విష్ణు సహస్రనామం

🔸26 వ నామము: శ్శర్వః (śarvaḥ)

అర్థం: శ్శర్వ = అశుభాలను శమనించేవాడు, నాశనచేయువాడు.

ఇది శమనం చేసేవాడు అనే ధాతువుతో కూడినది. దీనికి "అశుభ హర్త" అనే అర్థం వస్తుంది.

🔸 రచించిన పద్యం (హంసయానం, ర జ ర జ ర యతి.. 8)

శ్శర్వ సేవతత్పరా సహాయ ధీరదేవరా

నిర్వి రామ తత్పరా నయాన శాంతి కావరా

దుర్వి జాత రక్షకా దురంత కాంతి చూపరా

పర్వ దక్ష శిక్షకా పరంతపామమా గతిన్

🔸 పద్యార్థము (తాత్పర్యంతో):

శ్శర్వ సేవతత్పరా – శ్శర్వుడిని నిరంతరం సేవించే వారు (భక్తులు)

సహాయ ధీరదేవరా – వారికి సాహాయం చేసే ధైర్యవంతుడైన దేవుడు

నిర్వి రామ తత్పరా – నిర్వికారమైన బ్రహ్మరూపానందములో లీనమై ఉన్నవాడు

నయాన శాంతి కావరా – నయమైన మార్గమున షాంతి ప్రసాదించువాడు

దుర్వి జాత రక్షకా – దుర్జన జన్మల నుంచి రక్షించువాడు

దురంత కాంతి చూపరా – అత్యంత ప్రకాశముతో ప్రకాశించే రూపాన్ని చూపించువాడు

పర్వ దక్ష శిక్షకా – శుభకాలమున శ్రద్ధగా శిక్ష (బోధన) ఇచ్చే ఆచార్యుడు

పరంతపా మమా గతిన్ – శత్రువులను భస్మముచేయువాడు, ఆయనే నా గమ్యము

🔸 మూల తాత్పర్యం (సంక్షిప్తంగా):

శ్శర్వః అన్న నామమున వాడు శత్రు, అశుభ, దుర్గుణాలను నశింపజేయగల సమర్థుడు.

మీ పద్యంలో ఆ విధానంగా –

భక్తులకు శరణు, దుష్టులకీ శిక్ష, శాంతికి మార్గదర్శకుడు, దేవతల మిత్రుడు, బ్రహ్మానందంలో లీనుడు – అన్నవన్నీ సూటిగా వచ్చినవే.

****

విష్ణు సహస్రనామం

మీ 27వ నామం "శివః"కు రచించిన పద్యం అత్యంత శ్రద్ధగా, తత్త్వమును ఆలంబనగా, భక్తిభరితంగా రూపుదిద్దుకుంది.

🔸 నామము: శివః

అర్థం: శివ = మంగళకరుడు, కల్యాణ స్వరూపుడు.

ఇక్కడ విష్ణువును "శివ" అన్న నామముతో స్మరించడంలో అర్థం —

జీవులకు శాశ్వతమైన శాంతి, మోక్ష ప్రాప్తిని కలిగించువాడు.

🔸 మీరు రచించిన పద్యం:

శివశివ మాయ జాలమును శీఘ్రము శంకర జీవ జాలమున్

భవహర సాధు తత్త్వమును బాధ గభీకర జాతి నంతనున్

నవశివ నాంశధర్మమున నాతిమదీయములక్ష్య మేళగన్

భవశివ కారణంబునను భాగ్యముగానక నిత్య పూజగన్

🔸 పద్యార్థము / తాత్పర్యం:

శివశివ మాయ జాలమును శీఘ్రము శంకర జీవ జాలమున్

→ "శివ! శివ!" అని పిలిచేంత మాత్రాన మాయ అనే ఆవరణమును వెంటనే తొలగించి, జీవులను శంకర (మోక్ష) మార్గంలో నడిపించువాడు.

భవహర సాధు తత్త్వమును బాధ గభీకర జాతి నంతనున్

→ భవసముద్రాన్ని హరించగల సద్గుణ తత్త్వాన్ని అనుసరించి, భయంకరమైన పునర్జన్మ బంధాలను చిద్రం చేయువాడు.

నవశివ నాంశ ధర్మమును నాతిమదీయములక్ష్య మేళగన్

→ నవ శివ (నవ మంగళ స్వరూపమైన) ధర్మాన్ని జీవుల మనస్సులో స్థాపించి, తనదైన మార్గమును వారికి ఆవిష్కరిస్తాడు.

భవ శివ కారణంబునను భాగ్యముగానక నిత్య పూజగన్

→ భవానికి శివమైన కారణమైన ఈ పరమాత్మను భాగ్యంగా భావించి నిత్యమూ పూజించవలసిన మహోన్నతుడు.

🔸 తాత్పర్యం సంక్షిప్తంగా:

శివః అనే నామము వల్ల తెలిసేది ఏమంటే –

విష్ణువు జీవులను మాయ నుండి విముక్తుల్ని చేసి, భవసాగరతీరం అందజేసి, మోక్ష ధర్మాన్ని బోధించి, శాశ్వత శాంతిని ప్రసాదించే మంగళస్వరూపుడు. ఆయనే శివుడు — శుభంకలిగించువాడు, మోక్షప్రదాత.

🔸 వ్యాఖ్య:

“శివశివ మాయ జాలమును శీఘ్రము...” – పద్యం ప్రారంభం అనుభూతిని కలిగిస్తోంది.

"నవశివ నాంశధర్మము" – అన్నది ఒక సాంప్రదాయ ధ్యాన దారిలో రచితంగా అనిపిస్తోంది.

“భవ శివ కారణంబునను భాగ్యము” – ఇందులో “శివ” అనే నామం యొక్క శబ్దార్థం, తాత్పర్యం రెండూ స్పష్టమవుతున్నాయి.

**-*-

విష్ణు సహస్రనామం 28వ నామం స్థాణు : స్థాణువు స్థిరమైన వాడవు

“విష్ణు సహస్రనామం”లో 
28. స్థాణు (Sthāṇu):
నామార్థం:

స్థాణుః అంటే స్థిరమైనవాడు, మారదగని వాడు, ఏ కాలమునైనా స్థిరత్వం కలవాడు.
ఇది శ్రీమహావిష్ణువు యొక్క అచలత్వం, ధృడమైన తత్త్వం, కాలాతీత స్వరూపంను సూచిస్తుంది.
ఉత్పలమాల
స్థాణువు సర్వకాలమయ సాధ్యమహత్యము జూప శక్తి గా
జ్ఞానము పంచగల్గకళ జ్ఞాతి మనస్సగు సత్య వాక్కుగన్
ధ్యానము నిత్యధామమన ద్యాసను జేర్చెడి కార్య దక్షతా
దానయశస్సునిచ్చి కృషి దారిగ ధర్మము తెల్పు దేవరా

పద్యం విశ్లేషణ:

— ఓ విష్ణుమూర్తీ! నీవు కాలములన్నిటిలోనూ మారకుండా నిలిచే స్థితిప్రదాతవు.
నీవే సాధ్యమైన మహత్యాన్ని చూపగల శక్తిశాలివి.

— నీ తత్త్వజ్ఞానం అయిదు కలలవంటి (పంచకోశ/పంచభూత రూప) జ్ఞానాన్ని ప్రసరిస్తుంది.
నీవే సత్యవాక్యాలు పలుకుతూ జ్ఞాతగా మనస్సులో వెలుగుతున్నవాడు.

— నీ ధ్యానమే నిత్యమైన ధామం (ఆధారం), నీపై ధ్యాస పెట్టినవారికి కార్యాల్లో నిపుణత కలుగుతుంది.
నీ స్మరణే కార్యసిద్ధిని ఇస్తుంది.

— నీవు దానం చేసేవారికి యశస్సును ప్రసాదించి, కృషికి సరైన దారిని చూపుతావు.
ధర్మమార్గాన్ని తెలియజేస్తూ నీవే దేవతల దేవుడవు.
*****

విష్ణు సహస్రనామం – 29వ నామం: భూతాది
నామార్థం:
భూతాది = భూతాలకు (ప్రపంచంలోని స్థూల తత్త్వాలకు) ఆదియైనవాడు.
అంటే, పంచభూతాలకూ మూలమైన పరమాత్మ.

ఛందస్సు:వసంతతిలక
(త భ జ జ గ గ .. యతి 10 అక్షరాలు)
ఛందస్సు సరిగ్గా పాటించబడింది — పదాల ఉచ్చారణ శ్రావ్యంగా, సమముగా ఉంది.

భూతాది సామ్యపు సమర్ధ పురమ్ముగానున్
నేతా సహాయము ప్రభంద నినాదమేనున్
శ్వేతా సుధీర్ఘము వినమ్ర శివార్ధ గానున్
ఖ్యాతీ నిదానము చలించు కలౌణు దేవా

పద్యం విశ్లేషణ:

— భూతాలకు ఆధారమైన సామ్యాన్ని సమర్ధంగా నియంత్రించే పురుషోత్తముడివి నీవు.
ఈ జగత్తు నీవే స్థిరంగా నిలిపి ఉంచినవాడు.

— నీవే జీవుల నడిపే నేత, నీ సహాయమే సర్వ నిర్వాహక శక్తి.
నీ నామస్మరణే (నినాదం) ధర్మప్రభంధాల మూలస్వరూపం.

— నీవు శ్వేతవర్ణుడు (శుద్ధతత్త్వ స్వరూపుడు), నీ సుధీర్ఘ మహిమ శివార్ధంలో దాగి ఉంటుంది.
వినమ్రంగా శివతత్త్వాన్ని తెలియజేస్తావు.

— నీవే ఖ్యాతి (ప్రతిష్ట, కీర్తి)కి మూలం.
కలియుగంలో చలించనివాడవు — స్థిరత్వపు దేవుడవు.

****
🔷30 వ నామం: నిధిరవ్యయః
అర్ధం:
నిధిః = ధనభాండాగారం, సంపద
అవ్యయః = క్షయించనిది, శాశ్వతము
⇒ విష్ణువు అక్షయమైన సంపదల గనిగా ఉన్నాడని ఈ నామార్థం.

🔶 పద్యము: (తోటక ఛందస్సులో)

నిధిరవ్యయ సాధ్య నె పమ్ము గనే
విధి నిర్దయ సౌమ్య వె సమ్మతియే
రుధిరమ్ముయు వింతరుణమ్ముగనే
వ్యధ మార్పుయు నేర్పు వరమ్ము గనే

🔷 పద్యం శబ్దార్ధ / తాత్పర్య విశ్లేషణ:

– అక్షయమైన నిధిగా, అన్నీ సాధ్యమైన పరమపదమునే దక్కించే దైవత్వము ఆయనలోనె.
(“సాధ్య” – సాధ్యము చేసేవాడు, “పమ్ము” – పొందుటకు, అందించునటువంటి)

– బ్రహ్మకీ కూడా అందనిదే అయినా, దయతో సమ్మతమై భక్తుల పట్ల సౌమ్యంగా ప్రవర్తించునది.

– రక్తపు రేఖలో ప్రసాదించిన వింత వెలుగు, ఆ తేజస్సు రుధిరములోనైనా ప్రకాశిస్తుంది (అంతర్గత శక్తిగా వెలిగించునది).

