విష్ణుసహస్ర నామాల పై పద్య తాత్పర్యాలు 101 నుండి 150 వరకు

  విష్ణు సహస్రనామం,

 101 వ నామం: వసుమనా అర్ధం:"వసు" అంటే ధనమూ, శ్రేయస్సూ, పుణ్యమూ;"మనా" అంటే మనస్సు.వసుమనా అంటే ధర్మమయమైన, శుభమైన, క్షేమాన్ని ధ్యానించే, పుణ్య పరాయణమైన మనస్సు కలిగినవాడు. (దృత విలంబిత.. న భ భ ర యతి.. 6)

వసుమనా భవ తీరుగ సాగగన్ 

పసగ సాదిప సారిక  యేలగన్ 

రసమయీపర వేదిక కాలమున్ 

కరుణతీరు కళామయి మూలమున్

విష్ణువు అన్నిదిక్కుల ధర్మానికి నిలయమైనవాడు. అందుకే ఆయన మనస్సు శుద్ధమైనది, అనుగ్రహశీలమైనది.  మీరు వ్రాసిన పద్యం విశ్లేషణ: వసుమనస్సు కలవాడైన భగవంతుని ప్రవర్తన ధర్మసాగరముగా ప్రవహించును. పసివాడైనా, సాధన కలవాడైనా – ఆయన శరణు చేరినవారికి సారంగా, మార్గంగా నిలిచే వాడు.→ సకల కాలాల్లోను రసమయంగా పరమార్థ వేదికగా ఆవిర్భవించును. → కరుణారస పారవశ్యముతో కళాసంపన్నమైయున్న మూలకారణ స్వరూపుడు.

*****

102 నామం సమాత్మ"

📜 పద్య రూపం (భుజంగప్రయాత ఛందస్సులో):

> సమాత్మా సదావిశ్వ ముక్తీ ప్రదాతా

ప్రమాణం స్వశీలీ ప్రమోదం సుశాంతీ
సమానో హి శాంతో సమస్తార్ధ వేతా
నమామీ సమానం నమోస్తై వ మూర్తిం

విశ్లేషణ:– సమభావముగల పరమాత్మా! నీవు విశ్వానికి శాశ్వత ముక్తిని ప్రసాదించేవాడవు. ప్రమాణం స్వశీలీ ప్రమోదం సుశాంతీ – నీ స్వభావమే ప్రమాణము, నీ లోపలి శీలతే పావనత, సంతోషదాతవు, శాంతిమూర్తివు. – నీవే సమతాస్వరూపుడు, శాంతస్వరూపుడు, సమస్తార్థాల (సర్వతత్త్వాల) జ్ఞాతవు.– ఓ సమతా స్వరూపుడా! నీ సమత్వమూర్తిని నమస్కరిస్తున్నాను, నీకు నమో నమః.

*****

 103 నామం : సమ్మితి : సమస్త పదార్థములను సమీక్షగా గ్రహించినవాడు. అన్నిటినీ సమంగా, తటస్థంగా, జ్ఞానంగా ఆలోచించి చిత్తశుద్ధితో అవగాహన చేసుకునే పరమాత్మ.

ఉ.

సమ్మిత మంత్రపాఠములన్ సాదర మంగళ దాయకమ్ముగన్

నమ్మిన యజ్ఞసంపదగన్ నాణ్యత మక్కువ తెల్ప గల్గగన్

చిమ్మిన చీకటంతయు యచేతన కాంతులు గాను మారుటన్

కమ్మిన మోహతాపములు కాలము బిల్చిన ధైర్య శాంతిగన్

పద్య విశ్లేషణ: → సమ్మిత్ అనేది మంత్రజ్ఞానంలో ప్రవీణత కలిగి ఉండి, ఆ మంత్రాల పఠనాన్ని సాదరంగా చేసి, మంగళకరమైన ఫలితాలనిచ్చేవాడు. → యజ్ఞ సంపద అంటే కర్మయోగము, భక్తి, గ్నానం. ఇవన్నీ నమ్మినవాడు, వాటిలో నాణ్యత అంటే నిష్కామతా, పవిత్రత వంటివాటికి ఆసక్తి కలిగినవాడు. → చీకటంటే అజ్ఞానం, దుఃఖం. సమ్మిత్‌ తన చేతన (చైతన్య) కాంతితో ఆ చీకటిని తొలగించి వెలుగుగా మలచగలడు. ఇక్కడ జ్ఞానాన్ని బలంగా సూచిస్తోంది. → మనసులో మోహం వల్ల కలిగే తాపాన్ని కాలము నాశనం చేయలేని ధైర్యంతో, శాంతితో పోగొట్టినవాడు.

******

– 1o4వ నామం: సమః" (సముడు = సమత చూపువాడు, సమదృష్టి కలవాడు) 

(ఉజ్వల నా న భ ర యతి.. 7)

సమ భవ మది సాధ్యము రమ్యతన్ 

విమల చరిత విద్యల జీవనమ్ 

క్షమ విధ నటకామ్యము  వైభవమ్ 

ప్రమద సుఖము ప్రాయపు మోక్షమున్ 

❖ పద్యవివరణ: – సమత్వభావనతో జీవించడం వలన మది (మనస్సు) సాధ్యమయ్యే రమ్యత (ఆనందస్వరూప జీవితం) పొందుతుంది. సమత భావమే ఆనందానికి మూలం. – సమతను అనుసరించే జీవితం నిర్మలమైన చరిత్రను, విద్యాత్మకమైన జీవన విధానాన్ని అందిస్తుంది. శుద్ధమైన జీవనచరిత్రకి సమత చాలా అవసరం. – సమతతో పాటు క్షమ (క్షమాశీలత) ఉండటం వల్ల, నాట్య రూపంలో (జీవిత నాటకంలో) మన కోరికలు కూడా సమంగా ఉంటాయి. ఈ సమతాయుత వైఖరి మహా వైభవానికి సంకేతం. – జీవిత ప్రయాణంలో (ప్రాయము = యాత్ర/కాలం) సమతతో ఉండినవారికి సుఖము, ప్రమద (ఆనందం) కలుగుతుంది. చివరికి అది మోక్షానికి దారితీస్తుంది.

*****

 105వ నామార్థం: అమోఘః " అంటే నిష్ఫలము కానివాడు, యత్నం వ్యర్ధము కానివాడు,అతని కార్యాలు, సంకల్పాలు ఎప్పుడూ ఫలించేవే.అది దేవుడైన విష్ణువు విశేష లక్షణం — తన సంకల్పం అమోఘం, అనర్థకంగా మారదు

అమోఘశక్తి యుక్తి గన్ యనంత లక్ష్యమున్ శుభమ్ 

ప్రమోదభావ తత్త్వమున్ ప్రమాణ దాహమున్ సుఖమ్ 

విమోచనా మనస్సుగన్ విధాన మోహమున్ భయమ్ 

నమో గుణమ్ము కానుకన్ నమాట తీరుగన్ జయమ్ 

❖ మీ పద్యంలోని పాదాల విశ్లేషణ: – అమోఘశక్తితో (నిష్ఫలతలేని శక్తితో), యుక్తిగా (సామర్థ్యంగా), అనంత లక్ష్యాన్ని సాధించగల శుభఫలప్రద స్వరూపుడు. – ఆనందభావము (ప్రమోదభావం) అనే తత్త్వాన్ని నిలబెట్టి, ఆత్మానందపు తాహతీర్పుని ప్రమాణంగా చేసుకుని సుఖముగా ఉన్నవాడు.– మనస్సును విమోచన చేసేవాడు, మోహ విధానానికి భయముగా ఉండే దేవుడు. అంటే భక్తుల మోహమును తొలగించి, వారిని భయరహితుల్ని చేస్తాడు. – గుణాలే కానుకలుగా స్వీకరించే భగవంతుడికి నమస్సులు. తన మాట తీరు (సత్యవాక్కు, సమ వాగ్వైఖరి) జయము (విజయం) చేకూర్చేది.

