీల లగుటన్ చంద్రార్క నేత్రోజ్వలా 

అంబాభార్గవి తోడు నిత్య మగుటన్ యానంద మాహేశ్వరా

 పద్య విశ్లేషణ:  శంభు, శంకర, రుద్ర తేజస్సుతో ప్రకాశించే, శాంతియుతమైన కాళేశ్వరుడా!  ఇది ఈశ్వరుని శాంతతత్వం, తేజస్సు, కాలాధిపత్యాన్ని ప్రతిఫలిస్తుంది. నీ గంభీరత మహత్త్వం దేవతలకే కాదు, దైత్యులకూ గ్రాహ్యంగా మారుతుంది. ఇది విశ్వసామరస్యాన్ని, క్షమామయతత్వాన్ని తెలియజేస్తుంది.  నీ లీలలు సంభావ్యమైనవి, భక్తులు గ్రహించగలవి. చంద్రుని, సూర్యుని వంటి నేత్రములు నీలో ప్రకాశిస్తాయి.  శివుని త్రినేత్రత్వాన్ని, లీలాత్మక స్వభావాన్ని సూచిస్తోంది.  భార్గవ కులజనైన పార్వతీదేవితో కలసి నిత్యమూ ఉండే యానందమయ మాహేశ్వరుడా!  ఇది శివ-శక్తి ఐక్యత, నిత్యత, ఆనంద తత్వాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది.

---

0 36వ నామం స్వయంభూ : అసాధారణ విధంగా అవతరించిన వాడు 

ఛందస్సు:భుజంగ ప్రయాత. య య య య.. యతి.. 07 )

 స్వయంభూ సదా ధ్యాస సంభావ్యకాలా

వ్యయం సర్వదా శ్రావ్య లక్ష్యా స్వభావా

న్యయం దివ్య సామాన్యశాంతి స్వలక్ష్యా

భ్యుయం నిత్య సౌలభ్యు ధర్మమ్ముదేవా

పద్యవ్యాఖ్యానం: స్వయంభువు ఎప్పటికీ ధ్యేయుడు, ధ్యానం చేసేవారికి శాశ్వత ధ్యేయ స్వరూపుడై ఉండే వాడు; ఆయన ఆవిర్భవం సంభావ్యకాలం – కాలపరిమితికి లోబడని, సమయానికి అతీతమైనది.  ఆయన వ్యయం (అదృశ్యము) కాదు – ఆయన సర్వదా శ్రవణీయుడే (వేదశ్రవణాదుల ద్వారా లభ్యుడే);  శ్రావ్య లక్ష్యం – వేదములు తెలియజేసే పరమ లక్ష్యం ఆయనే; స్వభావతః అలాంటి లక్ష్యంగా ఉన్నవాడు. ఆయన న్యాయం – దివ్యమైన న్యాయం, ఎవరికైనా సాధ్యమైన సాధారణమైన (సామాన్య) దారి; శాంతికి ఆధారమైన స్వలక్ష్యమైన స్వరూపుడు.  భక్తులకు భుయస్సుగా (సులభంగా, విస్తృతంగా) లభించేవాడు; నిత్య సౌలభ్యుడు – ఎల్లప్పుడూ సులభంగా లభించేవాడు;  ధర్మమునకు మూలమైన దేవుడు.

*****

037.నామం: శంభుః అర్థం: "సుఖదాత", "మంగళదాత", భక్తులకు శాంతిని, ఆనందాన్ని కలిగించువాడు.

ఉ.

శంభుడు గ్రోలి క్రోలి కడుశాంతము కమ్మని తీరు లింపు సా

ధ్యంభుడు తీరు కోరి విధి దాశ్యము తప్పదు నారు పోయు మా

ణ్యంభుడు జిక్కి చొక్కి కళ నాణ్యత నెమ్మది కావ్య తీరు శు

ధ్యoభుడు తప్పు నొప్ప నక దారులు తీరున నీడలే యగున్

 పద్య విశ్లేషణ: శంభుడు భయంకర రూపములో కనిపించినా కూడా, అంతటినీ శాంతంగా మార్చగలడు. అతని తీరు అమృతసమానంగా ఉంటుంది. ఉగ్రతలోనూ మాధుర్యం ఉంటుంది.ధ్య (ధ్యేయుడైన) శంభుడు తీరు కోరి, బ్రహ్మ (విధి) కూడ ఇతని సేవకు బానిసగానే ఉండవలసి వస్తుంది. బ్రహ్మదేవుడు కూడ శంభుని మహిమ ముందు గర్వం విడిచిపెట్టి, భక్తిస్వరూపంగా మారుతాడు. ఆ మహిమ నుంచి ఎవ్వరూ తప్పించుకోలేరు. మాణ్య (మహిమ గల) శంభుడు జిక్కి చొక్కి (లయబద్ధంగా నాట్యమాడుతూ), కళా నాణ్యతతో కూడిన కావ్య రూపంలో దర్శనమిస్తాడు.శంభుని లీలలు కళాత్మకంగా, నాట్యకారుడిగా, సాహితీ సౌందర్యంతో కూడినవి. అందులో నెమ్మదితనమూ, పరిపక్వత కూడా ప్రతిఫలిస్తుంది.  ధ్యా(న) భుడైన శంభుడు, తప్పు-నొప్పులకే దారిని చూపి వాటిని శాంతింపజేస్తాడు. అతని అనుగ్రహం వల్ల తప్పులు నివృత్తమవుతాయి, నొప్పులు తగ్గిపోతాయి. జీవితం లో తీరని నీడలా అతను తోడు ఉంటాడు.