– వ్యధలను మారుస్తూ, జీవితం నేర్పించే వరప్రదాత; బాధను బోధగా మార్చే దైవగుణం.
****

– విష్ణు సహస్రనామం 31వ నామం: " "భావన" రూప భావతాత్పర్య పద్యం –  ఈ నామానికి మీరు ఇచ్చిన విశేష భావన:
"సమస్త భక్తులకు ఫలము కలిగించేవాడు"
అనేది విశిష్ట విశ్లేషణ — “సంభవః” అన్నది కేవలం "అవతరించు వాడు" మాత్రమే కాదు, యేడు రూపాలైన, యేడు భావాలైన భక్తుల హృదయాల్లో ప్రత్యక్షమై వారికి యోగక్షేమాలను కలిగించేవాడు అని తేల్చినట్లు ఉంది.

భావన సంచితమ్ముగు సుభాగ్య విశాలమహీ మనస్సుగన్
దేవరతప్రభావము సుదీప్తగు యెల్లరు గాంచగల్గగన్
సేవరతామదిత్వమగు సీతల లక్ష్యము శాంతి ధామమున్
కావర నిత్యసత్యమగు కాలము యిచ్చలు తీర్చ గల్గగన్

🌺 పద్యం విశ్లేషణ:

1. భావన సంచితమ్ముగు సుభాగ్య విశాలమహీ మనస్సుగన్

→ ఆయన సంభవం (ప్రత్యక్షత) భావనల సంచితాన్ని అనుగ్రహిస్తూ,
→ సుభాగ్యానికి (శుభఫలాలకై) విశాల భూమిలో (లోకంలో) స్థిరంగా నిలిచిన మనస్సులకు అనుగ్రహంగా ప్రసరించునట్లు.
→ అనగా, విశాలహృదయులు ఆయన ఆవిర్భావాన్ని తమలో గ్రహించగలుగుతారు.

2. దేవరత ప్రభావము సుదీప్తగు యెల్లరు గాంచగల్గగన్

→ దేవునికి నిష్టగా ఉండే రతియుక్తుల యందు ప్రభావముగా,
→ ఆయన ప్రభు-తత్త్వం సుదీప్తంగా (అత్యంత స్పష్టంగా) వెలుగుతో ప్రసరించునది.
→ ఇది యావత్తు భక్తులు అనుభవించగలిగేది — అంతటా గమ్యమవుతుంది.

3. సేవరతామదిత్వమగు సీతల లక్ష్యము శాంతి ధామమున్

→ భక్తిసేవలో నిత్యనిష్టగలవారి మనస్సులో నిగూఢమైన మమకారం (అమదిత్వము),
→ సీతల లక్ష్యంగా (చల్లని స్థితిగా) మారుతుంది.
→ అది శాంతి ధామముగా మారి, బ్రహ్మసిద్ధిని ప్రసాదిస్తుంది.

4. కావర నిత్యసత్యమగు కాలము యిచ్చలు తీర్చ గల్గగన్

→ భక్తుల కోరికలను తీర్చగలిగిన స్వరూపుడు,
→ నిత్యసత్యమై నిలిచే కాలాన్ని అతడు శాసిస్తాడు.
→ కావర అంటే కాపరివాడు, రక్షకుడు – సమస్త భక్తులకు సమయం కలిపిన ఫలదాత.

🔱 తాత్పర్య సమాహారం:

భావన అనే నామమునకు మీరు ఇచ్చిన భావము:
భక్తుల కోరికలు తీర్చే వాడు, వారికి ఫలములు కలిగించే వాడు —
అతడు విశాలభావనల భూమిలో సేవా నిబద్ధత గల హృదయములలో వెలిగే సుదీప్త తేజోరూపుడు.
వారు శాంతి ధామమును చేరి, తన ప్రీతిని అనుభవిస్తారు.
ఈ భావన ద్వారా "సంభవః" అనే నామం:
భక్తులకు ప్రత్యక్షమయ్యే రూపం,
ఫలితాన్ని ప్రసాదించే తత్త్వం,
సేవ ద్వారా ప్రాప్తమైన శాంతి,
కాలాధీనమైన దయాస్వరూపుడు
అనే చతుశ్శక్తులను చక్కగా ప్రతిఫలిస్తుంది.
*****
విష్ణు సహస్రనామం 32వ నామం: "భర్తః"
(అధిష్ఠానంగా ఉండి ప్రపంచాన్ని భరించేవాడు) —
ఒక పరిపక్వమైన తాత్త్విక కవిత్వ ప్రతిరూపంగా కనిపిస్తోంది.
ఛందస్సు: హంసయాన (ర జ ర జ ర... యతి: 8)
🔸 నామార్థం — భర్తః:
"భర్త" అంటే భరించేవాడు, ఆధారమై ఉండేవాడు, ధారకుడు.
భర్త అనే పదానికి విశ్వాధారత్వం, సంరక్షణ, స్థిరత్వం అనే మూడు ప్రధాన అర్థాలు ఉన్నాయి.

భర్త కర్తయేస్థితీపదాల తీరునిత్యమున్
కర్త నర్తనే గతీ కథల్లెసాధ్యపైత్యమున్
నర్త దుర్తగమ్య మేనమస్సులే సుఖమ్ముగన్
దుర్త ధీర తత్త్వ దూషణమ్ముగాను సత్యమున్

🌺 పద్యం విశ్లేషణ:

1. భర్త కర్తయే స్థితీ పదాల తీరునిత్యమున్

→ భర్త (విష్ణువు) కర్తయే,
→ సృష్టి, స్థితి, లయ (పదాలు) తీరును నిత్యంగా నిర్వహించేవాడు.
→ అంటే, ఆయనే నిర్మాణకర్త, స్థిరతికర్త కూడా.
→ భర్త = కర్త + స్థితి ధారకుడు

---

2. కర్త నర్తనే గతీ కథల్లె సాధ్యపైత్యమున్

→ ఆయన చేసే సృష్టి కార్యం ఒక నాట్యంలాంటిది.
→ ఆ నాట్యంలో “గతి” (చలనం) కూడా ఆయనే.
→ కథలన్నీ (జీవుల కథలు, కర్మగాథలు) ఆయన సహజ సృష్టి భాగాలు.
→ ఇవన్నీ సాధ్యమే కర్త అయిన భర్తవలన.

---

3. నర్త దుర్తగమ్య మేన మస్సులే సుఖమ్ముగన్

→ ఆ నాట్యము (నర్తన) దుర్గమమైన మాయ ప్రపంచం ద్వారా వ్యక్తమవుతుంది.
→ మానవులు మాయలో చిక్కుకొని భర్త స్వరూపాన్ని గ్రహించలేరు.
→ కాని ఆ భర్తనే మనస్సు లోనికి చేర్చినవారు (అంతఃచేతన) శాంతిని పొందుతారు.

---

4. దుర్త ధీర తత్త్వ దూషణమ్ముగాను సత్యమున్

→ దుర్తత్వం (చెడుతనము) లో ధీరత్వం భావించిన వారు —
→ తత్త్వం యొక్క దూషణకే పాలుకాగలరు.
→ భర్తత్వాన్ని అర్థం చేసుకోని వారు, తన నాట్యాన్ని అనైతికంగా చూస్తారు.
→ కాని ఆయనే సత్యము — అధిష్ఠానము — శాశ్వతతత్త్వము.
---

🌟 తాత్పర్యం:

ఈ పద్యంలో మీరు "భర్తః" అనే నామాన్ని నాలుగు విభిన్న కోణాల నుండి స్పష్టం చేసారు:

1. ఆధారస్తితి — సృష్టి, స్థితి, లయ తీరునిత్యం నిర్వహించేవాడు.

2. నాట్య సృష్టికర్త — ఆయన లీలలు ఒక నాట్యంలా ప్రవహిస్తాయి, కథల రూపంలో జీవుల అనుభవాలుగా.

3. అంతఃప్రవేశి భర్త — మాయా ప్రపంచం నుండి బయటకు రావాలంటే, మనస్సు ఆయన్నే ఆశ్రయించాలి.

4. సత్యాధిష్టానం — ఆయనను సరిగ్గా అర్థం చేసుకోని వారు తత్త్వాన్ని వక్రీకరిస్తారు. ఆయన ధర్మస్వరూపుడు.
*****

– విష్ణు సహస్రనామం 33వ నామం “ప్రభవః” పై – అద్భుతంగా రచించబడింది. 

నామార్థం:

ప్రభవః – ఉత్పత్తి చేసేవాడు, జన్మ దాత, సృష్టికర్త. విశ్వ సృష్టికి మూలకారణుడైన శ్రీమహావిష్ణువు యొక్క ఒక నామము ఇది.

పద్యము:

> ప్రభవ మనస్సుగాసరయు పాఠ్యము సర్వసు సంపదే యగున్

ప్రభల యశస్సుగావిలువ పాశమునిత్య సుధామ తీరుగన్

యుభయ తపస్సుజీవితము ఉన్నతి లక్ష్యము కాగ ప్రేమగన్

అభయ యుషస్సుసంభవము ఆద్యము అంతము నిత్య సత్యమున్

పదాల అర్థాలు & తాత్పర్యం:

1. ప్రభవ మనస్సుగాసరయు పాఠ్యము సర్వసు సంపదే యగున్

– "ప్రభవ" అనే నామం మనస్సునందు స్థిరమవగా, అది జీవికి విద్య, సంపద, దీవెనల రూపంగా ఫలిస్తుంది. అంటే, ఈ నామస్మరణే సర్వసంపదకు మూలమని భావన.

2. ప్రభల యశస్సుగా విలువ పాశమునిత్య సుధామ తీరుగన్

– పరముడైన ప్రభవుని మహిమ వల్ల కలిగే యశస్సు, భౌతిక విలువలకు అతీతమైనది. ఇది మాయపాశాన్ని దాటి నిత్యసుఖానికై దారి చూపుతుంది.

3. యుభయ తపస్సుజీవితము ఉన్నతి లక్ష్యము కాగ ప్రేమగన్

– ఇహపర సాధనలతో తపస్సుచేసే జీవికి, ప్రేమే ఉన్నత లక్ష్యంగా మారుతుంది. జీవితం అప్పుడు పూజార్ధంగా మారుతుంది.

4. అభయ యుషస్సు సంభవము ఆద్యము అంతము నిత్య సత్యమున్

– ఈ ప్రభవుని స్మరణతో జీవితం అభయంగా మారుతుంది. ఆయనే ఆదికారణుడు, అంతిమ లక్ష్యము – నిత్య సత్యంగా ఆత్మతత్వము.

*****

విష్ణు సహస్రనామం 34 వ నామం

ప్రభు: 

 విష్ణు సహస్రనామం 34వ నామం: 

ప్రభుః — పరమాధికారి, సర్వాధికారసంపన్నుడు. జగత్కార్యములన్నింటిపై పూర్ణమైన అధికారము కలవాడు. జగన్నాయకుడు.

మ.

ప్రభుతా భావము కాలతీరు గనగ న్ ప్రాసస్య లక్ష్యమ్ముగన్

ప్రభు దానెమ్మగు శాంతి భాగ్యమగు టేబంధమ్ము నిత్యమ్ముగన్

ప్రభు దాస్యమ్మగు దానధర్మమునకేప్రావీణ్య దాహమ్ముగన్

ప్రభు లీలామది తత్త్వమే సహనమున్ ప్రాబల్య దాహమ్ముగన్ 

పద్య విశ్లేషణ:

> ప్రభుతా భావము కాలతీరు గనగన్ ప్రాసస్య లక్ష్యమ్ముగన్

→ ప్రభుత్వ భావన కాలాన్ని దాటి, పరమ ప్రయోజనంగా నిలుస్తుంది. దీన్ని గ్రహించినవారికి ప్రాసవ్యమవుతుంది (శ్రేష్ఠత, గౌరవముతో కూడిన లక్ష్యం).