*****

 106వ నామం: పుండరీకాక్షః పుండరీక = కమలం, అక్ష = కన్ను → కమల నయనుడు అంటే... కంటి ప్రకాశం కమలముల వలె ఉన్నవాడు. అందం, కరుణ, జ్ఞానం, విశుద్ధి – అన్నీ ఈ రూపంలో ప్రతిబింబించబడతాయి. (సగ్విని.. ర ర ర ర.. యతి 6)

పుండరీకాక్ష పుణ్యమ్ము గానున్ జపమ్
అండయేదీక్ష యజ్ఞమ్ము గానున్ నమామ్
పండగే మోక్ష పాదమ్ము భక్తిన్ గనున్
నిండుగా సేవ నిర్మ లమ్ముగన్ సుధీ

bhaavam – "పుండరీకాక్ష" అనే నామ జపం పుణ్యముగా భావించదగినది. ఆ నామాన్ని జపించేవాడి పాపాలు తొలగిపోతాయి, పునీతత్వం చేకూరుతుంది. – ఆయననే దీక్షగా, ఆయననే యజ్ఞంగా భావిస్తూ, ఆ పరమాత్మునికి నమస్కారం. పండితులు "యజ్ఞో వై విష్ణుః" అన్నట్లు — ఆయనే యజ్ఞస్వరూపి. – భక్తితో ఆ పరమపదాన్ని చేరడమే నిజమైన పండుగ. ఈ జీవిత పర్వదినాలన్నీ భగవత్ సాధనకై — మోక్ష మార్గకై ఏర్పడిన దశలు. – విజ్ఞులు (సుధీ = సుశీలజ్ఞానులు) ఆయన సేవను నిర్మలతతో, పరిపూర్ణతతో చేస్తారు. ఆ సేవే వారికి జీవన ధర్మము.

*****

విష్ణు సహస్రనామం 107 నామ వృషకర్మా : ధర్మ రూపమైన కర్మ కలవాడు
🪷 ఛందస్సు: మత్తెభం

వృషకర్మావిధి నిర్విరామకృషిగన్ వేదమ్ము సమ్మోహమున్
ద్విషశర్మా మది సర్వకామ్యముగనున్ విద్యా లయమ్మున్ సహా
విషయం శాంతిగ శోభయా మనముగన్ విశ్వాస సాహిత్యమున్
వ్యష నమ్ముల్ గతి తీరుమారు సకలమ్ వ్యాదల్లె తీర్పేయగున్

❖ పాదాల విశ్లేషణ: – వృషకర్మ అయిన వాడు, నిరంతర కర్మను చేస్తూ, వేదస్వరూపంగా సమస్త మోహాలను తొలగించే విధంగా ఉన్నవాడు. ధర్మస్వరూపుడిగా నిరంతరశక్తిని కలిగి ఉన్నాడు.– ద్వేషించే వారికీ శాంతిని ప్రసాదించగలడు. మనస్సు అన్ని కోరికలను అధిగమించగల స్థితిలోనూ, విద్యలయమైన కార్యప్రపంచంలోనూ ఆయన ఉన్నాడు. (ఇక్కడ "ద్విషశర్మా" అన్నదీ సూటిగా లొంగుతుంది — "శత్రువు కూడా శాంతినే పొందేవాడు.") – విషయములు (ఇంద్రియార్థాలు) శాంతికి భంగం కలిగించవు, అతని మనస్సు శోభామయంగా విశ్వాసం, సాహిత్యం (జ్ఞానసంపద) తో నిండివుంది. – విశ్వాసం లేని వారు కూడా ఆయనను ఆశ్రయిస్తే గతి పొందగలరు. వారి తీరును మార్చి, అన్నీ రోగాల్నీ (వ్యాధులు = అజ్ఞానం, పాపం, భయం) తొలగిస్తాడు.

****-

 108 నామం వృషాకృతి.. ధర్మం కొరకే శరీరం ధరించిన వారు (పృద్వి. జ స జ స య ల గ.. యతి.. 11)

పద్యం

వృషాకృతి సమమ్ము జేయ నవవిద్య బోధల్ నిజమ్
ముషాకృతి సుఖమ్ము జూప సము పాధ్య సేవల్ విధి
ద్విషాకృతి భయమ్ము శాంతి భవ దీక్ష భావమ్ నిధి
త్వషాకృతి నయమ్ము గాసమత లక్ష్య మౌనమ్ సుధీ

పదార్థ వ్యాఖ్యానం ;;  ధర్మం కోసం శరీరాన్ని ధరించిన రూపము (వృష = ధర్మము, ఆకృతి = రూపం).  సమత్వాన్ని కలిగించు వాడు.  కొత్త జ్ఞాన మార్గాలను నిజంగా బోధించువాడు.  భగవంతుడు ధర్మమూర్తిగా సమతా బోధకుడై, నవ విద్యలతో లోకాన్ని జాగృతం చేయుచున్నాడు. అంధకార స్వరూపము లేదా చెడు రూపాన్ని సూచించవచ్చు. సుఖాన్ని చూపించు వాడు.  సమగ్ర ఉపాధ్యాయ సేవలు నెరవేర్చే విధానము.  చెడు లేదా మాయాచ్ఛాయలతో కూడిన లోకానికి జ్ఞానానందమును అందించే ఉపాధ్యాయుడై భగవంతుడు కనిపిస్తున్నాడు.  ద్వేషరూపం లేదా దురాత్మ స్వభావాన్ని సూచించు రూపం.  భయాన్ని శాంతికి మారుస్తాడు.  భవసాగరం దాటి మోక్షానికి దీక్షగా నిలిచే భావాల నిధి.  భగవంతుడు భయాన్ని శాంతిగా మార్చే శక్తి కలవాడు, దీక్షతో జీవనరహస్యం చూపించే తత్వవేత్త.  త్వష్ట అనే సృష్టికర్త రూపం (విశ్వకర్మ స్వరూపము). శ్రేయస్సు పథాన్ని వినిపించెడు వాడు.  సమత్వమే లక్ష్యముగా భావించి మౌనంగా ఆచరించే వాడు. మేధావి, గంభీరచేతన.  విశ్వనాయకుడు శ్రేయోమార్గమును మౌనంగా స్థాపించుచున్న మేధావి తత్వమూర్తి.

*****

 108వ నామమైన "బహుశిరః" అనేక శిరస్సులు కలవాడు

📜 పద్యం:

బహుశిర దేవతా కళలు బంధము మేలు నుకోర ప్రేమగన్
ప్రహసిత బుద్దిమంతుల నుపాశ ప్రభావ సమర్ధతాకధా
సహనము పండితాప్రభవసాధ్యము నెంచ విధాన తీరుగన్
అహమున దుష్టకాలమగు యాస వినాశ మనస్సు గాయగున్

🔍 పదార్థ విశ్లేషణ: బహుశిర – అనేక శిరస్సులు కలవాడు, అర్థం: అనేక కోణాల నుంచి సమగ్రంగా దర్శించగల శక్తి.  దేవతలుగా భావించదగిన వివిధ జ్ఞానశక్తుల ప్రతీకలు. – అనుబంధాలను శ్రేయస్కరంగా భావించువాడు ప్రేమగల హృదయం కలవాడు.  ఈ పాదం బహుశిరత్వాన్ని కేవలం రూప లక్షణంగా కాక, వివిధ కళలతో భగవంతుని సమగ్ర బుద్ధిగా దర్శించు కుంటోంది.   చిరునవ్వుతో, శాంతిగా, జ్ఞానముతో నడుచుకునే వారి యొక్క… – సమర్థమైన ప్రభావాన్ని చాటే విధానం (ఆఖ్యత), అది వినడానికి కథగా బోధించే శైలిలో ఉండేరు. 👉 ఇది బహుశిరుడు వివేకవంతుల మధ్యను కూడా ప్రభావితం చేయగల సామర్థ్యం కలవాడని చాటుతుంది.  – ఓర్పు - పండితుల ప్రభావంతో సాధ్యమైన విజ్ఞాన మార్గం  – గమనించి, ఆ విధానాన్ని పాటించుచున్న తీరు కలవాడు > 👉 విశ్వనాయకుడైన ఆయన విధేయత, సహనం, పాండిత్యాన్ని అంగీకరించి అనుసరిస్తాడు. – అహంకారము  – కీడు కలిగించే కాలం (శక్తులు) వలనే ఏర్పడే మాయా తాపం  – అది మనస్సుకు హాని చేయును, నశింపజేయును > 👉 చివరి పాదం ఒక హెచ్చరికగా – అహంకారం వలన, కాలదోషములతో కలిసిన ఆశల వలన మనస్సు దెబ్బతింటుందని స్పష్టం చేస్తుంది.