****

0 38వ నామం: ఆదిత్యః=  "ఆదిత్యః" అంటే "ఆదితి పుత్రుడు" – అంటే సూర్యునిలా ప్రకాశించేవాడు, విశ్వాన్ని ప్రకాశింపజేసే శక్తి.

ఛందస్సు: వసంత తిలక – (త భ జ జ గ గ )యతి: 10 అక్షరాలు

ఆదిత్య సేవలవి సహాయము సత్యమౌనున్

సాదిత్య భావము సమర్ధ తలక్ష్యమేనున్

ప్రాదిత్యమేయగుటదివ్య పద మ్ముగా వి

శ్వాదిత్య లోకముయెగమ్య విశాలమేనున్

పద్య విశ్లేషణ:  ఆదిత్యుని సేవ (ఆరాధన) ద్వారా లభించే సహాయం సత్యస్వరూపమయినదే. అసత్యమూ, భ్రమయూ కాదు. ‘సా-ఆదిత్య’ భావం అంటే ఆదిత్యునిలాంటి ప్రభాశక్తి కలిగి ఉన్న పరమాత్మను అనుసరించే భావన – ఇది సమర్థమైన, శుద్ధమైన లక్ష్యమైంది.  "ప్రా-ఆదిత్య" అని విశదీకరించినపుడు, సర్వదా ఆదిత్యుని శక్తిని పొందడం దివ్యమైన పదాన్ని (గమ్య స్థితిని) సూచించుతుంది.  "శ్వా-ఆదిత్య" అనే పదరచనను సూచిస్తూ, ఆదిత్యుని వెలుగు తాకని లోకమేలేదు. ఆ విశ్వవ్యాప్తి విశాలతయే విశిష్ట లక్షణం.

******

039 వ నామం పుష్కరాక్ష : కమలం వంటి కన్నులు కలవాడు

హంసయాన ర జ ర జ ర.. యతి.. 8)

పుష్కరాక్షదివ్యమున్ పురమ్ముగాను దీక్ష సా

దుష్కరమ్ముగాను సాధుభావమౌను రక్ష ధీ

షుష్కవాక్కుగానుదీషు తత్త్వమేను శిక్ష రో

చిష్క మార్గ నేర్పు సంచితాభవమ్ము మూలమున్

వివరణ: కమలమువంటి కన్నులు కలవాడు,  దివ్యంగా ప్రకాశించే రూపముగాను, స్వరూప సంపదతో కూడిన పురం (శరీరం) గాను ధ్యానం, ఉపాసన  తో పుష్కరాక్షుడి దివ్యరూపం దీక్షకు ఆధారంగా ఉండి, ఆ స్వరూపమే భక్తులకు దర్శనమయ్యే దేవాలయం వలె ఉంటుంది. సులభంగా సాధించలేనిది, శుద్ధహృదయ భక్తి,  కాపాడును, బుద్ధి , సాధారణ జనులకు అసాధ్యమైన దివ్యభావాన్ని, దుష్కరమైన సద్గుణాన్ని, పుష్కరాక్షుడు తమను రక్షించే ధర్మబుద్ధిగా స్వీకరిస్తాడు. నిష్ఫలమైన/ఋజువుకాని మాటలు , అటువంటి వాక్యముల పట్ల దూరంగా ఉండి , తత్త్వబోధనే శిక్షగా మారే విధంగా  = ప్రకాశించును, వాణీకి శుభ్రత లేనిచోట, పుష్కరాక్షుడు తత్వబోధన ద్వారా వారికి శిక్షను అందజేస్తాడు; అంటే – అజ్ఞానాన్ని తొలగించి జ్ఞానాన్ని ప్రసాదిస్తాడు. శుద్ధమైన, ప్రకాశమయమైన మార్గం, నేర్పును, బోధ,  గతజన్మల కార్యఫలాలను,  మూలాధారంగా తెలుసుకుని వాటిని వినాశనమునకు దారి చేయును పుష్కరాక్షుడు తమ భక్తులకు పవిత్ర మార్గాన్ని బోధించి, వారి సంచితకర్మల మూలాన్ని తొలగించే దైవస్వరూపుడై ఉన్నాడు.