> ప్రభు దానెమ్మగు శాంతి భాగ్యమగు టేబంధమ్ము నిత్యమ్ముగన్

→ ప్రభువు మనస్సులో స్థిరపడినచో, అది శాశ్వతమైన శాంతినిచ్చే భాగ్యము; బంధమైతే, అది నిత్యమైన అనుగ్రహ బంధము.

> ప్రభు దాస్యమ్మగు దానధర్మమునకే ప్రావీణ్య దాహమ్ముగన్

→ ప్రభువుకు దాస్యభావము దానధర్మానికి ప్రాణము. ఇది త్యాగంలో ప్రావీణ్యాన్ని కలిగించే తపస్సు కావచ్చు.

> ప్రభు లీలామది తత్త్వమే సహనమున్ ప్రాబల్య దాహమ్ముగన్

→ ప్రభువు లీలాతత్త్వం — అంటే జీవుల దుఃఖాలను అర్థం చేసుకునే విధానమే తత్త్వము. ఇది సహనాన్ని బలంగా మార్చే మాధుర్యతత్వం.

---

తాత్పర్యం:

ఈ పద్యంలో "ప్రభుః" అనే నామాన్ని నాలుగు ముఖ్య కోణాలుగా చూపారు:

1. కాలాతీతత

2. శాంతి భాగ్యరూపత్వం

3. దాస్యంలో ఉన్న ధర్మతత్వం

4. లీలాతత్త్వంలోని సహన శక్తి

ఈ విధంగా, "ప్రభుః" అనే నామం భక్తుని సర్వాంగ జీవితంలో మార్పును తేవగలదు. ఇది పరమభక్తి, ధర్మం, త్యాగం, మరియు సహనం కలయికగా ఒక దివ్య మార్గం.

**+**

– విష్ణు సహస్రనామం 35వ నామం: "ఈశ్వరః" – అత్యంత శక్తివంతమైన శబ్దఛాయ, భావగంభీరత కలిగి ఉంది. ఇందులో ఈశ్వరత్వం, ఐశ్వర్యం, శాంతి, తేజస్సు, లీలావైశిష్ట్యం, సంభావ్యత మొదలైన విలక్షణ లక్షణాలను ఓ పద్యంలో నిగూఢంగా ఆవిష్కరించారు.

🌸 నామార్థం:

ఈశ్వరః – సర్వాధిపతి, సర్వ నియంత్రకుడు, సర్వాశ్రయుడు. విశ్వాన్ని సృష్టించే, నడిపించే, లయకు దారి తీసే శక్తియుతుడైన ఆ పరమేశ్వరుడు.

శంభోశంకర రుద్రతేజపు భగల్ శాంతిత్వ కాళేశ్వరా 

గంభీర్యమ్ము మహత్యదేవరగుటన్ గ్రాహ్యంబు దైత్యమ్ముగన్ 

సంభావ్యత్వముగానులీల లగుటన్ చంద్రార్క నేత్రోజ్వలా 

అంబాభార్గవి తోడు నిత్య మగుటన్ యానంద మాహేశ్వరా

🪔 పద్య విశ్లేషణ:

> శంభో శంకర రుద్ర తేజపు భగల్ శాంతిత్వ కాళేశ్వరా

→ శంభు, శంకర, రుద్ర తేజస్సుతో ప్రకాశించే, శాంతియుతమైన కాళేశ్వరుడా!

→ ఇది ఈశ్వరుని శాంతతత్వం, తేజస్సు, కాలాధిపత్యాన్ని ప్రతిఫలిస్తుంది.

> గంభీర్యమ్ము మహత్య దేవరగుటన్ గ్రాహ్యంబు దైత్యమ్ముగన్

→ నీ గంభీరత మహత్త్వం దేవతలకే కాదు, దైత్యులకూ గ్రాహ్యంగా మారుతుంది.

→ ఇది విశ్వసామరస్యాన్ని, క్షమామయతత్వాన్ని తెలియజేస్తుంది.

> సంభావ్యత్వముగానులీల లగుటన్ చంద్రార్క నేత్రోజ్వలా

→ నీ లీలలు సంభావ్యమైనవి, భక్తులు గ్రహించగలవి. చంద్రుని, సూర్యుని వంటి నేత్రములు నీలో ప్రకాశిస్తాయి.

→ శివుని త్రినేత్రత్వాన్ని, లీలాత్మక స్వభావాన్ని సూచిస్తోంది.

> అంబాభార్గవి తోడు నిత్య మగుటన్ యానంద మాహేశ్వరా

→ భార్గవ కులజనైన పార్వతీదేవితో కలసి నిత్యమూ ఉండే యానందమయ మాహేశ్వరుడా!

→ ఇది శివ-శక్తి ఐక్యత, నిత్యత, ఆనంద తత్వాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది.

---

🔱 తాత్పర్యం:

ఈ పద్యంలో:

ఈశ్వరుని ఐశ్వర్య గుణాలు – శాంతి, తేజస్సు, గంభీర్యం

దైవస్వభావం – భక్తులకు లీలల రూపంలో అర్థమయ్యే విధానం

ప్రపంచ సమతత్త్వం – దేవతలకే కాక దైత్యులకు కూడా చేరువయ్యే గుణం

శివ-శక్తి సమ్మేళనం – అంబాభార్గవి తోడు నిత్యంగా ఉండే పరమేశ్వరుని రూపం

ఈశ్వరుని యొక్క పరిపూర్ణతను చక్కగా ఆవిష్కరించిన పద్యం ఇది.

విష్ణు నామంలో శివ తత్త్వం – ఇది వైష్ణవశైవ సూత్రాల్లోని "శివో హరిః హరిరేవ శివః" అనే భావనకు అనుసంధానం 

***--

విష్ణు సహస్రనామం 36వ నామం స్వయంభూ : అసాధారణ విధంగా అవతరించిన వాడు 

విష్ణు సహస్రనామం లోని **36వ నామం "స్వయంభూ"**కి సంబంధించినది. దీనిలో "స్వయంభూ" అనగా స్వయంగా భవించినవాడు, అంటే ఎవరి ద్వారా కాకుండా తానే తాను ఆవిర్భవించినవాడు అన్న అర్థం ఉన్నది. ఇది భగవంతుని స్వతంత్రత, స్వరూప స్వభావాన్ని సూచిస్తుంది.

ఛందస్సు:భుజంగ ప్రయాత. య య య య.. యతి.. 07 )

 స్వయంభూ సదా ధ్యాస సంభావ్యకాలా

వ్యయం సర్వదా శ్రావ్య లక్ష్యా స్వభావా

న్యయం దివ్య సామాన్యశాంతి స్వలక్ష్యా

భ్యుయం నిత్య సౌలభ్యు ధర్మమ్ముదేవా

పద్యవ్యాఖ్యానం:

స్వయంభూ సదా ధ్యాస సంభావ్యకాలా

→ స్వయంభువు ఎప్పటికీ ధ్యేయుడు, ధ్యానం చేసేవారికి శాశ్వత ధ్యేయ స్వరూపుడై ఉండే వాడు;

→ ఆయన ఆవిర్భవం సంభావ్యకాలం – కాలపరిమితికి లోబడని, సమయానికి అతీతమైనది.

వ్యయం సర్వదా శ్రావ్య లక్ష్యా స్వభావా

→ ఆయన వ్యయం (అదృశ్యము) కాదు – ఆయన సర్వదా శ్రవణీయుడే (వేదశ్రవణాదుల ద్వారా లభ్యుడే);

→ శ్రావ్య లక్ష్యం – వేదములు తెలియజేసే పరమ లక్ష్యం ఆయనే;

→ స్వభావతః అలాంటి లక్ష్యంగా ఉన్నవాడు.

న్యయం దివ్య సామాన్య శాంతి స్వలక్ష్యా

→ ఆయన న్యాయం – దివ్యమైన న్యాయం, ఎవరికైనా సాధ్యమైన సాధారణమైన (సామాన్య) దారి;

→ శాంతికి ఆధారమైన స్వలక్ష్యమైన స్వరూపుడు.

భ్యుయం నిత్య సౌలభ్యు ధర్మమ్ము దేవా

→ భక్తులకు భుయస్సుగా (సులభంగా, విస్తృతంగా) లభించేవాడు;

→ నిత్య సౌలభ్యుడు – ఎల్లప్పుడూ సులభంగా లభించేవాడు;

→ ధర్మమునకు మూలమైన దేవుడు.

తాత్పర్యము:

"స్వయంగా ఆవిర్భవించినవాడు అయిన స్వయంభూ, కాలానికి అతీతుడు, శాశ్వత ధ్యేయుడు. వేదముల ద్వారా గ్రహించగలగే శ్రావ్య స్వరూపుడు. దివ్య న్యాయాన్ని పాటించేవాడు. శాంతిని ప్రసాదించే స్వలక్ష్యమైన దేవుడు. భక్తులకెప్పుడూ సులభంగా లభించేవాడు. ధర్మానికి పరమాధారం."

*****

విష్ణు సహస్రనామం
🔸 37.నామం: శంభుః

అర్థం: శంభుః అంటే "సుఖదాత", "మంగళదాత", భక్తులకు శాంతిని, ఆనందాన్ని కలిగించువాడు.
ఉ.
శంభుడు గ్రోలి క్రోలి కడుశాంతము కమ్మని తీరు లింపు సా
ధ్యంభుడు తీరు కోరి విధి దాశ్యము తప్పదు నారు పోయు మా
ణ్యంభుడు జిక్కి చొక్కి కళ నాణ్యత నెమ్మది కావ్య తీరు శు
ధ్యoభుడు తప్పు నొప్ప నక దారులు తీరున నీడలే యగున్

✅ పద్య విశ్లేషణ:

1. శంభుడు గ్రోలి క్రోలి కడుశాంతము కమ్మని తీరు లింపు సా

అన్వయం:
శంభుడు గ్రోలి క్రోలి (గర్జించే – ఉగ్రరూపంలో) కడు శాంతము కమ్మని తీరు లింపు సాధ్యంబవున్.
భావం:
శంభుడు భయంకర రూపములో కనిపించినా కూడా, అంతటినీ శాంతంగా మార్చగలడు. అతని తీరు అమృతసమానంగా ఉంటుంది. ఉగ్రతలోనూ మాధుర్యం ఉంటుంది.

2. ధ్యంభుడు తీరు కోరి విధి దాశ్యము తప్పదు నారు పోయు మా

అన్వయం:
ధ్య (ధ్యేయుడైన) శంభుడు తీరు కోరి, బ్రహ్మ (విధి) కూడ ఇతని సేవకు బానిసగానే ఉండవలసి వస్తుంది.
భావం:
బ్రహ్మదేవుడు కూడ శంభుని మహిమ ముందు గర్వం విడిచిపెట్టి, భక్తిస్వరూపంగా మారుతాడు. ఆ మహిమ నుంచి ఎవ్వరూ తప్పించుకోలేరు.