*****

 109వ నామ "బబ్రుహు" (భరించువాడు, భూభారాన్ని మోయగల శక్తి సంపన్నుడు)

ఉ.మా.
బబ్రుహు యెంతొ శక్తిగల బాధ్యత తో  గుడి చేరవచ్చి, యీ
బబ్రుహు దివ్య సన్నిధిన బాధలు జూచిన తన్వితీర్చగా
బబ్రుహు దివ్యతేజుడగు భారము మార్చెడి శ్రీనివాసుడే
బబ్రుహు మంచు డెందమున పాఠ్యము మాయని రీతి సేవలున్ల్

✨పద్య భావము: >→ “బబ్రుహు” ఎంత గొప్ప శక్తిగలవాడు! ఈ లోక బాధ్యతను భుజాన మోయగల దేవుడు. అట్టి ఆయన దర్శనం కోసం గుడిని చేరినవాడిని నేను. → ఆయన దివ్యసన్నిధిలోకి చేరినప్పుడు, నా జీవితం పొందిన బాధలు తీరిగిపోయాయి. ఆయన సన్నిధి అశాంతి హరణి.>→ ఈ “బబ్రుహు” ఎవరు అంటే — శ్రీనివాసుడు. ఆయన దివ్యతేజస్సుతో నా భారం తీసికొని, తన భుజాలపై మోయగలవాడు. → ఆయన మంచితనమే విద్య. ఆయన సేవలే జీవితం. ఆయన తత్త్వం నేర్పే విద్యాసౌరభం, జీవితపాఠం.

*****

 110 నామం నామం: విశ్వయోని అర్థం: "విశ్వమునకు యోని (కారణం), సృష్టికర్త". సర్వసృష్టికి మూలతత్వము అయిన పరబ్రహ్మము. (హంసయాన..ర జ ర జ ర.. యతి 8)

విశ్వయోని మార్గ భావి పౌరులై ప్రభావమున్
విశ్వసమ్ముగాను లే విధాన దేహమేయగున్
యశ్వనేత్రలక్ష్య మేయనాదితీర్పుయేయగున్ ( హయగ్రీవుడు )
హ్రశ్వ దాహమౌనుదేహతృప్తి గాను జీవితమ్

పద్య విశ్లేషణ::– విశ్వయోని ప్రభావమునకు లోనైన వారు, ఆ మార్గాన్నే అనుసరిస్తూ ప్రాపంచిక ధర్మంలో జీవించువారు – "మార్గ భావి పౌరులై" అనగా ధర్మమార్గాన్నే ఆశ్రయించిన ప్రజలు– విశ్వయోనికి అనుగుణమైన జీవన విధానాన్ని స్మరింపజేస్తున్నది – పరమాత్మ సర్వత్ర వ్యాపించివుండి, ప్రతి జీవదేహమునందు యేం విధంగా నివసిస్తాడో తెలియజేస్తుంది– "విధాన దేహము" అనగా ప్రకృతి ధర్మముగా ఏర్పడిన శరీరం – దీనిలో హయగ్రీవుని సూచన అద్భుతం. జ్ఞానానికి మూలమైన స్వరూపం, శబ్దబ్రహ్మ రూపమైన హయగ్రీవుడు విశ్వయోనిలోని ఒక వైభవ రూపం. – "యశ్వనేత్రలక్ష్యము" అనగా శుభదృష్టి గల గమ్యం – "అనాది తీర్పు" అనగా సృష్టి ప్రారంభ సమయాన్నే నిర్ణయించు తత్వం – జీవితం అనగా పరమాత్మ అనుగ్రహం వల్ల దాహం తృప్తి పొందినదిగా – "హ్రశ్వ దాహమౌను" అనగా తాత్కాలిక కష్టాల తాపము – "దేహ తృప్తి" అనగా పరబ్రహ్మ తత్వసంపర్కమునకు ధన్యత

*****

 111 నామంశ్శు చి శ్రవ: పవిత్రమైన శ్రవణము చేయగల నామములు కలవాడు

శ్శు చి శ్రవ: నాద వాణి గతి సూత్ర ముగాను లె సర్వ బంధమున్
శ్శు చి శ్రవ:పాఠ్య వాక్కు గను సూక్షముగాను లె తీర్పు కాలమున్
శ్శు చి శ్రవ:మూలమున పూజ్యము దేహము దాహమే యగున్
శ్శు చి శ్రవ:వైనమున సూన్యము నిత్యము సత్యమేయగున్

నామం: శ్శు చి శ్రవః అర్థం: పవిత్రమైన శ్రవణము కలవాడు – ఆయన నామం, గుణాలు, లీలలు శ్రవణం చేయుట వలన మనస్సు పవిత్రమవుతుంది. 

పద్యం విశ్లేషణ: >👉 పవిత్ర శ్రవణము నాదరూపంగా వాణిగా ప్రతిధ్వనించుచు గమ్య మార్గమై బంధములన్నిటినీ తొలగించగల శక్తిని కలిగి ఉంటుంది. 👉 ఆయన నామము శ్రవణం చేసే వాక్కులు అతి సూక్ష్మమైనవి, తీర్పు తీర్చే శక్తిని కలిగినవి – అంటే, జీవికి చైతన్యాన్ని, వివేకాన్ని కలిగించేవి. 👉 శ్రవణం మూలంగా పూజ్యమైన దేహమును పొందుతాడు. అయితే ఈ దేహమేమో ఎలుకగా దాహపట్టినట్లుగా – అంటే, ఈ లోక సంబంధ దేహము శాశ్వతము కాదు అన్న భావనను కలిగించగల శ్రవణతత్త్వం. 👉 పవిత్ర శ్రవణము వలన వ్యాసంగముగా ఉన్న పరమార్థము శూన్యతను (అహంకార రాహిత్యాన్ని) ప్రాప్తిచేసి, శాశ్వతమైన సత్యస్వరూపునిగా ప్రత్యక్షమవుతుంది.

****

 112 నామం అమృత.. మరణము లేని వాడు

చంపకమాల
అమృతము దేవుడైన దిశ,యాత్రగ తిన్నగనివ్వడు యేమి యన్ననున్
అమృతము భక్తితో గొలువ ,మన్నననిచ్చును తప్పకుండగా
అమృతము కోరి యెక్కితిని, యా శలు వీడితినయ్య దేవరా
అమృతము చుక్కచాలుగను యాసలు తీరును వేంకటేశ్వరా

విశ్లేషణ : – మొదటి పాదం భక్తుని ఆత్మగమనం వైష్ణవతత్త్వాన్ని సూచిస్తూ అమృతాన్ని దిశగా చెప్పడం అభినవంగా ఉంది. – భక్తి ద్వారా అమృతత్వం పొందవచ్చునని, యాచనకు శ్రీహరిదయలో అపరాధభావం లేనిదని బోధన. – భక్తుని ఉత్కంఠను, వైకుంఠారోహణానందాన్ని హృద్యంగా తెలిపిన వాక్యం. – చివరి పాదంలో వేంకటేశ్వరుని అనుగ్రహంతో జీవితాస్వరూపతను నింపే అమృతపు చుక్కను కోరే తీయని వేడుక స్పష్టంగా వ్యక్తమైంది.

*-*--

 11 3 వ నామం: శాశ్వత స్థానం – శాశ్వతత్వముతో ఉన్న స్థానం, అంటే నిరంతరంగా ఉండే వాడు, స్థిరతకు మూలమైన వాడు.

శాశ్వత స్థానమన్నదియె స్థాపన లక్ష్యము ధైర్య సాహసమ్ 

పాశ్వము జన్మ దాతగను పాయము పాళము సంభవమ్ముగన్ 

దాశ్వము కర్మ కాలమగు దారులు వేరుగ నేటి గమ్యమున్ 

నాశ్వము జీవితమ్ముగుట నాటక నమ్మక వైనమేయగున్ 

పద్య విశ్లేషణ:→ శాశ్వత స్థానం అన్నది స్థిరమైన స్థాపన లక్ష్యంగా ఉండే ధైర్యానికి, సాహసానికి ఆధారం. (ఇక్కడ "స్థాపన లక్ష్యము" అనగా స్థిరమైన సిద్ధాంతము, మార్గదర్శకం.) → పాశ్వము (బంధనము) జన్మను ప్రసాదించేది, అది పయనమయ్యే మార్గమూ, పాళమూ (విభాగమూ) అయిన సంభవముగాను ఉంది. (ఇది సంసార చక్రానికీ, దానికి దారి చూపే స్థితికీ చిహ్నంగా.) → దాశ్వము (చేతనకర్మలు), కాలంతో కలిసి ప్రయాణించే దారులు వేరుగా ఉన్నా, శాశ్వత గమ్యం మాత్రం ఒకటే. → నాశ్వతత్వమయిన జీవితమంతా ఒక నాటకంలా మారిపోతుంది, అది నమ్మకము లేని వైనంగా (అశాశ్వతంగా) భావింపబడుతుంది.