*****

040  మహాస్వనః= – గంభీర వేదశబ్దస్వరూపుడు

పృథ్వీ ఛందస్సు — (జ స జ స.. యతి: 6,11

మహాస్వన సమాఖ్య రక్ష గమనమ్ము సామర్థ్యమున్

విహారము సవీక్ష దక్ష వివరమ్ము లోకమ్ముగన్

ప్రహాసము సుపాద దీక్ష సుప్రభాత భావమ్ముగన్

మహాశక్తిసమర్ధ మోక్ష విమళం సాహిత్యమున్

పదచ్ఛేదం మరియు భావ విశ్లేషణ: గంభీర వేదశబ్దస్వరూపుడు, సమాజాన్ని సంరక్షించటానికి తీసుకునే ఉద్ధేశ్యపూరిత ప్రయాణము,  అటువంటి రక్షణకూ ఉన్న శక్తి, సామర్థ్యం  ఇది విష్ణువు వేదస్వరూపమైన శబ్దం ద్వారా సమాజాన్ని రక్షించగల శక్తియుతత్వాన్ని తెలియజేస్తుంది. ఆయన చరణాలు, లీలలు – క్షణక్షణాన్ని పరిశీలించే దక్షత  – లోకమంతటినీ వివరంగా ఆలోచిస్తూ నిర్వహించే శక్తి  నాదమయ విష్ణువు తన సవ్యమైన దృష్టితో లోకాన్ని పరిపాలించడాన్ని తెలియజేస్తుంది. - వెలిగే, ప్రకాశించే శబ్దము  – శుభమైన వాక్యాలు, ఉపదేశ రూప శబ్ద దీక్ష – మానసికంగా వెలిగించే ఆధ్యాత్మిక ఉదయం లాంటి శాంతికర అనుభూతి భక్తుడు శబ్దస్వరూపుడైన విష్ణువు వాక్యములద్వారా ముక్తికో దారి చేరుతాడు.  – ఆ శబ్దము మహాశక్తిగా సమర్థంగా మోక్షాన్ని ప్రసాదించగలదని – విమలమైన (శుద్ధ, శాశ్వత) వాక్యరూపమైన వేదసాహిత్యం  వేద వాక్యముల ద్వారా భక్తుడు మోక్ష ఫలాన్ని పొందుతాడు. ఇక్కడ “మహాస్వనః” వేదబ్రహ్మగా ప్రతిపాదించబడుతున్నాడు.

*****

041నామం: అనాది నిధనఃఅర్థం: జన్మమూ లేని వాడు, మరణమూ లేని వాడు.

అతడు కాలబద్ధతకు అతీతుడైన శాశ్వతుడు.

పద్యం 

అనాది నిదన సత్గ్రంథ పఠన నిత్యమున్

సనాత మదన దాంపత్య భరణ సత్యమున్

వినాశ కరుణ పాండిత్య చరణ కాలమున్

క్షణాల వదన సామర్థ్య సహన న్యాయమున్

"అనాది నిధనుడైన వాడు శ్రీవిష్ణువు" అనే సత్యం సత్గ్రంథాల్లో ఉంది; వాటిని నిత్యంగా చదవాలి అనే సందేశం ఇక్కడ. “అనాది నిధన” అనే నామాన్ని ధ్యానం చేస్తూ, ధర్మశాస్త్రాలను పఠించడం మనకు ముక్తిని ప్రసాదిస్తుంది. శాశ్వతమైన సనాతన ధర్మంలో మదన (కామ) తత్త్వాన్ని దాంపత్యంలో స్వీకరించి, అది భరణగా మారుతుంది అనే భావన. విష్ణువు శాశ్వత తత్వాన్ని గృహస్థధర్మంలోనూ, శృతి-స్మృతుల్లోనూ ధైర్యంగా నిలుపుతాడు. వినాశం అనే భయాన్ని చెరిపేసే కరుణా రసాన్ని చూపే వాడు. అతని పాదసేవ వలన పాండిత్యమూ, కాలజయమూ సిద్ధించును. క్షణ భంగురమైన ప్రపంచంలోనూ, వాని ముఖావలੋਕనంలోనూ సామర్థ్యాన్ని, సహనాన్ని, న్యాయబుద్ధిని ఇచ్చే వాడు. అనాది నిధనుడు మనలో తపస్సు, సహనశక్తి, న్యాయదృష్టి కలుగజేస్తాడు.  అమృతతత్వ రుచిని నాలుగు పాదాల్లో కలిపిన మధుర పద్యఓఅనాది నిధనుడైన శ్రీమన్నారాయణుని భావస్వరూపాన్ని తార్కికంగా, భక్తిశ్రద్ధతో చూపించారు.

****

0 42వ నామం: ""దాతా" అంటే ఇస్తున్న వాడు, దానకర్త

ఈ పద్యం వసంత తిలక (త భ జ జ గ గ) .

విష్ణువు బ్రహ్మ రూపంగా ప్రకృతిలో ప్రవేశించి సృష్టికర్తగా తాను గర్భధారణ చేసిన వాడిగా భావించబడతాడు. శ్రీవిష్ణువు బ్రహ్మ రూపంగా జగత్ సృష్టికి కారణమైన వాడు.)

దాతా సమర్ధతగ నేత ధరిత్రి గానున్ 

దాతా సకాలము సహాయతరమ్ము గానున్

దాతా ప్రకాశము ప్రభావ ప్రభంజనమ్మున్

దాతా నితాంతసమసక్తి దమమ్ము దేవా

దాతైన వాడు సమర్ధతతో ఈ భూమికి నేతగా (నాయకుడిగా) స్థిరంగా, భూమి పట్ల కర్తవ్యబద్ధతతో నడుచు నేతగా. సకాలంలో (సరిగ్గా అవసరమైన వేళలో) సహాయం చేసే వాడు. ఇతరులపై ఆధారపడకుండా స్వయంగా సహాయం అందించగల శక్తిమంతుడు. అతని దాతృత్వం కేవలం భౌతిక సహాయం మాత్రమే కాదు, జ్ఞానమూర్తిగా ప్రకాశాన్ని, శక్తిని, ప్రభావాన్ని, ప్రబలమైన ప్రభంజనంలా ప్రసరిస్తాడు. విశ్వవాప్తి దాతత్వం ప్రకాశరూపంగా వర్ణింపబడింది.