3. ణ్యంభుడు జిక్కి చొక్కి కళ నాణ్యత నెమ్మది కావ్య తీరు శు

అన్వయం:
మాణ్య (మహిమ గల) శంభుడు జిక్కి చొక్కి (లయబద్ధంగా నాట్యమాడుతూ), కళా నాణ్యతతో కూడిన కావ్య రూపంలో దర్శనమిస్తాడు.
భావం:
శంభుని లీలలు కళాత్మకంగా, నాట్యకారుడిగా, సాహితీ సౌందర్యంతో కూడినవి. అందులో నెమ్మదితనమూ, పరిపక్వత కూడా ప్రతిఫలిస్తుంది.

4. ధ్యoభుడు తప్పు నొప్ప నక దారులు తీరున నీడలే యగున్

అన్వయం:
ధ్యా(న) భుడైన శంభుడు, తప్పు-నొప్పులకే దారిని చూపి వాటిని శాంతింపజేస్తాడు.
భావం:
అతని అనుగ్రహం వల్ల తప్పులు నివృత్తమవుతాయి, నొప్పులు తగ్గిపోతాయి. జీవితం లో తీరని నీడలా అతను తోడు ఉంటాడు.

🌺 తాత్పర్యం:

శంభుః అనే నామం కేవలం శివుని ఉగ్రతను మాత్రమే కాక, అతని తత్వబోధక, శాంతికర, కళామయ స్వభావాన్ని కూడా ప్రతిబింబిస్తుంది. భక్తులకు సుఖాన్ని ప్రసాదించేవాడే శంభుః. ఈ పద్యంలో శివుని ఉగ్రత, శాంతి, కళ, కవిత్వము, సద్గుణ పరిపూర్ణత అన్నీ ఒకే రూపంలో చక్కగా చొప్పించబడ్డాయి.
****
విష్ణు సహస్రనామం – 38వ నామం: ఆదిత్యః
ఛందస్సు: వసంత తిలక – (త భ జ జ గ గ | త భ జ జ గ గ)యతి: 10 అక్షరాలు
నామార్థం: "ఆదిత్యః" అంటే "ఆదితి పుత్రుడు" – అంటే సూర్యునిలా ప్రకాశించేవాడు, విశ్వాన్ని ప్రకాశింపజేసే శక్తి.

ఆదిత్య సేవలవి సహాయము సత్యమౌనున్
సాదిత్య భావము సమర్ధ తలక్ష్యమేనున్
ప్రాదిత్యమేయగుటదివ్య పద మ్ముగా వి
శ్వాదిత్య లోకముయెగమ్య విశాలమేనున్

పద్య విశ్లేషణ:

ఆదిత్య సేవలవి సహాయము సత్యమౌనున్
→ ఆదిత్యుని సేవ (ఆరాధన) ద్వారా లభించే సహాయం సత్యస్వరూపమయినదే. అసత్యమూ, భ్రమయూ కాదు.

సాదిత్య భావము సమర్ధ తలక్ష్యమేనున్
→ ‘సా-ఆదిత్య’ భావం అంటే ఆదిత్యునిలాంటి ప్రభాశక్తి కలిగి ఉన్న పరమాత్మను అనుసరించే భావన – ఇది సమర్థమైన, శుద్ధమైన లక్ష్యమైంది.

ప్రాదిత్యమేయగుట దివ్య పదమ్ముగా వి
→ "ప్రా-ఆదిత్య" అని విశదీకరించినపుడు, సర్వదా ఆదిత్యుని శక్తిని పొందడం దివ్యమైన పదాన్ని (గమ్య స్థితిని) సూచించుతుంది.

శ్వాదిత్య లోకముయెగమ్య విశాలమేనున్
→ "శ్వా-ఆదిత్య" అనే పదరచనను సూచిస్తూ, ఆదిత్యుని వెలుగు తాకని లోకమేలేదు. ఆ విశ్వవ్యాప్తి విశాలతయే విశిష్ట లక్షణం.

తాత్పర్యం:

"ఆదిత్యః" అనే నామములో సూర్యుని రూపములో ఉన్న విష్ణుమూర్తిని సూచిస్తున్నారు. ఆయన సేవ, ఆయన భావన, ఆయన గమ్యపథము—all are unwavering and lead to truth and enlightenment. ఈ పద్యం లో ఆ పరమశక్తి యొక్క ప్రకాశమయమైన, విశ్వవ్యాప్తమైన స్వరూపాన్ని మీరు చక్కగా పదచిత్తముతో రచించారు.
******
విష్ణు సహస్రనామం 39 వ నామం పుష్కరాక్ష : కమలం వంటి కన్నులు కలవాడు

హంసయాన ర జ ర జ ర.. యతి.. 8)

పుష్కరాక్షదివ్యమున్ పురమ్ముగాను దీక్ష సా
దుష్కరమ్ముగాను సాధుభావమౌను రక్ష ధీ
షుష్కవాక్కుగానుదీషు తత్త్వమేను శిక్ష రో
చిష్క మార్గ నేర్పు సంచితాభవమ్ము మూలమున్

పుష్కరాక్షదివ్యమున్ పురమ్ముగాను దీక్ష సా

వివరణ:
పుష్కరాక్ష = కమలమువంటి కన్నులు కలవాడు
దివ్యమున్ పురమ్ముగాను = దివ్యంగా ప్రకాశించే రూపముగాను, స్వరూపసంపదతో కూడిన పురం (శరీరం) గాను
దీక్ష = ధ్యానం, ఉపాసన
సా = తో
అర్థం:
పుష్కరాక్షుడి దివ్యరూపం దీక్షకు ఆధారంగా ఉండి, ఆ స్వరూపమే భక్తులకు దర్శనమయ్యే దేవాలయం వలె ఉంటుంది.

దుష్కరమ్ముగాను సాధుభావమౌను రక్ష ధీ

వివరణ:
దుష్కరమ్ము = సులభంగా సాధించలేనిది
సాధుభావము = శుద్ధహృదయ భక్తి
రక్ష = కాపాడును
ధీ = బుద్ధి
అర్థం:
సాధారణ జనులకు అసాధ్యమైన దివ్యభావాన్ని, దుష్కరమైన సద్గుణాన్ని, పుష్కరాక్షుడు తమను రక్షించే ధర్మబుద్ధిగా స్వీకరిస్తాడు.

షుష్కవాక్కుగానుదీషు తత్త్వమేను శిక్ష రో

వివరణ:
షుష్కవాక్కు = నిష్ఫలమైన/ఋజువుకాని మాటలు
గాను దీషు = అటువంటి వాక్యముల పట్ల దూరంగా ఉండి
తత్త్వమేన శిక్ష = తత్త్వబోధనే శిక్షగా మారే విధంగా
రో = ప్రకాశించును
అర్థం:
వాణీకి శుభ్రత లేనిచోట, పుష్కరాక్షుడు తత్వబోధన ద్వారా వారికి శిక్షను అందజేస్తాడు; అంటే – అజ్ఞానాన్ని తొలగించి జ్ఞానాన్ని ప్రసాదిస్తాడు.

చిష్క మార్గ నేర్పు సంచితాభవమ్ము మూలమున్

వివరణ:
చిష్క మార్గ = శుద్ధమైన, ప్రకాశమయమైన మార్గం
నేర్పు = నేర్పును, బోధ
సంచితాభవమ్ము = గతజన్మల కార్యఫలాలను
మూలమున్ = మూలాధారంగా తెలుసుకుని వాటిని వినాశనమునకు దారి చేయును
అర్థం:
పుష్కరాక్షుడు తమ భక్తులకు పవిత్ర మార్గాన్ని బోధించి, వారి సంచితకర్మల మూలాన్ని తొలగించే దైవస్వరూపుడై ఉన్నాడు.

సారాంశం:

పుష్కరాక్షుడు అనగా కమలమువంటి కనులు కలవాడు. ఆయన రూపం దివ్యమైనదే కాక, భక్తులకు ధ్యానములయొక్క గమ్యమైన పురం వలె ఉంటుంది. ఆయన తత్త్వజ్ఞానాన్ని బోధిస్తూ అజ్ఞానాన్ని తొలగించి, సంచిత కర్మాలను రూపాంతరం చేస్తూ, ధర్మమార్గాన్ని బోధించే గుణస్వరూపుడని ఈ పద్యంలో ప్రబలంగా వర్ణించబడింది.

*****
విష్ణు సహస్రనామo 40 వనామం
ఛందస్సు:మహాస్వనః

పృథ్వీ ఛందస్సు — (జ స జ స.. యతి: 6,11

మహాస్వన సమాఖ్య రక్ష గమనమ్ము సామర్థ్యమున్
విహారము సవీక్ష దక్ష వివరమ్ము లోకమ్ముగన్
ప్రహాసము సుపాద దీక్ష సుప్రభాత భావమ్ముగన్
మహాశక్తిసమర్ధ మోక్ష విమళం సాహిత్యమున్

🔍 పదచ్ఛేదం మరియు భావ విశ్లేషణ:

1. మహాస్వన సమాఖ్య రక్ష గమనమ్ము సామర్థ్యమున్

మహాస్వన – గంభీర వేదశబ్దస్వరూపుడు

సమాఖ్య రక్ష గమనము – సమాజాన్ని సంరక్షించటానికి తీసుకునే ఉద్ధేశ్యపూరిత ప్రయాణము

సామర్థ్యమున్ – అటువంటి రక్షణకూ ఉన్న శక్తి, సామర్థ్యం

👉 ఇది విష్ణువు వేదస్వరూపమైన శబ్దం ద్వారా సమాజాన్ని రక్షించగల శక్తియుతత్వాన్ని తెలియజేస్తుంది.

2. విహారము సవీక్ష దక్ష వివరమ్ము లోకమ్ముగన్

విహారము – ఆయన చరణాలు, లీలలు

సవీక్ష దక్ష – క్షణక్షణాన్ని పరిశీలించే దక్షత

వివరమ్ము లోకమ్ముగన్ – లోకమంతటినీ వివరంగా ఆలోచిస్తూ నిర్వహించే శక్తి

👉 నాదమయ విష్ణువు తన సవ్యమైన దృష్టితో లోకాన్ని పరిపాలించడాన్ని తెలియజేస్తుంది.

3. ప్రహాసము సుపాద దీక్ష సుప్రభాత భావమ్ముగన్

ప్రహాసము – వెలిగే, ప్రకాశించే శబ్దము

సుపాద దీక్ష – శుభమైన వాక్యాలు, ఉపదేశ రూప శబ్ద దీక్ష

సుప్రభాత భావము – మానసికంగా వెలిగించే ఆధ్యాత్మిక ఉదయం లాంటి శాంతికర అనుభూతి

👉 భక్తుడు శబ్దస్వరూపుడైన విష్ణువు వాక్యములద్వారా ముక్తికో దారి చేరుతాడు.

4. మహాశక్తి సమర్ధ మోక్ష విమళం సాహిత్యమున్

మహాశక్తి సమర్ధ – ఆ శబ్దము మహాశక్తిగా సమర్థంగా మోక్షాన్ని ప్రసాదించగలదని

విమళం సాహిత్యమున్ – విమలమైన (శుద్ధ, శాశ్వత) వాక్యరూపమైన వేదసాహిత్యం

👉 వేద వాక్యముల ద్వారా భక్తుడు మోక్ష ఫలాన్ని పొందుతాడు. ఇక్కడ “మహాస్వనః” వేదబ్రహ్మగా ప్రతిపాదించబడుతున్నాడు.