*****

విష్ణు సహస్రనామం 114వ నామం: వరారోహః

పదార్థము:

"వరం" = శ్రేష్ఠము, "ఆరోహ" = आरोహణము, ఎక్కుట, అధిష్టానం.

వరారోహః అంటే – శ్రేష్ఠమైన స్థానమునందు ఉన్నవాడు, లేదా శ్రేష్ఠ స్థితిని పొందినవాడు, లేదా శ్రేష్ఠమైనవారిని ఆశ్రయించినవాడు అని వ్యాఖ్యానించవచ్చు. ఇందులో "ఆరోహణ" అనే భావం ఉండటం వల్ల ఇది పర్వతాన్ని ఎక్కినవాడిగా కూడా ఉద్దేశించవచ్చు, అయినా, ముఖ్యంగా లక్ష్మీదేవిని (శ్రీవారిని) "విష్ణుపత్ని"గా పరిగణిస్తూ "శ్రేష్ఠమైన భామ (అంకము) కలవాడు" అనే భావనను "వరారోహ" అని అర్థం చేయవచ్చు.

వరారోహ సాధ్యా వరాలా సహాయమ్ 

ధరాతత్వ నేస్తా ధనాదిత్య మూలమ్ 

పరంధామ కాలమ్ పరాత్పర్య వైనమ్ 

చరా యుద్ధ భావా చమత్కార దేవా

మీ పద్య విశ్లేషణ:→ వరారోహుడు వరములు నీయగల శక్తిని సాధించేవాడు, వరాల‌ను ప్రసాదించేవాడు, సహాయకుడైన వాడు.(ఇక్కడ "సాధ్యా వరాలా" అంటే సంపాదించగల వరములు, అనుగ్రహశక్తి.) → భూమి తత్వానికి ఆధ్యాత్మిక నీడ, ధనాదిత్యునికి మూలంగా (ఆదిప్రభువుగా) ఉన్నవాడు. ("ధరా తత్వ నేస్తా" అంటే భూమిపై ఆధారమై ఉన్నవాడు, లేదా భూమిని పాలించువాడు.) → పరమధామమైన శాశ్వతమైన స్థలముగా కలవాడు, కాలస్వరూపుడై పరాత్మశక్తిని కలవాడు. ("పరాత్పర్య" అంటే అంతకంటే ఉన్నతమైన స్వభావం కలవాడు.)→ చరాచర జీవుల యుద్ధ భావనలలో చమత్కారమైన దేవతా తత్వము కలవాడు.(ఇక్కడ “చరా యుద్ధ భావా” అనగా చరచరాల మధ్య జరిగే సంకర్షణలో భక్తుల పాలనకు అద్భుతంగా స్పందించేవాడు.)

******

 115 నామం  : మహా తపా అర్ధం: సృష్టి తపస్సు రూపంలో ఆవిర్భవించిన అత్యున్నత తపస్సు కలిగినవాడు. ఛందస్సు: పంచచామర (జ ర జ ర జ గ — యతి 10)

మహాతపా కళోన్నతాసమాన భావగమ్యమున్
మహా యతీపదోన్నతా సమాజలక్ష్య మౌనమున్
మహా మొరావిరాజి తాసుమాలతీరుమూలమున్
మహా స్థితీదయావిశాలమాయ మర్మమేయగున్

పద్యం:  — తపస్సులో మహత్తరుడైన విష్ణువు,  — కళలలో అగ్రస్థానానికి ఎదిగినవాడు,  — సమభావం కలవారికి అర్ధమయ్యే తత్త్వస్వరూపుడు. మహాయతులచే ఆశ్రయించబడిన పదమును పొంది, సమాజానికి మార్గదర్శకమైన, మౌనతత్త్వాన్ని జీవించున వాడు. మహామొరలు (పూజలు, వేదఘోషణలు) విరాజించే, సుమాలతీరం వంటి పవిత్ర ప్రదేశాల మూలంలో వెలసినవాడు. మహా స్థితిని (ప్రపంచ స్థితిపరిస్థితుల తత్త్వాన్ని) దయతో అనుసంధానించు, విశాలమైన మాయ తత్త్వాన్ని తెలిసినవాడు.

****

 116వ నామం "సర్వగః" (అంతటా వ్యాపించువాడు)

సర్వగ సాక్షి భూతముల సాధ్యమ సాద్యము జూడ గల్గగన్

సర్వ మనోభవమ్మగుట సాధన శోధన నోర్పు నేర్పుగన్

సర్వ కళామయమ్మగుట సానుభవమ్మును తెల్ప గల్గగన్

సర్వ మనస్సు హృద్యమున సాగె డి ప్రక్రియ జీవ మంతయున్

– సర్వగుడు అన్నవాడు సాక్షిగా నిలిచి, భూతకాలం (గతం), భవిష్యత్తు (భవిష్యత్), వర్తమాన (ఇప్పటి) అన్న మూడు కాలాలయందూ జరిగిన, జరుగుతున్న, జరగబోయే సాధ్యాసాధ్యములను దర్శించగల వాడు. "జూడ గల్గగన్" అంటే వీక్షించగల శక్తి కలవాడు. ఇది ఆయన సమస్తతత్వాన్ని (Omniscience) నిరూపిస్తుంది. – భక్తుల మనస్సులలో కలిగే సంకల్పాలన్నీ, మనోభవాలు – అన్ని ఆయన రూపమే. ఆ మనోభావాల ఆధారంగా భక్తుల సాధనలను పరిశీలించి, వారికి నోర్పును, నేర్పును కలిగించే వాడు కూడా ఆయనే. అర్థం: ఆయన ఆత్మనివాసి, ఆంతర్యామి. – సమస్త కళలు (64 కళలు, జ్ఞానాలు, నైపుణ్యాలు) ఆయనే. అవి అనుభవంలోకి వచ్చే విధంగా భక్తులకు బోధించగల వాడు. జ్ఞానం అనేది ఆయన అనుగ్రహం ద్వారానే పొందగలము అనే భావన. – సమస్త మనస్సుల హృదయాల్లో సాగే ప్రక్రియలు – అనుభవాలు, ఆలోచనలు, వాసనలు, స్మృతులు – ఇవన్నీ ఆయన ప్రభావంలోనే జరిగేవి. జీవుడు ఆయనే – జీవమంతయున్ అన్నది బలమైన ఉపసంహార వాక్యం.

*****

 117వ నామమైన "సర్వః"
🔸 నామం:. సర్వః — "అంతా తెలిసినవాడు", "అన్ని ఆయనే" అని అర్థం.
ఇది విశ్వ వ్యాపకత్వాన్ని, పరిపూర్ణతను సూచిస్తుంది. ఈ నామంలో భగవంతుడు ప్రతి వస్తువుగా, ప్రతి చర్యగా, ప్రతి చైతన్యంగా ఉన్నాడని పేర్కొనబడింది. హంసయానా..ర జ ర జ ర.. 8 )

సర్వశక్తిభక్తి ధ్యాసయే విశాలమోక్ష మున్
పర్వమాయతత్వ తాపమే సుపాద్యమే యగున్
గర్వసంపదేమనోగళo వయస్సు యాటగన్
నిర్వహించినేస్తమేనిజాలుగానుజీవమున్
🔸 పద్య విశ్లేషణ:

>👉🏼 సర్వశక్తులు, భక్తి, ధ్యానం—all lead to vast moksha.సర్వత్వాన్ని ధ్యానించడం, భక్తితో ఆరాధించడం విశాలమైన మోక్షాన్నిస్తుంది.  పర్వమయమైన తత్త్వ (ఉన్నతమైన ఆధ్యాత్మిక తత్త్వం) లోపలున్న తాపము కూడా సాధనకు భాగమే అవుతుంది. సమస్యలు ఉన్నా కూడా అవి మోక్షానికి దారి తీసే ఉపకరణాలు అవుతాయి. 👉🏼 గర్వమూ, సంపత్తీ, మనోభావాలూ, వయస్సూ—all are transient. ఈ వాక్యంలో సర్వత్వాన్ని అర్థం చేసుకున్నవాడు ఈ తాత్కాలిక విషయాలకు లోబడడు. 👉🏼 సత్యమై, సర్వత్వాన్ని గ్రహించిన జీవి జీవితం సార్ధకంగా నడిపిస్తాడు. ఇక్కడ "నిజాలుగా" అనగా "సత్య తత్త్వాన్ని గ్రహించి", "ఇస్తమే" అనగా ఇస్తుడిగా, పరమాత్మతో ఏకత్వంగా జీవిస్తాడు.---