నితాంత (సర్వకాలికమైన), సమసక్తి (నిర్వికార ప్రేమతో కూడిన) దాతా. దమము (ఇంద్రియ నిగ్రహం), దయా మనస్సు (కరుణతో కూడిన హృదయం) అంటే: అతని దాతత్వం నియమంతో, నిగ్రహంతో, దయతో కూడి ఉంటుంది.

*****

 43.నామం: విధాతా = గర్భాన్ని ఆవిర్భావించేవాడు, సృష్టికర్తగా జగత్తును ఆకారపరచేవాడు.

బ్రహ్మను సృష్టించిన వాడు అయిన విష్ణువు ఈ రూపంలో విధాతగా భావింపబడతాడు.

ఛందస్సు: భుజంగ ప్రయాత (య య య య… 7 )

విధాతా విశాలా విరంచీ వినోదా

ప్రధాతా ప్రభావా ప్రమోదా ప్రసిద్ధీ 

నిధాతా నిబద్దా నియంతా నిశాంతీ 

సుధాతా సుధర్మా సునేత్రా సుగాత్రా 

పాదాల విశ్లేషణ:  సృష్టికర్త,  – విశాలమైన దృష్టికోణమున్నవాడు  – బ్రహ్మను (విరంచి) ఆవిష్కరించి, అతనిలో ఆనందించే సర్వేశ్వరుడు  ఈ పాదం విష్ణువు సృష్టిశక్తి, ఆ విశాలత, మరియు విరంచి (బ్రహ్మ) సృష్టి ప్రక్రియపై ఆత్మానందాన్ని సూచిస్తుంది. – ప్రధాన దాత (సర్వం దానం చేయగల నాయకుడు) – ప్రభావశీలుడు – ఆనంద దాత  – ఖ్యాతి చెందినవాడు

 ఈ పాదం ద్వారా సృష్టిలోనూ, జీవితములోనూ విష్ణువు ఇచ్చే శక్తి, ప్రభావం, ఆనందం, పేరును సంకేతపరుస్తున్నారు. – నిధులు నిలిపే వాడు – నిబంధితుడు (ఆచారబద్ధతతో ఉన్నవాడు)

 – నియంత్రణశక్తి కలవాడు – అంధకారాంతము చేసే ప్రకాశమూర్తి  ఈ పాదం సృష్టిలోని వ్యావస్థితికత, నియమశీలత, నియంత్రణ, మరియు చీకటి త్రోవలో వెలుగు చూపే విష్ణుత్వాన్ని సూచిస్తుంది.  – అమృతమిచ్చేవాడు – శుభమైన ధర్మాన్ని ఆచరించే వాడు  – మంచి దృష్టి కలవాడు / మార్గదర్శి  – శోభన శరీరాకృతియున్న వాడు  ఈ పాదం ద్వారా విష్ణువు యొక్క అమృతత్వం, ధర్మనిర్ణేతగా, దివ్య దర్శి & శోభామయుడిగా ఉన్న స్వరూపాన్ని ప్రతిబింబించారు. 

****

0 44 నామం ధాతురుత్తమః =ధాతుః = స్థాపకుడు, స్థితికర్త, ఉత్తమః = శ్రేష్ఠుడు – సృష్టి, స్థితి, లయముల కార్య కారణముగా నిలిచే శ్రేష్ఠమైన ఆధ్యాత్మిక సూత్రము (చైతన్య స్వరూపుడైన పరమాత్మ).

భూనుత ఛందస్సు (ర న న భ గ గ..) — యతి స్థానము: 9 అక్షరాల తర్వాత

ధాతు రుత్తమ కళలు ధరీ కృత మౌనమ్

జ్ఞాతు సత్యము సహన మదీ శృతి గానమ్

ధ్యాతు నిత్యము విలువ నిధీ దృతి వైనమ్

ప్రీతి సూత్రము మనసు గతీ కృషి దైవమ్

పద్య విశ్లేషణ: ధాతురుత్తముడు తనలో కళలన్నిటినీ (శక్తి, జ్ఞాన, చిత్, ఆనంద మొదలైన విభూతులు) మౌనంగా ధరించుకున్నాడు. "కళలు ధరీకృత" అంటే అవన్నీ తనలో దాగి ఉన్నాయన్న  – పరమాత్మ యొక్క శాంత స్వరూపం.  – ధ్యాతవ్యుడి స్వరూపం – తెలుసుకోదగిన సత్యం.  – మనస్సు ధారాళంగా తీసుకునే ధర్మము. – శ్రుతుల ద్వారా ఆలపించబడే మహిమ (వేదగీతముల ద్వారా వర్ణింపబడే పరమాత్మ). – సదాకాలము ధ్యానించదగినవాడు – బహుమూల్యమైన నిధిగా చైతన్యాన్ని కలిగించేవాడు  – దృఢత్వాన్ని ప్రసాదించేవాడు, స్థిరతనిచ్చేవాడు – స్నేహం, ప్రేమ అనే ధారలో అందరినీ కలిపే శక్తి

 – మనస్సును పోషించే మార్గం – మన ప్రయత్నాల ఫలదాత, కర్మఫలప్రదాతగా దైవత్వం

*****

0 45వ నామం అప్రమేయ : శబ్దాది గుణములు లేనివాడు ఇంద్రియాలకు అందని వాడు, బుద్ధికి అతీతుడు, శబ్దస్పర్శరూపాదులకైనా అధిగమ్యుడు కానివాడు.