🌟 సారాంశం:

ఈ పద్యంలో శబ్దబ్రహ్మ అనే తత్త్వాన్ని
– సామాజిక పరిరక్షణ,
– లోకవిచారణ,
– భక్తి దీక్ష,
– వేద సాహిత్య ముక్తిపథం
ఇవన్నీ కలిపి అద్భుతంగా కూర్చారు.
*****
నామం: అనాది నిధనః

(విష్ణు సహస్రనామం - 41వ నామం)
అర్థం: జన్మమూ లేని వాడు, మరణమూ లేని వాడు.
అతడు కాలబద్ధతకు అతీతుడైన శాశ్వతుడు.

అనాది నిదన సత్గ్రంథ పఠన నిత్యమున్
సనాత మదన దాంపత్య భరణ సత్యమున్
వినాశ కరుణ పాండిత్య చరణ కాలమున్
క్షణాల వదన సామర్థ్య సహన న్యాయమున్
---
పద్యం:

అనాది నిదన సత్గ్రంథ పఠన నిత్యమున్

"అనాది నిధనుడైన వాడు శ్రీవిష్ణువు" అనే సత్యం సత్గ్రంథాల్లో ఉంది; వాటిని నిత్యంగా చదవాలి అనే సందేశం ఇక్కడ.

“అనాది నిధన” అనే నామాన్ని ధ్యానం చేస్తూ, ధర్మశాస్త్రాలను పఠించడం మనకు ముక్తిని ప్రసాదిస్తుంది.

సనాత మదన దాంపత్య భరణ సత్యమున్

శాశ్వతమైన సనాతన ధర్మంలో మదన (కామ) తత్త్వాన్ని దాంపత్యంలో స్వీకరించి, అది భరణగా మారుతుంది అనే భావన.

విష్ణువు శాశ్వత తత్వాన్ని గృహస్థధర్మంలోనూ, శృతి-స్మృతుల్లోనూ ధైర్యంగా నిలుపుతాడు.

వినాశ కరుణ పాండిత్య చరణ కాలమున్

వినాశం అనే భయాన్ని చెరిపేసే కరుణా రసాన్ని చూపే వాడు.

అతని పాదసేవ వలన పాండిత్యమూ, కాలజయమూ సిద్ధించును.

క్షణాల వదన సామర్థ్య సహన న్యాయమున్

క్షణ భంగురమైన ప్రపంచంలోనూ, వాని ముఖావలੋਕనంలోనూ సామర్థ్యాన్ని, సహనాన్ని, న్యాయబుద్ధిని ఇచ్చే వాడు.

అనాది నిధనుడు మనలో తపస్సు, సహనశక్తి, న్యాయదృష్టి కలుగజేస్తాడు.

> అమృతతత్వ రుచిని నాలుగు పాదాల్లో కలిపిన మధుర పద్యఓఅనాది నిధనుడైన శ్రీమన్నారాయణుని భావస్వరూపాన్ని తార్కికంగా, భక్తిశ్రద్ధతో చూపించారు.
****

విష్ణు సహస్రనామం 42వ నామం: "

ఈ పద్యం వసంత తిలక ఛందస్సులో (త భ జ జ గ గ) అద్భుతంగా సరిపోయింది.

నామం: దాతా

అర్థం:

"దాతా" అంటే ఇస్తున్న వాడు, దానకర్త

విష్ణువు బ్రహ్మ రూపంగా ప్రకృతిలో ప్రవేశించి సృష్టికర్తగా తాను గర్భధారణ చేసిన వాడిగా భావించబడతాడు.

దాతా” అనే నామంలో శ్రీమహావిష్ణువు యొక్క సమర్ధత, సమకాలికత, సమస్త దివ్య ప్రభావశక్తుల సమ్మిళిత రూపం వెలుగుతుంది.

(శ్రీవిష్ణువు బ్రహ్మ రూపంగా జగత్ సృష్టికి కారణమైన వాడు.)

దాతా సమర్ధతగ నేత ధరిత్రి గానున్ 

దాతా సకాలము సహాయతరమ్ము గానున్

దాతా ప్రకాశము ప్రభావ ప్రభంజనమ్మున్

దాతా నితాంతసమసక్తి దమమ్ము దేవా

పద్యవిశ్లేషణ:

1. దాతా సమర్ధతగ నేత ధరిత్రి గానున్

దాతైన వాడు సమర్ధతతో ఈ భూమికి నేతగా (నాయకుడిగా) స్థిరంగా ఉన్నాడు.

ధరిత్రి గానున్ — భూమి పట్ల కర్తవ్యబద్ధతతో నడుచు నేతగా.

2. దాతా సకాలము సహాయతరమ్ము గానున్

అతను దాత — సకాలంలో (సరిగ్గా అవసరమైన వేళలో) సహాయం చేసే వాడు.

సహాయతరమ్ము — ఇతరులపై ఆధారపడకుండా స్వయంగా సహాయం అందించగల శక్తిమంతుడు.

3. దాతా ప్రకాశము ప్రభావ ప్రభంజనమ్మున్

అతని దాతృత్వం కేవలం భౌతిక సహాయం మాత్రమే కాదు,

జ్ఞానమూర్తిగా ప్రకాశాన్ని, శక్తిని, ప్రభావాన్ని, ప్రబలమైన ప్రభంజనంలా ప్రసరిస్తాడు.

విశ్వవాప్తి దాతత్వం ప్రకాశరూపంగా వర్ణింపబడింది.

4. దాతా నితాంత సమసక్తి దమమ్ము దయా మనస్సున్

నితాంత (సర్వకాలికమైన), సమసక్తి (నిర్వికార ప్రేమతో కూడిన) దాతా.

దమము (ఇంద్రియ నిగ్రహం), దయా మనస్సు (కరుణతో కూడిన హృదయం)

అంటే: అతని దాతత్వం నియమంతో, నిగ్రహంతో, దయతో కూడి ఉంటుంది.

*****

విష్ణు సహస్రనామం

🔷 43.నామం: విధాతా

అర్థం:

గర్భాన్ని ఆవిర్భావించేవాడు,

సృష్టికర్తగా జగత్తును ఆకారపరచేవాడు.

బ్రహ్మను సృష్టించిన వాడు అయిన విష్ణువు ఈ రూపంలో విధాతగా భావింపబడతాడు.

ఛందస్సు: భుజంగ ప్రయాత

(యా యా యా యా… 4 గురువులు, ప్రతి పాదం చివర "గురు" గా ముగుస్తుంది)

విధాతా విశాలా విరంచీ వినోదా

ప్రధాతా ప్రభావా ప్రమోదా ప్రసిద్ధీ 

నిధాతా నిబద్దా నియంతా నిశాంతీ 

సుధాతా సుధర్మా సునేత్రా సుగాత్రా 

పాదాల విశ్లేషణ:

1. విధాతా విశాలా విరంచీ వినోదా

విధాతా – సృష్టికర్త

విశాలా – విశాలమైన దృష్టికోణమున్నవాడు

విరంచీ వినోదా – బ్రహ్మను (విరంచి) ఆవిష్కరించి, అతనిలో ఆనందించే సర్వేశ్వరుడు

> 👉🏼 ఈ పాదం విష్ణువు సృష్టిశక్తి, ఆ విశాలత, మరియు విరంచి (బ్రహ్మ) సృష్టి ప్రక్రియపై ఆత్మానందాన్ని సూచిస్తుంది.

---

2. ప్రధాతా ప్రభావా ప్రమోదా ప్రసిద్ధీ

ప్రధాతా – ప్రధాన దాత (సర్వం దానం చేయగల నాయకుడు)

ప్రభావా – ప్రభావశీలుడు

ప్రమోదా – ఆనంద దాత

ప్రసిద్ధీ – ఖ్యాతి చెందినవాడు

> 👉🏼 ఈ పాదం ద్వారా సృష్టిలోనూ, జీవితములోనూ విష్ణువు ఇచ్చే శక్తి, ప్రభావం, ఆనందం, పేరును సంకేతపరుస్తున్నారు.

---

3. నిధాతా నిబద్దా నియంతా నిశాంతీ

నిధాతా – నిధులు నిలిపే వాడు

నిబద్ధా – నిబంధితుడు (ఆచారబద్ధతతో ఉన్నవాడు)

నియంతా – నియంత్రణశక్తి కలవాడు

నిశాంతీ – అంధకారాంతము చేసే ప్రకాశమూర్తి

> 👉🏼 ఈ పాదం సృష్టిలోని వ్యావస్థితికత, నియమశీలత, నియంత్రణ, మరియు చీకటి త్రోవలో వెలుగు చూపే విష్ణుత్వాన్ని సూచిస్తుంది.

---

4. సుధాతా సుధర్మా సునేత్రా సుగాత్రా

సుధాతా – అమృతమిచ్చేవాడు

సుధర్మా – శుభమైన ధర్మాన్ని ఆచరించే వాడు

సునేత్రా – మంచి దృష్టి కలవాడు / మార్గదర్శి

సుగాత్రా – శోభన శరీరాకృతియున్న వాడు

> 👉🏼 ఈ పాదం ద్వారా విష్ణువు యొక్క అమృతత్వం, ధర్మనిర్ణేతగా, దివ్య దర్శి & శోభామయుడిగా ఉన్న స్వరూపాన్ని ప్రతిబింబించారు.

****

విష్ణు సహస్రనామం 44 నామం ధాతురుత్తమః కార్య కారణ రూపమైన సమస్త ప్రపంచమును ధరించడం వల్ల చైతన్య పరిచినవాడు 

(భూనుత..ర న న భ గ గ.. యతి.. 9)

— విష్ణు సహస్రనామం 44వ నామం: ధాతురుత్తమః — 

నామార్థం:

ధాతురుత్తమః

ధాతుః = స్థాపకుడు, స్థితికర్త

ఉత్తమః = శ్రేష్ఠుడు

=> ధాతురుత్తమః అనగా – సృష్టి, స్థితి, లయముల కార్య కారణముగా నిలిచే శ్రేష్ఠమైన ఆధ్యాత్మిక సూత్రము (చైతన్య స్వరూపుడైన పరమాత్మ).

ఛందస్సు:

భూనుత ఛందస్సు (ర న న భ గ గ..) — యతి స్థానము: 9 అక్షరాల తర్వాత

ధాతు రుత్తమ కళలు ధరీ కృత మౌనమ్

జ్ఞాతు సత్యము సహన మదీ శృతి గానమ్

ధ్యాతు నిత్యము విలువ నిధీ దృతి వైనమ్

ప్రీతి సూత్రము మనసు గతీ కృషి దైవమ్

పద్య విశ్లేషణ:

1. ధాతు రుత్తమ కళలు ధరీ కృత మౌనమ్

ధాతురుత్తముడు తనలో కళలన్నిటినీ (శక్తి, జ్ఞాన, చిత్, ఆనంద మొదలైన విభూతులు) మౌనంగా ధరించుకున్నాడు.

"కళలు ధరీకృత" అంటే అవన్నీ తనలో దాగి ఉన్నాయన్న భావన – పరమాత్మ యొక్క శాంత స్వరూపం.

2. జ్ఞాతు సత్యము సహన మదీ శృతి గానమ్

"జ్ఞాతు సత్యము" – ధ్యాతవ్యుడి స్వరూపం – తెలుసుకోదగిన సత్యం.

"సహన మదీ" – మనస్సు ధారాళంగా తీసుకునే ధర్మము.