*****

 118వ నామం – విద్భానుః

వసంత తెలకా త భ జ జ గ గ యతి 10 

విద్భాను బంధముగనౌను విశాల మేనున్ 

సద్భావ లక్ష్యముగనౌను సమాన చూపుల్ 

ప్రద్భావ భాగ్యముగనౌను ప్రభావ తీరుణ్ 

తత్భావ దేహముగనౌను తరాలు దేవా 

🪔 పద్యార్థ విశ్లేషణ: విశ్వమంతటిని జ్ఞానప్రకాశముతో కప్పివేసే విశ్ణువు, ప్రతిబింబించిన ప్రతి బంధములోనూ విశాల స్వరూపంగా వెలిగిపోతున్నాడు. అతని దృష్టిలో మంచి భావమే పరమ లక్ష్యము —ప్రతి జీవినీ సమంగా చూసే సమదర్శితత్వముతో అలంకృతుడు. ప్రభావవంతమైన జీవితం, దివ్యమైన అదృష్టం — అన్నీ ఆయన వెలుగులో కలసి వెలుగు చూస్తాయి. దైవ స్వభావం ఆయనే, ఆ తత్త్వం ఆయనే —తరతరాల దేవతలకూ ఆయనే ఆదర్శమూర్తి.

*****

 119 విష్వక్సేన.. నాలుగుదిక్కులు సేవలుచేయగలవాడు

శార్థులం

విష్వక్సేన మదీ తరమ్ము విధిగన్ విద్యార్థి గానున్ సేవల్

విష్వక్సేన సహాయ దేహమగుటన్ నిర్మాణ ధ్యేయమ్ముగన్

విష్వక్సేన యనాది మౌనముగటన్ గీతా భవమ్మున్ గతీ

విష్వక్సేన విధాన నేస్తమగుటన్ విశ్వాస సాహిత్యమున్

తాత్పర్యం:  — విష్ణువు సేనాధిపతిగా ఉన్న “విష్వక్సేనుడు” అనే నామం మన వంశ పరంపరలోని ఒక ఉదాత్త మార్గం వంటి దివ్య భావాన్ని సూచిస్తుంది.  — ఆయనను సేవించాలన్న తపనతో విద్యార్థిలా మనం నియమబద్ధంగా ఉండాలి.  — ఆయన సహాయం పొందే శరీరమే ఒక యోగ శరీరంగా నిర్మించుకోవాలన్న సంకల్పం. — అంతటా నిర్మాణాత్మక దృక్పథమే లక్ష్యంగా ఉండాలి.  — ఆయన ఆదిమౌనంలో గీతోపదేశ భావముండి మానవజీవితానికి దారినిస్తుంది.  — నమ్మకంగా ఆయన విధానమే మనకు సాహిత్య రూపంగా ఆత్మనిర్మాణానికీ, శాంతికీ ఆధారం.

******

 120 నామం జనార్ధనః మోక్షము గూర్చి జనులు చేత యాచింప బడువాడు
జనులను ఆరాధింపజేసే, వారి పాపాలను తొలగించేవాడు. జనులు మోక్షాన్ని కోరుతూ ఆయనను ప్రార్థిస్తారు.

జనార్ధనాకళావినోద జాతకమ్ముగానులే
సనాతనమ్ము గానుసేవ సాధుతత్త్వమేయగున్
నినాదరూపమమనస్సు నీడలే జయమ్ముగన్
ప్రణామమోహతాపమౌను ప్రభావమ్ము గానులే

పద్య విశ్లేషణ: → జనార్ధనుడు సకల కళలలో నిగూఢమైన ఆనందమును ప్రసాదించువాడు; సృష్టిలోని ప్రతి  జీవికి ఆయనే ఆధారము. "జాతకము" అంటే జీవుల జననము – ఆయన దానికే మూలము. → ఆయనే సనాతనుడు (శాశ్వతుడు); ఆయన సేవ చేయుట ద్వారా సాధువులు తత్త్వమును (తత్వజ్ఞానాన్ని) పొందగలరు. → ఆయని నామస్మరణే (నినాదరూపము) మనస్సును ఆధీనంలోకి తీసుకొచ్చి, ఆత్మనిగ్రహమునకు, విజయానికి మార్గం కలుగజేస్తుంది. → ఆయనకు నమస్కారం చేయుట వలన మోహము, తాపము తొలగిపోతాయి; ఇది జనార్ధనుని ప్రభావం (దివ్యశక్తి).

****

 121 నామం వేద :వేద రూపుడు

 పద్యం:

వేద మనస్సు ధర్మమగు విశ్వము యేలెది దానమందుచున్

నాదములై చరింతురిల నమ్మక దౌష్ట్యము దృష్టి చూపుటన్

పాదములైరి యెల్లరకు పాఠ్యము చెప్పుచు నీతి మార్గమున్

మాధవ హృద్యమే బ్రతుకు మంచికి శాంతికి గోచరమ్ముగన్

🔸 భావము: వేదమే ధర్మమయమైన మనస్సు; ఆ వేదతత్వమే ఈ సకల విశ్వాన్ని ఆడిస్తోందని భావం. వేదం శబ్దాత్మకమై, నాదరూపమై సర్వత్ర చరించి, అసత్యమునకు దృష్టి సారించే దౌష్ట్యమును తొలగించునని భావించవచ్చు. వేదం అందరికీ సుపాఠ్యమై, నైతికత మార్గాన్ని చూపించు పవిత్రమైన ఆధారం వేదం మాధవుని హృదయస్వరూపము — అది జీవనంలో మంచితనానికి, శాంతికి గమ్యమవుతుంది.

******

 122 నామం వేదవిత్.. వేదమును ఉన్నది ఉన్నట్లుగా తెలుసుకున్నవాడు

( మనిభూషణశ్రీ రన భ భ ర.. యతి.. 9)

పధ్యము

వేదవిత్ మనసు  భాష్య విధానపు రంగమున్

మోదమత్ వయసు మోక్ష మొ హమ్మగుతీరుగన్

స్వాదమత్ తపసు సాధ్య సమర్ధత నేరుగన్ 

పాదముల్ కడగ పాథ్య ప్రభావము మూలమున్ 

తాత్పర్య విశ్లేషణ: వేదవిత్ అనే విష్ణువు – వేద విశ్లేషణం (భాష్యం) యొక్క మౌలిక భావాన్ని తన మనస్సుతో నిశితంగా గ్రహించినవాడు. ఆయనకు వేదార్థభావం రంగస్థలం వలె ప్రత్యక్షంగా తెలుస్తుంది. ఆయన వేదార్ధానందాన్ని అనుభవిస్తూ, వయసునే అధిగమించినవాడు. మోక్షానికి మార్గము తెలిసినవాడు. మోహాలేవీ అతనిని తాకలేవు. తనంత తానుగా (స్వాదమంగా) తపస్సు చేసి, సాధనను సాధ్యమైనదిగా చేసిన శక్తిశాలి. అంటే, తపస్సుతో వేదసారాన్ని అన్వేషించిన ఋషితులన్నిటి తత్త్వాన్ని తెలిసినవాడు . ఆయన పాదాలను మనసారా శ్రద్ధతో కడిగితే (భక్తితో సేవిస్తే), ఆయన యొక్క పాఠ్య ప్రభావం – జ్ఞాన ప్రకాశం – భక్తుని మనస్సులో వృద్ధి చెంది మానవ జీవిత మార్గదర్శకమౌతుంది.