( వృత్త...ర జ ర జ ర జ గల...యతి 6,12)

అప్రమేయదీక్ష సాధనా సమర్ధతా గుణమ్ముగాను సాగు 

సుప్రభాతధీశు సేవలేమనం శుభా న్ని కోరునిత్యము సాగు 

ఇప్రశాంతియే యినాం మనో మయా నిరంజితమ్మగాను సాగు

అప్రమేయసాహచర్య గమ్యభావలక్ష్యదేహమౌను

పద్య విశ్లేషణ: అప్రమేయత తనలో దీక్షగా వ్యక్తమౌతుంది. ఇది సాధనకు సహాయపడే అత్యున్నత గుణంగా ఉంటుంది. ఈ లౌకిక గుణాలకు అతీతమైన "సిద్ధ దృఢ సంకల్ప" రూపంగా భావించవచ్చు.  ఉదయ వేళ ధ్యానం చేసే వారికి ఆయన సేవ శుభాన్ని ప్రసాదిస్తుంది. "సుప్రభాత ధీశు" అనగా ఉదయకాలంలో ధ్యానించువారి జ్ఞానంఇది ప్రతి ఒక్కరి మనస్సు తలపెట్టే శుభము, ఆశయం అప్రమేయుడు మనస్సులో శాంతిగా వసిస్తాడు

 – మలినాలు లేనిది, శుద్ధమైన దైవ స్వరూపం ఇది వ్యక్తిగత ధ్యానం ద్వారా అనుభవించ దగినది అప్రమేయునితో సాన్నిధ్యం ఉంటే మనలక్ష్యం స్పష్టమవుతుంది మన అభిప్రాయాలను, లక్ష్యాలను ఆ దేహం (ఆత్మ రూపం) స్పష్టంగా మలచుతుంది

భక్తి, జ్ఞానం, శాంతి లక్ష్యంగా మారతాయి 

*****

0 46 నామం హృషీ కేశః హృషీ = ఇంద్రియములు, కేశః = అధిపతి, అంటే ఇంద్రియములపై అధిపత్యం కలవాడు, లేదా ఇంద్రియాల యొక్క నాయకుడు.

ఛందస్సు: "వంశస్థ" వృత్తాన్ని పోలి ఉంటుంది – (య య య య...) 7 గణాలు.

హృషీ కేశ దృష్టీ హృదాతత్వ భావా 

కృషీ వేగ దష్ట్రా కృపాధ్యాస లక్ష్యా

వృషీ తీర్ధ పుష్టీ వృ కోధార నేస్తా

ఋషీ కేశ విద్యా రుణం సత్యదేవా 

– హృషీకేశుడు చూపే దృష్టి (దివ్యచక్షువు) హృదయ తత్త్వాన్ని గ్రహించిన భావనతో నిండి ఉంది .  "హృషీకేశ దృష్టి" అనగా దేవుని అనుగ్రహ దృష్టి, అది "హృదాతత్వ భావా" — హృదయ తత్వం (శుద్ధత, దయ, ప్రేమ) యందు స్థితమై ఉంటుంది. – "కృషీ వేగ దష్ట్రా" అంటే కృషి (పరిశ్రమ), వేగం (ఉత్సాహం), దష్ట్రా (నియంత్రణ) — ఈ మూడింటికీ అధిపతి.

– "కృపాధ్యాస లక్ష్యా" అనగా ఆయన దృష్టి కృపాపూర్ణమై ఉంటుంది; దానిలో కృప సమ్మేళనమై ఉంటుంది. కృపే ఆయన లక్ష్యం. – వృషి (ధర్మబలం కలగజేసే) తీర్థ పుష్టి (పవిత్రతను పోషించేవాడు), – వృ = మహా, కోధార = కోపాన్ని నశింపజేసే ఆయుధం, నేస్తా = స్నేహితుడు లేదా ఆశ్రయస్థానము. – అంటే: ధర్మాన్ని నిలుపుతూ కోపమును అదుపు చేసే వరుడు, స్నేహదాయకుడు. – "ఋషీ కేశ" అనే శబ్దం మళ్ళీ చక్కగా వ్యుత్పత్తిగా ఉపయోగించి "ఋషుల కేశావతారుడు" అనే అర్థం, – విద్యా = జ్ఞానం, రుణం = ఋణ నివారణం (అజ్ఞానరూప ఋణం), సత్యదేవా = సత్యమై విరాజిల్లే దేవుడు.

******

0 47వ నామమైన పద్మనాభఃపద్మనాభుడు ప్రకృతితో ఏకత్వంగా ఉన్నాడు. భవప్రేమ అనే జీవనశక్తికి అద్భుతమైన ప్రకాశాన్ని ఇచ్చే భావాన్ని కలిగించే వాడు.