"శృతి గానమ్" – శ్రుతుల ద్వారా ఆలపించబడే మహిమ (వేదగీతముల ద్వారా వర్ణింపబడే పరమాత్మ).

3. ధ్యాతు నిత్యము విలువ నిధీ దృతి వైనమ్

ధ్యాతు నిత్యము – సదాకాలము ధ్యానించదగినవాడు

విలువ నిధీ – బహుమూల్యమైన నిధిగా చైతన్యాన్ని కలిగించేవాడు

దృతి వైనమ్ – దృఢత్వాన్ని ప్రసాదించేవాడు, స్థిరతనిచ్చేవాడు

4. ప్రీతి సూత్రము మనసు గతీ కృషి దైవమ్

ప్రీతి సూత్రము – స్నేహం, ప్రేమ అనే ధారలో అందరినీ కలిపే శక్తి

మనసు గతీ – మనస్సును పోషించే మార్గం

కృషి దైవమ్ – మన ప్రయత్నాల ఫలదాత, కర్మఫలప్రదాతగా దైవత్వం

సారాంశ భావము:

ఈ పద్యంలో ధాతురుత్తముడు అనే నామానికి విశాలమైన తాత్త్విక శ్రేణి ఇవ్వబడింది — సృష్టిలోని కళలు తనలో కలిగినవాడిగా, శ్రుతుల గానం పొందేవాడిగా, విలువైన ధ్యేయ స్వరూపుడిగా, మనసునకు దిక్సూచిగా, ప్రేమసూత్రము వంటి దైవీయ సంబంధాల కేంద్రంగా ఉన్నవాడిగా.

*****

విష్ణు సహస్రనామం 45వ నామం అప్రమేయ : శబ్దాది గుణములు లేనివాడు 

( వృత్త...ర జ ర జ ర జ గల...యతి 6,12)

 విష్ణు సహస్రనామం 45వ నామం: అప్రమేయః 

నామార్థం:

అప్రమేయః

అ + ప్రమేయః

"ప్రమేయం" అంటే ఇంద్రియాల ద్వారా గ్రహించదగినది.

"అప్రమేయః" అంటే ఇంద్రియాలకు అందని వాడు, బుద్ధికి అతీతుడు, శబ్దస్పర్శరూపాదులకైనా అధిగమ్యుడు కానివాడు.

ఛందస్సు:

వృత్త — (ర జ ర జ ర జ గల...)

యతి: 6,12 స్థానాలలో

అప్రమేయదీక్ష సాధనా సమర్ధతా గుణమ్ముగాను సాగు 

సుప్రభాతధీశు సేవలేమనం శుభా న్ని కోరునిత్యము సాగు 

ఇప్రశాంతియే యినాం మనో మయా నిరంజితమ్మగాను సాగు

అప్రమేయసాహచర్య గమ్యభావలక్ష్యదేహమౌను

పద్య విశ్లేషణ:

1. అప్రమేయదీక్ష సాధనా సమర్ధతా గుణమ్ముగాను సాగు

అప్రమేయత తనలో దీక్షగా వ్యక్తమౌతుంది.

ఇది సాధనకు సహాయపడే అత్యున్నత గుణంగా ఉంటుంది.

ఈ లౌకిక గుణాలకు అతీతమైన "సిద్ధ దృఢ సంకల్ప" రూపంగా భావించవచ్చు.

2. సుప్రభాతధీశు సేవలేమనం శుభా న్ని కోరునిత్యము సాగు

ఉదయ వేళ ధ్యానం చేసే వారికి ఆయన సేవ శుభాన్ని ప్రసాదిస్తుంది.

"సుప్రభాత ధీశు" అనగా ఉదయకాలంలో ధ్యానించువారి జ్ఞానం

ఇది ప్రతి ఒక్కరి మనస్సు తలపెట్టే శుభము, ఆశయం

3. ఇప్రశాంతియే యినాం మనో మయా నిరంజితమ్మగాను సాగు

అప్రమేయుడు మనస్సులో శాంతిగా వసిస్తాడు

"నిరంజితము" – మలినాలు లేనిది, శుద్ధమైన దైవ స్వరూపం

ఇది వ్యక్తిగత ధ్యానం ద్వారా అనుభవించదగినది

4. అప్రమేయసాహచర్య గమ్యభావలక్ష్యదేహమౌను

అప్రమేయునితో సాన్నిధ్యం ఉంటే మనలక్ష్యం స్పష్టమవుతుంది

మన అభిప్రాయాలను, లక్ష్యాలను ఆ దేహం (ఆత్మ రూపం) స్పష్టంగా మలచుతుంది

భక్తి, జ్ఞానం, శాంతి లక్ష్యంగా మారతాయి

భావసారము:

ఈ పద్యంలో "అప్రమేయుడు" అనే గుణం ఒక సాధనా మార్గముగా, జీవితం లో శాంతియుత గమ్యంగా, మనస్సు లో పావన చైతన్యంగా, సేవలందించే దైవస్వరూపంగా ప్రతిష్ఠింపబడింది. ఆయనతో సన్నిహితత్వం వలన మన జీవన లక్ష్యం స్పష్టమవుతుంది. మాయా గుణాలు లేని దైవాన్ని స్పృశించాలంటే — మనలో శ్రద్ధ, శాంతి, సేవ భావం అవసరం అన్నదే లోతైన సందేశం.

*****

విష్ణు సహస్రనామం 46 నామం హృషీ కేశః 

నామం: హృషీకేశః

అర్థం: "హృషీకేశః" అనే నామానికి అర్థం — "ఇంద్రియముల యజమాని".

హృషీ = ఇంద్రియములు, కేశః = అధిపతి, అంటే ఇంద్రియములపై అధిపత్యం కలవాడు, లేదా ఇంద్రియాల యొక్క నాయకుడు.

ఛందస్సు:

 "వంశస్థ" వృత్తాన్ని పోలి ఉంటుంది – (య య య య...) 7 గణాలు.

హృషీ కేశ దృష్టీ హృదాతత్వ భావా 

కృషీ వేగ దష్ట్రా కృపాధ్యాస లక్ష్యా

వృషీ తీర్ధ పుష్టీ వృ కోధార నేస్తా

ఋషీ కేశ విద్యా రుణం సత్యదేవా 

మీరు రచించిన పద్యం:

1. హృషీ కేశ దృష్టీ హృదాతత్వ భావా

– హృషీకేశుడు చూపే దృష్టి (దివ్యచక్షువు) హృదయ తత్త్వాన్ని గ్రహించిన భావనతో నిండి ఉంది.

– "హృషీకేశ దృష్టి" అనగా దేవుని అనుగ్రహ దృష్టి, అది "హృదాతత్వ భావా" — హృదయ తత్వం (శుద్ధత, దయ, ప్రేమ) యందు స్థితమై ఉంటుంది.

2. కృషీ వేగ దష్ట్రా కృపాధ్యాస లక్ష్యా

– "కృషీ వేగ దష్ట్రా" అంటే కృషి (పరిశ్రమ), వేగం (ఉత్సాహం), దష్ట్రా (నియంత్రణ) — ఈ మూడింటికీ అధిపతి.

– "కృపాధ్యాస లక్ష్యా" అనగా ఆయన దృష్టి కృపాపూర్ణమై ఉంటుంది; దానిలో కృప సమ్మేళనమై ఉంటుంది. కృపే ఆయన లక్ష్యం.

3. వృషీ తీర్ధ పుష్టీ వృ కోధార నేస్తా

– వృషి (ధర్మబలం కలగజేసే) తీర్థ పుష్టి (పవిత్రతను పోషించేవాడు),

– వృ = మహా, కోధార = కోపాన్ని నశింపజేసే ఆయుధం, నేస్తా = స్నేహితుడు లేదా ఆశ్రయస్థానము.

– అంటే: ధర్మాన్ని నిలుపుతూ కోపమును అదుపు చేసే వరుడు, స్నేహదాయకుడు.

4. ఋషీ కేశ విద్యా రుణం సత్యదేవా

– "ఋషీ కేశ" అనే శబ్దం మళ్ళీ చక్కగా వ్యుత్పత్తిగా ఉపయోగించి "ఋషుల కేశావతారుడు" అనే అర్థం,

– విద్యా = జ్ఞానం, రుణం = ఋణ నివారణం (అజ్ఞానరూప ఋణం), సత్యదేవా = సత్యమై విరాజిల్లే దేవుడు.

మొత్తం భావసారము:

హృషీకేశుడు అంటే  మన ఇంద్రియములకు నేతృత్వం వహించేవాడు, హృదయ తత్త్వాన్ని దర్శించే దివ్యదృష్టి కలవాడు, కృషిని, వేగాన్ని నియంత్రించే శక్తి కలవాడు,  కృపతో నిండిన లక్ష్యవంతుడవాడు, ధర్మాన్ని నిలబెట్టే తీర్థ పుష్టి కలవాడు,  కోపాన్ని సమర్థంగా నియంత్రించే నేస్తుడు,  ఋషుల కేశవ రూపమైన విద్యా దాయకుడు,  అజ్ఞాన రూప రుణాన్ని తొలగించే సత్యస్వరూపుడు.

******

విష్ణు సహస్రనామం 47 నామం పద్మనాభ

విష్ణు సహస్రనామం 47వ నామమైన పద్మనాభః

ప్రకృతియు పద్మనాభ భవ ప్రేమయు దీపమహత్య భావమున్
సుకృతియు పద్మనాభ సహ సూత్రము నేస్త మనస్సు లక్ష్యమున్
వికృతియు పద్మనాభ విధి వీలుగ విద్యల తీరు ధారిగన్
ప్రకృతియు పద్మనాభ కళ ప్రాభవ మౌనుసహాయ తత్త్వమున్
విశ్లేషణ:

ప్రకృతియు పద్మనాభ భవ ప్రేమయు దీపమహత్య భావమున్

పద్మనాభుడు ప్రకృతితో ఏకత్వంగా ఉన్నాడు. భవప్రేమ అనే జీవనశక్తికి అద్భుతమైన ప్రకాశాన్ని ఇచ్చే భావాన్ని కలిగించే వాడు.
– పద్మం అంటే బ్రహ్మ (సృష్టికర్త) తలుపైన పుష్పం, నాభి నుండి ఉద్భవించిన పద్మం
– నాభి => జీవ సంబంధ బిందువు
– ప్రకృతి => మహత్తత్త్వము
– దీపమహత్య => జ్ఞానచైతన్యం

సుకృతియు పద్మనాభ సహ సూత్రము నేస్త మనస్సు లక్ష్యమున్

ధర్మపరులు ఆచరించే సుకృతములలో పద్మనాభుని సహచరత్వం ఉంది. ఆయన తత్త్వం మనస్సు యొక్క లక్ష్యమైన బంధితమైన ఈశ్వర తత్త్వం.
– సహ సూత్రము = సర్వాన్ని కలిపే దివ్యమైన సూత్రధారుడు
– నేస్త => స్నేహితుడు, ఉపాస్యుడు
– మనస్సు లక్ష్యం => ధ్యానాన్ని ఆకర్షించే కేంద్రం

వికృతియు పద్మనాభ విధి వీలుగ విద్యల తీరు ధారిగన్

వికృతులు (వికారాలు) కూడా ఆయన ఆధీనమే. ఆయన విధిని ఆమోదించేవాడు, విద్య యొక్క మార్గానికి మార్గదర్శకుడు.
– వికృతి => జగతి తాత్కాలిక వికారాలు
– విధి => బ్రహ్మ లాంటి సృష్టికర్తల కార్యాచరణ
– విద్యల తీరు => జ్ఞానమార్గ, ఉపనిషత్తుల దీక్ష

ప్రకృతియు పద్మనాభ కళ ప్రాభవ మౌనుసహాయ తత్త్వమున్

ప్రకృతితో పాటు కళల సంపదకు మూలము, ఆ ప్రాభవానికి మూలమైన మౌనతత్త్వాన్ని సహాయం చేసేవాడు.
– కళ ప్రాభవ => చైతన్యకళల ఉత్పత్తి
– మౌన సహాయ తత్త్వము => స్థితప్రజ్ఞత, నిరుపాధికత, నిర్వికారత

మూల నామార్థం:

పద్మనాభః – “పద్మం నాభౌ యస్య సః” — యోగనిద్రలో ఉండే విష్ణుని నాభినుండి పద్మం ఉద్భవించి అందులో బ్రహ్ముడి సృష్టి ప్రారంభమవుతుంది. ఇది సృష్టి, స్థితి, లయ తత్త్వాల సమాహార సంకేతం.