*****

 123 నామం  వేదాంగ: వేదములో అంగము కలవాడు

🌸 పద్యం (వసంతతిలక – త భ జ జ గ గ – యతి 10)

వేదాంగ ధారణముజెంది శుభమ్ముగానున్

మోదమ్ము నేస్తమగు తృప్తి తపమ్ముగానున్

ప్రాధాన్యతాభవముగాంచిసుఖమ్ముగానున్

సాధుత్వ లక్ష్యమును జూప మనస్సు గానున్

🔸 భావవివరణ: వేదానికి సహాయకమైన ఆరు వేదాంగాలను (శిక్ష, వ్యాకరణ, నిరుక్త, కల్ప, ఛందస్సు, జ్యోతిష) ధారించుకున్నవాడు. వాటిని అవలంబించి శుభతత్త్వాన్ని ప్రబోధించు పరమాత్మ ఆయనే మానవులకు మోదమూ (ఆనందము), సత్సంగతీ (నేస్తము), తృప్తి (సంతృప్త జీవితం) & తపస్సు (ఆత్మ సత్తా) కలిగించేమూలస్వరూపుడు . వేదాంగముల ప్రాముఖ్యతను గ్రహించమనే సందేశాన్ని ప్రసరింపజేస్తూ, జీవన సుఖానికి ద్వారముగా మారినవాడు. భక్తుడి మనస్సుకు సద్గుణ లక్ష్యాన్ని (ధర్మ మార్గాన్ని) స్పష్టంగా చూపించగల దైవస్వరూపుడవాడు.

****

 124 నామం : వేదవిత్ కవిః (వేదమునందలి అన్ని తత్త్వాలను దృష్టితో గమనించగల మహాకవి)  పద్యం (ఛందస్సు: చంద్రకళ — ర స స త జ జ గ — యతి: 10 )

 వేదవిత్కవిగా కరుణా నేస్తమ్మగు తీరునగమ్యమున్

మోదసత్కవిగా సమయా మో దమ్మగు కాలము రమ్యతన్

సాధుసత్కవిగా చరితం సూత్రమ్మగు మూలము శఖ్యతన్

వాదుసత్కవిగా భజనే వాక్కౌను సహాయము వాదమున్

వేదసారాన్ని తెలుసుకున్న కవిగా, కరుణామయుడైన స్నేహితుడు వలె భక్తుని తీరును చేరగల శక్తి గలవాడు. అంటే జ్ఞానముతో పాటు దయా, దౌర్భాగ్యనివారణ గుణాలు కలవాడు. ఆయన మోదమునిచ్చే సత్కవి, అంటే సరైన సందర్భానుసారంగా జ్ఞానాన్ని సమర్పించగలవాడు. కాలమునే రమణీయతగా మార్చగల మహిమాన్వితుడవాడు. సద్గుణ సంపన్నుడిగా ఇతిహాసాలను – ధర్మరూప చరిత్రలను – మూలరూపంగా ప్రకటించగల కవి. ఆయనే వేదాంత సూత్రాలకు మూలస్వరూపుడు. ధర్మ వాదంలో (న్యాయంలో) కూడా ఆయనే శ్రేష్ఠత కలిగిన వక్త. ఆయనను భజించడమే వాదానికి, విజ్ఞానానికి సహాయము.

*****

విష్ణు సహస్రనామం 125 నామo
నామము: ఓం లోకాధ్యక్షాయ నమః 🙏🏼
అర్థం: లోకమునకు అధిపతిగా నియమించు వాడు. సమస్త సృష్టి నియంత.

శార్దూలం
లోకాధ్యక్ష కళా విశారదవదౌ నౌ విద్య సుపూజ్యత్వమున్
ఏ కత్వమ్ము గనేసుధాగుణముగన్ ఏర్పాటు ధాత్రుత్వమున్
స్వీకార్యమ్ము గనేమనో మయముగన్ శీ ఘ్రమ్ము ప్రేమమ్ముగన్
వైఖల్యమ్ములు లేని జీవితమునున్ వైనమ్ము సేవే యగున్

పద్య విశ్లేషణ (తాత్పర్యంతో):→ "లోకాధ్యక్ష"ుడగు విష్ణువు, సమస్త కళలలో నిపుణుడు. రెండు విద్యలైన పరా-అపరా విద్యలలో పూజ్యత్వం కలవాడు. → ఆయన సుద్ధ గుణస్వరూపుడు. లోకాన్ని ఏకత్వ దృష్టితో చూచి, స్థిరంగా నిర్మాణం చేసే ధాతా (ఆధారభూతుడు). → భక్తుల మనస్సులను ఆకర్షించి, ప్రేమతో, వేగంగా స్పందించగలవాడు. మనోమయమైన సంబంధాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాడు. → లోకంలో వైఖల్యాలు లేని జీవన విధానాన్ని చూపిస్తూ, సేవే ఆయన సాధనమవుతుంది.

*****

126. ఓం సురాధ్యక్షాయ నమః అర్థం:"సురాః" అంటే దేవతలు; "అధ్యక్షః" అంటే అధిపతి, నేత.అంటే దేవతలుపై అధిపత్యం కలవాడు – లోకపాలుల పరమాధిపతి.

సురాధ్యక్ష వైనమ్ శుభోజ్యం సులక్ష్యం
పరాత్పర్య మౌనం పరంజ్యోతి మూలం
రరాజత్వ కాలామ్ రసాస్వాద మో హం
ధరాతత్వ దాతా దయాహృద్య నేతా

పద్య విశ్లేషణ: → దేవతలకు అధిపతియైన ఆయన శుభస్వరూపుడు, దర్శనార్హుడు. ఆయన లక్షణాలు శోభాయమానంగా ఉంటాయి. → ఆయన పరాత్పరుడు, అతిని:శబ్దమైన మౌనమూర్తి; సకల ప్రకాశానికి మూలమైన పరంజ్యోతి. → సకల కాలాలపై రాజిస్తూ, భక్తి రసాన్ని అనుభవించే ఆనందాన్ని ప్రసాదించేవాడు. → భూమిపై ధర్మస్వరూపమైన సత్యాన్ని ప్రసాదించి, దయతో నిండిన హృదయం కలిగిన సత్యనేత.

*****

127. ఓం ధర్మాధ్యక్షాయ నమః 🙏🏼నామార్ధం: ధర్మానికి అధిపతిగా, ధర్మాధర్మముల స్వరూపమైన వాడు. ధర్మాన్ని స్థాపించి నడిపించే మహాత్ముడు.

శ ర్దూ లం
ధర్మాధ్యక్ష కళా నిదానముగుటన్ ధ్యానమ్ము తేరే యగున్
కర్మాధ్యక్ష జయా జయమ్ము గనుటన్ కాలమ్ము తీరే యగున్
మర్మాధ్యక్ష మదీ మహత్యమాగుటన్ మార్గమ్ము మేలే యగున్
ఖర్మా ధ్యక్షవిధీ ధరాతలముగన్ కామ్యమ్ము దేహమ్ముగన్

పద్య తాత్పర్యం:

→ ధర్మానికి అధిపతిగాను, సకల కళల ఆధారంగా ధ్యేయస్వరూపుడైన వాడు. ఆయన ధ్యానం మనస్సునకు వెలుగును ప్రసాదించును. → కర్మ సిద్ధాంతానికీ అధిపతిగా, విజయ పరాజయాలను సమంగా నియంత్రించేవాడు. కాలాన్ని త్రికాలజ్ఞుడిగా అధిగమించినవాడు   → జీవన మర్మాన్ని తెలిసినవాడు; మానవుల హృదయములలో మహిమతో తేజోరూపిగా ఉంటాడు. ఆయనే సత్య మార్గమును చూపించువాడు.  ఖర్మ (దుర్మార్గ కర్మ)లను బద్దలుకొట్టి, విధిని ధరించించి, భూమిపై ధర్మాన్ని నిలబెట్టే వాడు. కామ్య కర్మలకు భౌతిక రూపమే ఆయన లీల.

****

128. ఓం కృతాకృతాయ నమః నామార్థం:కృతం – జాగ్రత్తగా నిర్వర్తించబడిన కర్మ; అకృతం – సృజన స్థితిలో ఇంకా కలగనిది;ఇవి రెండింటినీ సృజించగల – కర్త, భర్త, హర్త అయిన పరమాత్మ. అతడు కర్తలేనిదే కర్త; అకృతమును కూడ సృజించగలశక్తి కలవాడు.