పద్యం  

ప్రకృతియు పద్మనాభ భవ ప్రేమయు దీపమహత్య భావమున్

సుకృతియు పద్మనాభ సహ సూత్రము నేస్త మనస్సు లక్ష్యమున్

వికృతియు పద్మనాభ విధి వీలుగ విద్యల తీరు ధారిగన్

ప్రకృతియు పద్మనాభ కళ ప్రాభవ మౌనుసహాయ తత్త్వమున్

విశ్లేషణ: – పద్మం అంటే బ్రహ్మ (సృష్టికర్త) తలుపైన పుష్పం, నాభి నుండి ఉద్భవించిన పద్మం – నాభి => జీవ సంబంధ బిందువు – ప్రకృతి => మహత్తత్త్వము – దీపమహత్య => జ్ఞానచైతన్యం ధర్మపరులు ఆచరించే సుకృతములలో పద్మనాభుని సహచరత్వం ఉంది. ఆయన తత్త్వం మనస్సు యొక్క లక్ష్యమైన బంధితమైన ఈశ్వర తత్త్వం. – సహ సూత్రము = సర్వాన్ని కలిపే దివ్యమైన సూత్రధారుడు – నేస్త => స్నేహితుడు, ఉపాస్యుడు – మనస్సు లక్ష్యం => ధ్యానాన్ని ఆకర్షించే కేంద్రం వికృతులు (వికారాలు) కూడా ఆయన ఆధీనమే. ఆయన విధిని ఆమోదించేవాడు, విద్య యొక్క మార్గానికి మార్గదర్శకుడు. – వికృతి => జగతి తాత్కాలిక వికారాలు – విధి => బ్రహ్మ లాంటి సృష్టికర్తల కార్యాచరణ – విద్యల తీరు => జ్ఞానమార్గ, ఉపనిషత్తుల దీక్ష ప్రకృతితో పాటు కళల సంపదకు మూలము, ఆ ప్రాభవానికి మూలమైన మౌనతత్త్వాన్ని సహాయం చేసేవాడు. – కళ ప్రాభవ => చైతన్యకళల ఉత్పత్తి – మౌన సహాయ తత్త్వము => స్థితప్రజ్ఞత, నిరుపాధికత, నిర్వికారత

*****

048. "అమరప్రభుః" అనే విష్ణు సహస్రనామo

 లాటీవిట ఛందస్సు స స స స మ త య (యతి 8,12 ). 

పద్యం పాఠ్యం:

అమర ప్రభు సేవయధీష్టతధాత్రుత్వమ్మున్ సమ్మోహన విధ్యా

సమయ ప్రభు విద్య సహాయతసామ్రాజ్యమ్మున్ తత్త్వమ్మగు విద్యా

సముఖ ప్రభు నిత్య సమర్ధతసా యం వేదార్ధా భావస యో ధ్యా

ప్రముఖ ప్రభువిశ్వ ప్రభాతపరమ్  సామర్ధ్యం తత్త్వమ్ము యె దేవా

పద్యం యొక్క వివరణ:

— దేవతల అధిపతిగా ఉండే విష్ణువు సేవవల్ల సృష్టికర్తగా ఆయన చిత్తాన్ని అధిష్ఠించగల సామర్థ్యం కలిగి ఉంటాడు. ఇది మాయ, సమ్మోహన విద్యగా ప్రబలించేదిగా పేర్కొనబడింది. సమయాధిపతిగా ఆయన సమస్త విద్యలకు సహాయకుడు. విద్యతోనే సామ్రాజ్యాన్ని స్థాపించే తత్త్వబోధకుడిగా కూడా ఆయనను గౌరవించాలి.  ఆయన సాక్షాత్ సమీపంలోనుండే ప్రభువు. నిత్యమైన సామర్థ్యానికి మూలాధారమైన వాడు. వేదార్థాన్ని తెలుసుకునే ధ్యానశక్తికి ఆయనే ఆశ్రయం.  జగత్తుకు ప్రముఖమైన ప్రభువు. ఈ విశ్వాన్ని వెలుగింపజేసే ప్రభాత స్వరూపి. పరమమైన సామర్థ్యముతో ఉన్న దేవుడు – తత్త్వస్వరూపుడే.

******

0 49 వ నామం   విశ్వకర్మ భీ = విశ్వకర్మతో సాదృశ్యం కలవాడు 

హంసయాన ర జ ర జర.. యతి.. 8)

విశ్వ కర్మబీ స్థితీ విశాల దీక్ష తత్పరా

విశ్వ వాక్కు గా గతీ నిరంతరా సమోక్షజా

విశ్వ లక్ష్యమే విధీ విధాత శిక్షణా ధరా

విశ్వసం నిధీ మదీ నితాంత రక్ష దేవరా

 పద్య వివరణ  — జగత్కారకునైన విశ్వకర్ముని వలె భగవంతుడు విశ్వాన్ని నిర్మించేవాడు. అతని సృష్టిలో స్థితి, సంరక్షణ విషయంలో విశాలమైన దీక్షతో, అపార కర్తవ్యంలో నిమగ్నుడవుతాడు.  ఆయన వాక్కే సృష్టికి మూలం; ఆ వాక్కు అనుసరించి సృష్టికి గతి ఏర్పడుతుంది. ఆయనే నిరంతరంగా సమస్త ప్రాణుల మధ్య సమక్షంగా ఉంటాడు. భగవంతుని కార్యమే జగత్తు లక్ష్యం. విధాతగా (సృష్టికర్తగా) ఆయనే శిక్షణా మార్గదర్శి. అతని తత్వమే ధర్మాన్ని నిర్దేశిస్తుంది. సమస్త విశ్వము ఆయనే ఆధారం. ఆయనే సమగ్ర నిధి (ధనము, సంపత్తి, విద్య, శక్తి). నిత్యం రక్షించే దైవస్వరూపుడవైన దేవుడు. 