శ్లోకం మూలం (భాగవతం లేదా విష్ణుపురాణం ఆధారంగా):

> పద్మనాభః సురేశానః క్షీరోదే శయనో హరి: |

యోగనిద్రాం సమాశ్రిత్య బ్రహ్మణం సృష్టిమారభత్ ||
*****

.

48. "అమరప్రభుః" అనే విష్ణు సహస్రనామo

 లాటీవిట ఛందస్సు స స స స మ త య (యతి 8,12 ). 

పద్యం పాఠ్యం:

అమర ప్రభు సేవయధీష్టతధాత్రుత్వమ్మున్ సమ్మోహన విధ్యా

సమయ ప్రభు విద్య సహాయతసామ్రాజ్యమ్మున్ తత్త్వమ్మగు విద్యా

సముఖ ప్రభు నిత్య సమర్ధతసా యం వేదార్ధా భావస యో ధ్యా

ప్రముఖ ప్రభువిశ్వ ప్రభాతపరమ్  సామర్ధ్యం తత్త్వమ్ము యె దేవా

పద్యం యొక్క వివరణ:

> అమర ప్రభు సేవయ ధీష్టత ధాత్రుత్వమ్మున్ సమ్మోహన విద్యా

— దేవతల అధిపతిగా ఉండే విష్ణువు సేవవల్ల సృష్టికర్తగా ఆయన చిత్తాన్ని అధిష్ఠించగల సామర్థ్యం కలిగి ఉంటాడు. ఇది మాయ, సమ్మోహన విద్యగా ప్రబలించేదిగా పేర్కొనబడింది.

> సమయ ప్రభు విద్య సహాయత సామ్రాజ్యమ్మున్ తత్త్వమ్మగు విద్యా

— సమయాధిపతిగా ఆయన సమస్త విద్యలకు సహాయకుడు. విద్యతోనే సామ్రాజ్యాన్ని స్థాపించే తత్త్వబోధకుడిగా కూడా ఆయనను గౌరవించాలి.

> సముఖ ప్రభు నిత్య సమర్ధత సాయం వేదార్ధ భావ సయోగధ్యా

— ఆయన సాక్షాత్ సమీపంలోనుండే ప్రభువు. నిత్యమైన సామర్థ్యానికి మూలాధారమైన వాడు. వేదార్థాన్ని తెలుసుకునే ధ్యానశక్తికి ఆయనే ఆశ్రయం.

> ప్రముఖ ప్రభు విశ్వ ప్రభాత పరమ్ సామర్ధ్యం తత్త్వమ్ము యె దేవా

— జగత్తుకు ప్రముఖమైన ప్రభువు. ఈ విశ్వాన్ని వెలుగింపజేసే ప్రభాత స్వరూపి. పరమమైన సామర్థ్యముతో ఉన్న దేవుడు – తత్త్వస్వరూపుడే.

******

విష్ణు సహస్రనామం 49 వ నామం

 హంసయాన ర జ ర జర.. యతి.. 8)

 విశ్వకర్మ భీ = విశ్వకర్మతో సాదృశ్యం కలవాడు 

విశ్వ కర్మబీ స్థితీ విశాల దీక్ష తత్పరా

విశ్వ వాక్కు గా గతీ నిరంతరా సమోక్షజా

విశ్వ లక్ష్యమే విధీ విధాత శిక్షణా ధరా

విశ్వసం నిధీ మదీ నితాంత రక్ష దేవరా

🔸 పద్య వివరణ

విశ్వ కర్మబీ స్థితీ విశాల దీక్ష తత్పరా

— జగత్కారకునైన విశ్వకర్ముని వలె భగవంతుడు విశ్వాన్ని నిర్మించేవాడు. అతని సృష్టిలో స్థితి, సంరక్షణ విషయంలో విశాలమైన దీక్షతో, అపార కర్తవ్యంలో నిమగ్నుడవుతాడు.

విశ్వ వాక్కు గా గతీ నిరంతరా సమోక్షజా

— ఆయన వాక్కే సృష్టికి మూలం; ఆ వాక్కు అనుసరించి సృష్టికి గతి ఏర్పడుతుంది. ఆయనే నిరంతరంగా సమస్త ప్రాణుల మధ్య సమక్షంగా ఉంటాడు.

విశ్వ లక్ష్యమే విధీ విధాత శిక్షణా ధరా

— భగవంతుని కార్యమే జగత్తు లక్ష్యం. విధాతగా (సృష్టికర్తగా) ఆయనే శిక్షణా మార్గదర్శి. అతని తత్వమే ధర్మాన్ని నిర్దేశిస్తుంది.

విశ్వసం నిధీ మదీ నితాంత రక్ష దేవరా

— సమస్త విశ్వము ఆయనే ఆధారం. ఆయనే సమగ్ర నిధి (ధనము, సంపత్తి, విద్య, శక్తి). నిత్యం రక్షించే దైవస్వరూపుడవైన దేవుడు.

🔸 శైలి విశేషాలు:

ప్రతి పాదంలో "విశ్వ" పదంతో ప్రారంభించి — నామార్థాన్ని విస్తృతంగా విచిత్రంగా ఆవిష్కరించారు.

ప్రాసః: "తత్పరా - సమోక్షజా - శిక్షణా - దేవరా" — ఇవి అంత్యప్రాసలో సరైన లయనియమాన్ని పాటిస్తున్నాయి.

హంసయాన వృత్తానికి అనుగుణంగా, ఈ పద్యము సులలితంగా ప్రవహిస్తూ ఉన్నది.

****

విష్ణు సహస్రనామం 50వ నామం – మనుః

🪔 నామం: మనుః

అర్థం:

"మనుః" అనే నామం భగవంతుని విశిష్టమైన రూపాలలో ఒకటి.

భగవంతుడు మనువుగా అవతరించి ధర్మాన్ని స్థాపించెడు వాడు.

మనుః అంటే — మనవత్వానికి మూలరూపం, ధర్మశాస్త్రాల సృష్టికర్త, సృష్టికి మానవ పరంపర ప్రారంభించెడు వాడు.

 పద్యం:

మను పరివర్తన కలిగే

తణువేమాటకు మతికియు తత్త్వమ్ బ్రహ్మమ్

అణుకువ ధర్మ సుమధురమ్

ప్రణయపు ప్రభవమ్ ప్రకృతికి ప్రాభవ వినయమ్

🧭 పద్య విశ్లేషణ:

మను పరివర్తన కలిగే

→ కాలచక్రంలో సంధికాలపు మనువుల మార్పుని సమీకరిస్తూ —

భగవంతుడు ప్రతి మన్వంతరంలో మానవుల రక్షణార్థం మానవరూపాన్ని గ్రహిస్తాడు.

తణువే మాటకు మతికియు తత్త్వమ్ బ్రహ్మమ్

→ ఆయన శరీరమే శబ్దబ్రహ్మానికి ఆకారము — ఆయన మాట వేదస్వరూపం,

ఆయన బుద్ధి బ్రహ్మతత్త్వానికి ప్రతిబింబం.

అణుకువ ధర్మ సుమధురమ్

→ మృదుత్వం, వినయం కలిగిన ధర్మమార్గం —

భగవంతుడు మానవులకు చూపే మధురమైన జీవనవిధానం.

ప్రణయపు ప్రభవమ్ ప్రకృతికి ప్రాభవ వినయమ్

→ ఆయన ప్రేమతో సృష్టి ఉద్భవించింది —

ప్రకృతికి జీవరూపాన్ని ఇచ్చినవాడు,

వినయంతో నడిపించే అధిపతి.

ఈ పద్యంలో "మను" అనే నామం:సృష్టి తత్త్వం,

బ్రహ్మస్వరూపం,ధర్మనిర్ణేత,వినయ మూర్తి,

మరియు ప్రకృతి-పురుష మేళకత్వానికి సంకేతంగా అర్థవంతంగా ప్రతిబింబించబడింది.

🌿 ఓం నమో నారాయణాయ 🌿

🕉️ మనుః నామన్వితాయ శ్రీ విష్ణవే నమః

విష్ణు సహస్రనామం 51 నామం తృష్ణా.. సంహార కాలమున సమస్త భూతములను కుషింపచేయువాడు 

తృష్ణా ప్రోత్సా హ కళలు

దృష్ణా పూర్ణత్మ నుండి దృతిగా ధర్మమ్

పుష్ణా ధ్యానం యోగము

కృష్ణా సందర్శనమున కృపకారుణ్యమ్ 

పద్య విశ్లేషణ:

తృష్ణా ప్రోత్సాహ కళలు

– తృష్ణ అనే తత్వం, ఇంద్రియాల ఆకాంక్షలకు ప్రేరణనిచ్చే శక్తిగా. సంహారకాలంలో ఈ తృష్ణ భూతములను ఆకర్షించి, సంహారానికి దారితీస్తుంది. ఈ "ప్రోత్సాహ కళలు" అనేవి మాయాశక్తిని, దేహమూలక అనురాగాలను సూచిస్తాయి.

దృష్ణా పూర్ణత్మ నుండి దృతిగా ధర్మమ్

– "దృష్ణా" అంటే వివేకంగా తృష్ణను అధిగమించుట. పూర్ణాత్మ (పరమాత్మ) నుండి ధైర్యంగా ధర్మాన్ని ఆచరించుట దీనితో సాధ్యమవుతుంది. అర్థం: తృష్ణను అదుపులో ఉంచినవారే ధర్మ మార్గాన్ని అవలంబించగలరు.

పుష్ణా ధ్యానం యోగము

– "పుష్ణా" అనే పదం విస్తరణను సూచిస్తుంది. ధ్యాన యోగముతో అంతర్గతంగా శాంతి, సత్య, పరమార్థాన్ని విస్తరించు మార్గం.

కృష్ణా సందర్శనమున కృపకారుణ్యమ్

– ఇది శీఘ్ర  తృష్ణకు వ్యతిరేకంగా, కృష్ణుని దర్శనం – దివ్య కృపతో భక్తునికి సమస్త తాపత్రయాలనుండి విమోచనం లభిస్తుంది. ఇది మోక్షసాధనికి మార్గం.

మొత్తం భావము:

"తృష్ణ" అనే నామం భగవంతుని సంహారశక్తిని సూచిస్తూ, అది లోకంలో ప్రేరణగా పని చేస్తుంది. కానీ, అదే తృష్ణను అధిగమించి ధర్మపథంలో స్థిరమై యోగమార్గం ద్వారా కృష్ణుని కృపను పొందినవారికి, విముక్తి లభిస్తుంది.