(జలోద్ధతగతి.. జ స జ స.. యతి.. 6)
కృతాకృత వికాస నేత సుభదా
వితాన మది విద్య గాను ప్రభుదా
సుతా సమయసూత్రమౌను శఫదా
గతీ భవముగా కలమ్ము ప్రమదా

పద్య తాత్పర్య వివరణ: → కృత, అకృత స్వరూపాల వికాసాన్ని నడిపించే నేతగా, శుభదానిచే ఆశీస్సులిచ్చే స్వరూపుడు.క్రియాశీలతలోనూ, అనంతశూన్యంలోనూ సర్వాధిపత్యాన్ని బలంగా ప్రతిపాదించబడిన విధంగా నిలుస్తోంది. → సకల విద్యాస్వరూపుడై, విశ్వమును విస్తరింపజేసే వితానము (ఆవరణము); మహాశక్తిమంతుడు   → కాలసూత్రాన్ని ధరించి, సమయానికి తగిన మార్గాన్ని చూపించువాడు; శఫదా – శుభవాక్యములు, ధర్మనిబంధనలు ప్రసాదించేవాడు.కాలతత్వాన్ని కలగలిపి, దివ్య విధిని నిర్మించేవాడిగా అపూర్వమైన అర్థవ్యతానం. → ఈ భవసాగరమునకు గతి కలిగించువాడు. భవబంధ విమోచకుడై ఆనందప్రదుడౌన వాడు.– భవబంధానికి విమోచనం కలిగించే పరమానందం ఇచ్చే తత్త్వం.

******

-129. ఓం చతురాత్మనే నమః 🙏🏼 నామార్థం: చతురాత్మ = నాలుగు విభూతులు కలవాడు. ఈ నాలుగు విభూతులు (చతుర్విధ ఆత్మ స్వరూపాలు)గా వివరిస్తారు:

1. విరాట్ – స్థూలశరీర స్థితి (జాగ్రత), 2. హిరణ్యగర్భ – సూక్ష్మశరీర స్థితి (స్వప్న) 3. ఈశ్వర – కారణ శరీర స్థితి (సుషుప్తి), 4. తురీయ – ఆతీత స్థితి (మోక్ష)

మత్తెభం
చతురాత్మా విధి యాట తో డగుటయున్ చాతుర్య భాష్యమ్ముగన్
మతిమాయాగతి నీడ సాధ్యమగుటన్ మానమ్ము మౌనమ్ముగన్
శృతి లీలాసుఖహేళకార్యమగుటన్ శ్రేష్ఠమ్ము  ధైర్యమ్ముగన్
దృతి సేవాకథరూపమే యగుటయున్ ధాత్రుత్వ లక్ష్యమ్ముగన్

పద్య తాత్పర్యం: → నాలుగు ఆత్మస్వరూపాలతో కూడినవాడై, ఆ విధులనుబట్టి ధర్మాన్ని నిర్వహించువాడు. చాతుర్యంతో భాష్యమును (ఉపదేశము) అందించేవాడు.ఆత్మ స్వరూపాలను విధులతో అనుసంధానించి బాగా ప్రతిపాదించారు. → మత్తులో మాయా గతిని చిత్తగించగలవాడు; మనస్సు యొక్క స్థిరతలోనూ, మౌనంలోనూ పరిపూర్ణతను చూపించువాడు. → శృతుల ప్రకారం లీలాసుఖమైన కార్యములను సృష్టించువాడు; శ్రేష్ఠుడై ధైర్యబలాన్ని కలిగించేవాడు.శ్రావ్యంగా, సాహిత్య సమృద్ధిగా ఉంది.→ ఆయనే ధైర్యమూ, దృఢత్వమూ, భక్తుని సేవా కథల రూపమైన కార్యమూ; అంతిమంగా సర్వమునకీ ఆధారమైన ధాతా. అన్నద్వారా భక్తజన జీవితంలో శ్రద్ధ, ప్రేమ, నిస్వార్థ సేవలను ఆయన స్వీకరించు తత్త్వంగా చూపారు.

******

130. ఓం చతుర్వ్యూహాయ నమః 🙏🏼నామార్థం: చతుర్ + వ్యూహ:నాలుగు విధముల వ్యూహములు కలవాడు.ఇవి విష్ణువు యొక్క వాసుదేవ, సంకర్షణ, ప్రకృతి, అనిరుద్ధ అనే నాలుగు విభిన్న దివ్యరూపములు. చతుర్వ్యూహ సిద్ధాంతం వేదాంతానికి, వైష్ణవమతానికి మూలస్తంభం.

ఇ చతుర్వ్యూ హము సూర్యచంద్ర కళగన్ యీప్సిత్వ దాహమ్ముగన్
ఇ చతుర్వ్యూ హము సర్వ ప్రాణులమదీ యిష్టమ్ము తీరేయగున్
ఇ చతుర్వ్యూ హశుభాశుభమ్ము గనుటన్ నిర్మాణ వైనమ్ముగన్
ఇ చతుర్వ్యూ హసహాయమే సకలమున్ విద్యాలయమ్మున్ సుధీ

పద్య తాత్పర్య విశ్లేషణ:→ ఈ చతుర్వ్యూహ స్వరూపములు సూర్యచంద్రుల లాగే ప్రకాశించే కళలు కలవు. మన యాచనకు తగిన ఫలితాన్ని ప్రసాదించే శక్తి కలిగినవారు. → ఈ వ్యూహాలు సర్వ ప్రాణుల హృదయాల ఆంతర్యాములు; వారి ఇష్టాన్ని తెలుసుకొని, అది తీరే విధంగా అనుగ్రహించువారు. → ఈ వ్యూహ స్వరూపాలు శుభాశుభ ఫలాలను గూర్చి జ్ఞానము కలవారు. జగత్తును నిర్మించే ధర్మసూత్రానికి ఆధారమైన తత్త్వము.→ ఈ వ్యూహముల సహాయంతోనే సకల విద్యలు వికసిస్తాయి. జ్ఞానశాస్త్రానికి మూలం ఆయనే. సుధీ జనులు ఆ దర్శనంతో నడుస్తారు. 

******

131. ఓం చతుర్ద్రంష్ట్రాయ నమః 🙏🏼నామార్థం:చతుర్ + దంష్ట్ర: నాలుగు దంతాల స్వరూపుడు.ఇది సాధారణంగా నరసింహ స్వరూపంగా వ్యాఖ్యానించబడుతుంది — భయంకర రూపంలో రక్షకత్వంతో ఉన్న స్వరూపం. విఘ్ననాశకుడు, అదర్మనాశకుడు, రక్షకుడు.

చంచరీక... య మ ర ర గ..యతి.. 5)
చతుర్ద్రంష్టజ్యాడ్యమ్మున్ సుధీ ర్ఘమ్ము గానున్
స్థితుర్ద్రంష్ట్రా స్ధైర్యమ్మున్ సహాయమ్ము గానున్
మతి ర్ద్రంష్టామూలమ్మున్కమో హమ్ముగానున్
దృతి ర్ద్రంష్ట్రా ధాత్రుత్వమ్ముగా నున్ సుఖమ్మున్

పద్య తాత్పర్య వివరణ:→ నాలుగు దంతాలతో భయంకరంగా వెలిసినవాడు, అజ్ఞానమనే జడత్వాన్ని భస్మీకరించే శక్తి కలవాడు. దీర్ఘమైన సంసారబంధాన్ని తెంచే వాడు. → ఆయన స్థిరమైన దంష్ట్రలవలే స్థైర్యంగా నిలుస్తాడు. భక్తునికి సహాయం చేయుట ఆయన ధర్మం.→ మతినాశానికి కారణమగు కామమోహాలను ఆయన దంతబలంతో మూలసహితంగా ధ్వంసించేవాడు.→ ఆయన దంతములే ధైర్యమును, రక్షణమును కలిగిస్తాయి. ఆ ధృడత్వమే ధాత్రుత్వమై సుఖస్వరూపమై నిలుస్తుంది.

*****

 132వ నామం: "ఓం చతుర్భుజాయ నమః"  "చతుర్భుజా" అనగా నాలుగు భుజాలున్నవాడు — ఇది విష్ణుమూర్తిని సూచించే విశిష్ట లక్షణం. ఆయన చతుర్భుజములో శంఖం, చక్రం, గద, పద్మాలను ధరించి సృష్టి, స్థితి, లయ, మోక్షాధికారిగా నిలుస్తాడు.