****

0 50వ నామం – "మనుః" అనే నామం భగవంతుని విశిష్టమైన రూపాలలో ఒకటి భగవంతుడు మనువుగా అవతరించి ధర్మాన్ని స్థాపించెడు వాడు.

 పద్యం: 

మను పరివర్తన కలిగే

తణువేమాటకు మతికియు తత్త్వమ్ బ్రహ్మమ్

అణుకువ ధర్మ సుమధురమ్ 

ప్రణయపు ప్రభవమ్ ప్రకృతికి ప్రాభవ వినయమ్

 పద్య విశ్లేషణ: → కాలచక్రంలో సంధికాలపు మనువుల మార్పుని సమీకరిస్తూ —భగవంతుడు ప్రతి మన్వంతరంలో మానవుల రక్షణార్థం మానవరూపాన్ని గ్రహిస్తాడు. ఆయన శరీరమే శబ్దబ్రహ్మానికి ఆకారము — ఆయన మాట వేదస్వరూపం, ఆయన బుద్ధి బ్రహ్మతత్త్వానికి ప్రతిబింబం. → మృదుత్వం, వినయం కలిగిన ధర్మమార్గం —భగవంతుడు మానవులకు చూపే మధురమైన జీవనవిధానం. → ఆయన ప్రేమతో సృష్టి ఉద్భవించింది — ప్రకృతికి జీవరూపాన్ని ఇచ్చినవాడు, వినయంతో నడిపించే అధిపతి.

*****

0 51 నామం తృష్ణా.. సంహార కాలమున సమస్త భూతములను కుషింపచేయువాడు 

తృష్ణా ప్రోత్సా హ కళలు

దృష్ణా పూర్ణత్మ నుండి దృతిగా ధర్మమ్

పుష్ణా ధ్యానం యోగము

కృష్ణా సందర్శనమున కృపకారుణ్యమ్ 

పద్య విశ్లేషణ: – తృష్ణ అనే తత్వం, ఇంద్రియాల ఆకాంక్షలకు ప్రేరణనిచ్చే శక్తిగా. సంహారకాలంలో ఈ తృష్ణ భూతములను ఆకర్షించి, సంహారానికి దారితీస్తుంది. ఈ "ప్రోత్సాహ కళలు" అనేవి మాయాశక్తిని, దేహమూలక అనురాగాలను సూచిస్తాయి. – "దృష్ణా" అంటే వివేకంగా తృష్ణను అధిగమించుట. పూర్ణాత్మ (పరమాత్మ) నుండి ధైర్యంగా ధర్మాన్ని ఆచరించుట దీనితో సాధ్యమవుతుంది. అర్థం: తృష్ణను అదుపులో ఉంచినవారే ధర్మ మార్గాన్ని అవలంబించగలరు. – "పుష్ణా" అనే పదం విస్తరణను సూచిస్తుంది. ధ్యాన యోగముతో అంతర్గతంగా శాంతి, సత్య, పరమార్థాన్ని విస్తరించు మార్గం. – ఇది శీఘ్ర  తృష్ణకు వ్యతిరేకంగా, కృష్ణుని దర్శనం – దివ్య కృపతో భక్తునికి సమస్త తాపత్రయాలనుండి విమోచనం లభిస్తుంది. ఇది మోక్షసాధనికి మార్గం.

***

 ౦ 52వ నామం: స్థనిష్ఠః : మిక్కిలి స్థూల రూపమున్న వాడు, అన్నిటికన్నా విశాలమైన దేహం కలవాడు (విరాట్‌ స్వరూపి)

పద్యం:

స్థనిష్ఠ నొళ్లరి మథనమ్ము జూపగన్

ధనిష్ఠ యాసల యదలోను మూలమున్

మునిష్ఠ కార్యము సముఖమ్ము గాత్రముగన్

వినిష్ఠ విద్యల సవినామదీవిధిగన్

వివరణ (పాదానుపాతంగా): – స్థనిష్ఠుడైన భగవంతుడు, ఈ జగత్తు అనే 'క్షీరసాగరం' లోని తత్త్వములను మథన చేయగలడు. నొళ్లరి మథనము అంటే విశ్వంలో ఉన్న శక్తులను చలింపచేసే కర్మశక్తి. ఈ కార్యమంతా ఆయన స్థూల రూపంతోనే జరుగుతుంది.