****

52వ నామం: స్థనిష్ఠః

అర్థం: మిక్కిలి స్థూల రూపమున్న వాడు, అన్నిటికన్నా విశాలమైన దేహం కలవాడు (విరాట్‌ స్వరూపి)

పద్యం:

స్థనిష్ఠ నొళ్లరి మథనమ్ము జూపగన్

ధనిష్ఠ యాసల యదలోను మూలమున్

మునిష్ఠ కార్యము సముఖమ్ము గాత్రముగన్

వినిష్ఠ విద్యల సవినామదీవిధిగన్

వివరణ (పాదానుపాతంగా):

🔸 స్థనిష్ఠ నొళ్లరి మథనమ్ము జూపగన్

– స్థనిష్ఠుడైన భగవంతుడు, ఈ జగత్తు అనే 'క్షీరసాగరం' లోని తత్త్వములను మథన చేయగలడు. నొళ్లరి మథనము అంటే విశ్వంలో ఉన్న శక్తులను చలింపచేసే కర్మశక్తి. ఈ కార్యమంతా ఆయన స్థూల రూపంతోనే జరుగుతుంది.

🔸 ధనిష్ఠ యాసల యదలోను మూలమున్

– ధనిష్ఠ అనే నక్షత్రానికి సంబంధించిన కాలచక్రంలోనూ, మంత్ర శక్తులలోనూ, భౌతిక విశ్వపు మూలస్వరూపమునూ స్థనిష్ఠుడు పరిపూర్ణంగా ఉంటుంది. "యదలోను మూలము" అనగా, అన్ని యోగచర్యల గర్భస్థానంగా ఉండే స్థూల రూపం.

🔸 మునిష్ఠ కార్యము సముఖమ్ము గాత్రముగన్

– మునులు చేసే ధ్యానం, కార్యం, వేదోక్త ఆచరణలు—భగవంతుడు. ఆయన రూపమే సమస్త కార్యాలకు ఆలంబన.

🔸 వినిష్ఠ విద్యల సవినామదీ విధిగన్

– వివిధ విద్యలలో ఆయన స్థితిని వినయంతో గ్రహించినవారికి, ఆయన పేరును జపించటం ద్వారా జ్ఞానము, వివేకము కలుగుతుంది. సవినామము అంటే "నామస్మరణ", దీనివల్ల విద్యల లోతులు గ్రహించగలుగుతారు.

సారాంశ భావము:

స్థనిష్ఠుడు అన్నివిషయాల్లో స్థూలతతో కూడిన సమగ్ర స్వరూపి. ఆయన విశ్వరూపం అంతటా వ్యాపించి, సృష్టి–స్థితి–లయం అనే కార్యములన్నిటికీ మూలాధారమయ్యాడు. ఆయనను నామస్మరణ ద్వారా చేరుకునే మార్గమే విద్యకు మూలం, మునులకు ఆశ్రయం, విశ్వానికి మూలతత్త్వం.

*****

విష్ణు సహ స్రనామం 53 నామం
అ గ్రాహ్య.. కర్మేంద్రియములచే గ్రహింపబడని వాడు
(వసంత తిలక ట భ జ జ గ గఇప్పుడు ఈ పద్యానికి పదార్థ విశ్లేషణ, భావ సమీక్ష, ఛందస్సు పరిశీలన ఇస్తాను:
యతి.. 10)
అగ్రాహ్య కాంతియగు మధ్యమ యార్తిగానున్
నిగ్రాహ్య శాంతియగుధర్మనిరంత రమ్మున్
స్వగ్రాహ్య బ్రాంతిగను సర్వ సమర్ధతాయున్
భగ్రాహ్య భీతిగనుభాద్య ప్రభావ దేవా

🕉️ విష్ణు సహస్రనామం 53: అగ్రాహ్యః

(కర్మేంద్రియములచే గ్రహింపబడనివాడు)
→ ఆ పరమాత్మ కర్మేంద్రియములతో (చక్షుః, శ్రోత్ర, ఘ్రాణ, జిహ్వ, త్వక్) తెలుసుకోలేని తత్త్వమయుడు.

📜 పద్యం:

అగ్రాహ్య కాంతియగు మధ్యమ యార్తిగానున్
→ అగ్రాహ్యుడైన ఆయన, స్పష్టంగా కనిపించని వెలుగంతటైన మధ్యలో, ఆర్తిగా (తపనతో) తపించే భక్తుని ధ్యానంలో కూడా సులభంగా పట్టుబడడు.

నిగ్రాహ్య శాంతియగు ధర్మనిరంతరమ్మున్
→ నిగ్రహించలేని (విమర్శలకెదురుకాని) శాశ్వత శాంతి స్వరూపుడై, ధర్మమార్గంలో నిరంతరం తానుగా ప్రవహించే నిస్సంగత తత్త్వము.

స్వగ్రాహ్య బ్రాంతిగను సర్వ సమర్ధతాయున్
→ మన మనస్సే తన స్వరూపాన్ని గ్రహించగలదనుకున్న దానికీ ఆయన తీయని బ్రాంతి. ఎందుకంటే ఆయన అన్నింటినీ తానే కలుగజేయగల సర్వసామర్థ్యశాలి.

భగ్రాహ్య భీతిగను భాద్య ప్రభావ దేవా
→ భయము కలుగజేసే పరిస్థితుల్లోనూ అతడిని అర్థం చేసుకోలేము. అయినా ఆ ప్రభావశాలి దేవుడు భాద్యతను మోసేవాడు, సంరక్షించేవాడు.
🪷 భావన విశ్లేషణ:
ఈ పద్యంలో ‘అగ్రాహ్య’ అనే నామాన్ని మీరు నాలుగు కోణాల్లో చూపించారు:

1. కాంతి / తేజోవంతుడు, కానీ దర్శనానికి అగ్రాహ్యుడు.

2. శాంతి / ధర్మ స్వరూపుడై, నిగ్రహించలేని స్వచ్ఛత.

3. సర్వసామర్థ్యంతో కూడిన బ్రాంతి వినాశకుడు.

4. భీతికి భాద్యతగా నిలిచే పరబ్రహ్మ స్వరూపుడు.

*****

విష్ణు సహస్రనామం 54 నామం శాశ్వతః

🔹 నామం: శాశ్వతః – శాశ్వతుడు, ఎప్పటికీ మారని, నిత్యము ఉండేవాడు.

🔹 ఉత్పల మాల

శాశ్వతమైన యే వెలుగు సాక్షిగ నిర్మల మవ్వ గల్గు యా

 శాశ్వత మవ్వు నిత్యమగు శాంతము వైభవ తత్వమేను యా

శాశ్వత దుఃఖ సౌఖ్యములు సాగెడి తోషము నీదు మాయ యా 

శాశ్వత సాదువాక్కులగు సర్గము జూపెడి శక్తి దేవరా 

✅ పద్య విశ్లేషణ:

"శాశ్వతమైన యే వెలుగు సాక్షిగ నిర్మల మవ్వ గల్గు యా"

– శాశ్వతమై ఉన్నది ఒక వెలుగు రూపమైన పరబ్రహ్మం.

– అది స్వయంవెలుగు; సాక్షి స్వరూపము; నిర్మలమైన జ్ఞానమునిస్తుంది.

"శాశ్వత మవ్వు నిత్యమగు శాంతము వైభవ తత్వమేను యా"

– శాశ్వతత్వమనే తత్త్వం శాశ్వతమైన శాంతి, వైభవము కలిగినది.

– ఇది నిత్య సత్యము, బలమైన సిద్ధాంతము.

"శాశ్వత దుఃఖ సౌఖ్యములు సాగెడి తోషము నీదు మాయ యా"

– సుఖ, దుఃఖములూ కాలగతంగా మారతాయి.

– అవన్నీ నీ మాయ ప్రభావమే అని స్పష్టం చేస్తోంది.

– దానిలోనూ శాశ్వతంగా ఏదీ లేదు.

"శాశ్వత సాదువాక్కులగు సర్గము జూపెడి శక్తి దేవరా"

– సద్బోధనల ద్వారా సంసారాన్ని సార్ధకం చేసేది ఆ శాశ్వతుడు.

– దైవ శక్తి శాశ్వత సత్యాలను అందించే వాక్కులుగా సృష్టిని వెలిగించుచున్నది.

🌟 భావసారం:

ఈ నామమునకు మీరు అందించిన పద్యం విశిష్టమైన తత్త్వబోధన కలిగినది.

శాశ్వతత్వం అనేది:

వెలుగు రూపం (జ్ఞానం)

శాంతి తత్త్వం (ఆత్మశాంతి)

మాయలో లీనమైన అనిత్య అనుభవాలు

సద్బోధనలు వెలిగించే శక్తి

ఇవి అన్ని శ్రీహరిలోనే కలిసిన విశేషాలుగా మీరు పద్యంలో చక్కగా కూర్చారు.

******

విష్ణు సహస్రనామం.. 55 నామం 

🌺 నామం: కృష్ణః
అర్థం: నలుపు రంగుతో ఉన్నవాడు / ఆత్మానందాన్ని కర్షించే వాడు / భక్తులను ఆకర్షించేవాడు

పద్యము:
కృష్ణగ తెల్పు భాగవత శ్రేష్టిగ సర్వము తానుకాల దా
దిష్ణ మనస్సుగా విలువ దివ్వెగ నేస్తము నర్వి యందునన్
తృష్ణగ కృత్యముల్ సకల తృప్తిగ దాష్టిగ చేష్టలేయగున్
యుష్ణము నందు చల్లగను యున్నత లక్ష్యము చూపు  దేవరా

🪔 ప్రతి పాదములో భావం:

1. "కృష్ణగ తెల్పు భాగవత శ్రేష్టిగ సర్వము తానుకాల దా"

— కృష్ణుని గాధ భాగవతమునందు శ్రేష్ఠంగా నిలిచింది; ఆయనే సర్వమునీ తానే అవతరించినాడు.

2. "దిష్ణ మనస్సుగా విలువ దివ్వెగ నేస్తము నర్వి యందునన్"

— ఆయన భక్తుని మనస్సులో విలువనిచ్చి, దివ్యమైన స్నేహమై, హృదయమునందు వెలుగుతాడు.

3. "తృష్ణగ కృత్యముల్ సకల తృప్తిగ దాష్టిగ చేష్టలేయగున్"

— అతని కార్యములు తృష్ణను తీర్చగలవు; అందరికీ తృప్తిని అందించగల సాధనమౌతాయి.

4. "యుష్ణము నందు చల్లగను యున్నత లక్ష్యము చూపు  దేవరా"

— ఆయన్ను దాటి చూసిన వేడిమిలోనైనా చల్లదనాన్ని చూపగల శాంతదాత! — ఆయనే పరమ లక్ష్యం.

🌟 వ్యాఖ్య:

ఈ పద్యంలో “కృష్ణ” నామము మూర్తిరూపంగా ప్రతిఫలించడమే కాక, మనోభావాలను దారిచూపే దివ్యచిత్రంగా ప్రదర్శించబడింది.
తన గాధ, తపస్సు, తృప్తి, తాత్త్విక శాంతి అన్నీ ఒకే ధారలో సాగినట్లు భావమూ, ఛందస్సూ సమన్వితంగా ఉన్నాయి.

---