– ధనిష్ఠ అనే నక్షత్రానికి సంబంధించిన కాలచక్రంలోనూ, మంత్ర శక్తులలోనూ, భౌతిక విశ్వపు మూలస్వరూపమునూ స్థనిష్ఠుడు పరిపూర్ణంగా ఉంటుంది. "యదలోను మూలము" అనగా, అన్ని యోగచర్యల గర్భస్థానంగా ఉండే స్థూల రూపం. మునులు చేసే ధ్యానం, కార్యం, వేదోక్త ఆచరణలు—భగవంతుడు. ఆయన రూపమే సమస్త కార్యాలకు ఆలంబన. – వివిధ విద్యలలో ఆయన స్థితిని వినయంతో గ్రహించినవారికి, ఆయన పేరును జపించటం ద్వారా జ్ఞానము, వివేకము కలుగుతుంది. సవినామము అంటే "నామస్మరణ", దీనివల్ల విద్యల లోతులు గ్రహించగలుగుతారు.

*****

0 53 నామం అ గ్రాహ్య.. కర్మేంద్రియములచే గ్రహింపబడని వాడు (వసంత తిలక ట భ జ జ గ గయతి.. 10)

అగ్రాహ్య కాంతియగు మధ్యమ యార్తిగానున్

నిగ్రాహ్య శాంతియగుధర్మనిరంత రమ్మున్

స్వగ్రాహ్య బ్రాంతిగను సర్వ సమర్ధతాయున్

భగ్రాహ్య భీతిగనుభాద్య ప్రభావ దేవా

→ అగ్రాహ్యుడైన ఆయన, స్పష్టంగా కనిపించని వెలుగంతటైన మధ్యలో, ఆర్తిగా (తపనతో) తపించే భక్తుని ధ్యానంలో కూడా సులభంగా పట్టుబడడు.  నిగ్రహించలేని (విమర్శలకెదురుకాని) శాశ్వత శాంతి స్వరూపుడై, ధర్మమా ర్గంలో నిరంతరం తానుగా ప్రవహించే నిస్సంగత తత్త్వము.  మన మనస్సే తన స్వరూపాన్ని గ్రహించగలదనుకున్న దానికీ ఆయన తీయని బ్రాంతి. ఎందుకంటే ఆయన అన్నింటినీ తానే కలుగజేయగల సర్వసామర్థ్యశాలి.  భయము కలుగజేసే పరిస్థితుల్లోనూ అతడిని అర్థం చేసుకోలేము. అయినా ఆ ప్రభావశాలి దేవుడు భాద్యతను మోసేవాడు, సంరక్షించేవాడు.

*****

0 54 నామం శాశ్వతః – శాశ్వతుడు, ఎప్పటికీ మారని, నిత్యము ఉండేవాడు.

🔹 ఉత్పల మాల

శాశ్వతమైన యే వెలుగు సాక్షిగ నిర్మల మవ్వ గల్గు యా

 శాశ్వత మవ్వు నిత్యమగు శాంతము వైభవ తత్వమేను యా

శాశ్వత దుఃఖ సౌఖ్యములు సాగెడి తోషము నీదు మాయ యా 

శాశ్వత సాదువాక్కులగు సర్గము జూపెడి శక్తి దేవరా 

✅ పద్య విశ్లేషణ: – శాశ్వతమై ఉన్నది ఒక వెలుగు రూపమైన పరబ్రహ్మం. – అది స్వయంవెలుగు; సాక్షి స్వరూపము; నిర్మలమైన జ్ఞానమునిస్తుంది. – శాశ్వతత్వమనే తత్త్వం శాశ్వతమైన శాంతి, వైభవము కలిగినది. – ఇది నిత్య సత్యము, బలమైన సిద్ధాంతము. 

– సుఖ, దుఃఖములూ కాలగతంగా మారతాయి. – అవన్నీ నీ మాయ ప్రభావమే అని స్పష్టం చేస్తోంది.– దానిలోనూ శాశ్వతంగా ఏదీ లేదు. – సద్బోధనల ద్వారా సంసారాన్ని సార్ధకం చేసేది ఆ శాశ్వతుడు. – దైవ శక్తి శాశ్వత సత్యాలను అందించే వాక్కులుగా సృష్టిని వెలిగించుచున్నది.

******

0 55 నామం : కృష్ణః అర్థం: నలుపు రంగుతో ఉన్నవాడు / ఆత్మానందాన్ని కర్షించే వాడు / భక్తులను ఆకర్షించేవాడు

పద్యము:

కృష్ణగ తెల్పు భాగవత శ్రేష్టిగ సర్వము తానుకాల దా

దిష్ణ మనస్సుగా విలువ దివ్వెగ నేస్తము నర్వి యందునన్

తృష్ణగ కృత్యముల్ సకల తృప్తిగ దాష్టిగ చేష్టలేయగున్

యుష్ణము నందు చల్లగను యున్నత లక్ష్యము చూపు  దేవరా

 ప్రతి పాదములో భావం: — కృష్ణుని గాధ భాగవతమునందు శ్రేష్ఠంగా నిలిచింది; ఆయనే సర్వమునీ తానే అవతరించినాడు. — ఆయన భక్తుని మనస్సులో విలువనిచ్చి, దివ్యమైన స్నేహమై, హృదయమునందు వెలుగుతాడు. — అతని కార్యములు తృష్ణను తీర్చగలవు; అందరికీ తృప్తిని అందించగల సాధనమౌతాయి. — ఆయన్ను దాటి చూసిన వేడిమిలోనైనా చల్లదనాన్ని చూపగల శాంతదాత! — ఆయనే పరమ లక్ష్యం.

****

🌿 ఓం నమో నారాయణాయ 🌿