పద్యం: పంచచామర జ  ర జ ర జ గ.. 10
చతుర్భుజాల జీవితమ్ము జాడ్యమున్ సమర్ధతన్
చతుర్ధ యెల్లలే జపమ్ము జీవ మార్గ మౌనుటన్
గతీ భవర్ధమే సుఖమ్ము గమ్యమవ్వటే యగున్
స్థితీ శుభమ్ముగా భయమ్ము సిద్ధిగాను జీవితమ్

– భగవంతుడు చతుర్భుజుడిగా జీవుల జీవితం లోని ఆజ్ఞానాన్ని, జడత్వాన్ని తొలగించి వారికి సామర్థ్యాన్ని, చురుకుతనాన్ని ప్రసాదిస్తాడు.– విష్ణుని నామజపం నాలుగు యుగములయందు కూడా ఉత్తమమైన ఆధ్యాత్మిక మార్గంగా నిలిచింది. మౌనంగా ఆయన నామాన్ని జపించటం ద్వారా జీవుడు పరమపథాన్నే పొందగలడు.– జీవుడు ఈ జన్మల సారాంశాన్ని అర్థం చేసుకొని, విష్ణుభక్తి ద్వారానే గమ్యమైన మోక్షాన్ని పొందగలడు. నిజమైన సుఖం ఆయన తాండవ నిధియే.– విష్ణువే జగత్తు స్థితి పరిపాలకుడు. ఆయన అనుగ్రహంతో భయాలు తొలగి, జీవితం విజయవంతంగా, శుభంగా సాగుతుంది. సిద్ధి (సాఫల్యం) విష్ణుభక్తి ద్వారానే సాధ్యమవుతుంది. విష్ణువు చతుర్భుజుడిగా నాలుగు దిక్కులనూ కాపాడే సామర్థ్యంతో, సకల జీవుల స్థితిని, దిక్కును నిర్ణయిస్తాడు. జీవుడు ఆయన నామజపమే ఆశ్రయించి, భయం లేకుండా, సిద్ధిని పొందుతూ జీవితం అర్థవంతంగా గడపగలడని ఈ పద్యం చెపుతోంది.

******

133. నామార్థం:బ్రాజిష్ణుః – బలమైన ప్రకాశ స్వరూపుడు.విశ్వాంతరాలోకంగా, జ్ఞానప్రకాశ రూపంగా విని పఠించబడే నామం. ( వసంతతిలక....త భ జ జ గ గ  యతి.. 10

బ్రాజిష్ణు బంధముయె సర్వ పఠమ్ము గానున్
యోజన్య సంభవము సత్య యశ స్సు గానున్
సౌజన్య లక్ష్యముయు నిత్య సమర్థతానున్
శ్రీ జన్యు పాఠ్యమగు లోక విధానమేనున్

పద్య తాత్పర్య విశ్లేషణ:→ ప్రకాశస్వరూపుడైన బ్రాజిష్ణుః – సర్వ బంధములను చెరిపివేసే వెలుగు. అందరూ చదవగల మంత్రముగా వెలుగుచూస్తాడు.→ ఆయన ప్రకాశమునకు అనుసంధానమైనదే సకల సృష్టి; అది సత్యంగా, శాశ్వతమైన మహిమగా వెలిసింది.→ సౌజన్యమే ఆయన ధ్యేయము. సమర్థతతో యుక్తమైన వాడు; అందరిని సమానంగా ఆదరించువాడు.→ ఆయన ప్రకాశమే శ్రీ (లక్ష్మి) జనకము. ఆ ప్రకాశము పాఠ్యరూపంగా శ్రుతిలో వెలిసింది; అంతా ఆ వెలుగే నడిపించు లోక విధానం.

*****

134వ నామం: భోజనం :::: స్వరూపుడైన శ్రీహరి — జ్ఞాన భోజనం, ప్రకృతి భోజనం, జీవులకు బలమిచ్చే శక్తి రూపుడు.

: స్రగ్విణీ (ర ర ర ర) – యతి 6 )
భోజనం సంభ ప్రోత్సహమే నిత్యయం
సోజనం శఖ్యశోధ్యా ధనంలక్షణం
యోజనం నమ్మయోగ్యామయం విస్మయం
సౌజితం లక్ష్యసౌజన్యమే చిన్మయం

పద్యార్థవివరణ:– భోజనం అనగా శరీరానికీ, చైతన్యానికీ ప్రేరణనిచ్చే శక్తి. ఇది నిత్యమైనదీ, జీవితానికి అవసరమైనదీ. – భోజనమంతే కేవలం ఆహారం మాత్రమే కాదు; ఇది మిత్రత్వానికి, పరిశుద్ధతకు, జీవధర్మ లక్షణాలకు సంకేతం. ఇది సహజసిద్ధమైన బంధాలను కలిపేది. – భోజనం అనేది మన జీవన విధానంలో సమతుల్యాన్ని, శ్రద్ధను కలిగించే విశేషమైన విషయం. ఇది విశ్వాసానికి, యోగ్యతకు సంకేతంగా ఉంటుంది – నిజంగా ఇది అద్భుతమైనది. – భోజనం అనేది లక్ష్యమైన మానవతా గుణాలకు ప్రతీక. దాని ద్వారా దైవ చైతన్యం వ్యక్తమవుతుంది. ఇది సౌజన్యాన్ని, ఆదరణను, ప్రేమను వ్యక్తపరచే మాధ్యమం. విష్ణువు భోజన స్వరూపుడవడం అనగా, ఆయన ఆహారరూపంగా కూడా జీవులన్నిటిలో ప్రవహిస్తూ, శరీర ధారణకి, జీవన శక్తికి మూల కారకుడని తెలిపడం. ఇది భౌతిక భోజనం మాత్రమే కాదు, జీవనభోజనం – జ్ఞాన భోజనం, సత్సంగ భోజనం, భక్తి భోజనం కూడా కావచ్చు. ఆయన భోజ్యుడు, భోక్తా, భోజనం అన్నిటిలోనూ ఒకే చైతన్యం.

*****

భోక్తా – నామం 135 భోక్తా అంటే యజ్ఞాన్ని అనుభవించువాడు, సర్వము తానే అనుభవించేవాడు, అంతర్భావంగా అనుభవాన్ని స్వీకరించేవాడు అన్న అర్థాలున్నాయి. 

శా. .

భోక్తాయజ్ఞము రూపమయమున్ భోజ్యమ్ము నిర్ధారణా 

స్వక్తాధారిగనున్ భవమ్ము గతిగన్ సాధ్యమ్ము నీడేయగున్ 

వ్యక్తావ్యక్తముగానుదీక్షలుగనున్ వాత్సల్య దాహమ్ముగన్ 

ద్యుక్తాస్వేచ్ఛయు సంఘముందు వినయం దైవమ్ముగన్ 

పద్యం: → భగవంతుడు భోక్తా. ఆయనే యజ్ఞస్వరూపుడు, ఆ యజ్ఞమునందు భోజ్యము స్వీకరించేవాడు. అనగా తానే స్వయంగా అర్పితమైనది అయి, స్వయంగా తానే అనుభవించువాడు. → తన శక్తిని సృష్టి ప్రక్రియలో ధరిస్తూ, భవబంధనానికి దారి చూపి మోక్ష మార్గాన్నివ్వగలవాడు. అర్హత కలిగిన వారికి సిద్ధి రూపిణిగా ప్రాప్తించగల శక్తి ఆయనే. → భగవంతుడు వ్యక్త (ప్రకట) రూపమునైనా, అవ్యక్త (అదృశ్య) స్వరూపమునైనా అనుభవించగలవాడు. ఆరాధనకు ఉపక్రమించిన వారికి దీక్షాస్వరూపుడు. భక్తుల పట్ల తల్లిపాల వాత్సల్యంతో తపనగలవాడు. → దేవతలు కూడా ఆయన్ని యాజ్ఞిక కార్యాల్లో కోరుతూ సత్కారంతో పిలుస్తారు. స్వేచ్ఛతోనూ, వినయంతోనూ సంఘ సమక్షంలో ఆయనను పూజిస్తారు. ఆయనే దైవము, ఆద్యము. అతడు స్వయం అన్నమై, అన్నాదుడై, అన్నపాత్రమై, అన్నప్రదాతుడై, సృష్టి, స్థితి, లయములకు అధిపతి, భక్తి మార్గపు దీక్షా బీజము, సకల దేవతలచే పూజించబడే పరమాత్మ అని చక్కగా వ్యక్తమై ఉంది.

*****

 136: సహిష్ణుః = సహనశీలుడైనవాడు, అనేక అపరాధాలను—even సమస్త జీవుల అపచారములను—శాంతిగా భరించగలవాడు.

సహిష్ణు లోకరక్ష గాను సాధ్య సౌ మ్య భావమున్  

మహీన దివ్య దీక్షగాను మౌన దాహమౌనుమున్

సహేతు లక్ష్యభావమేను సాధనా సమర్ధతన్

సహాయ సర్వ దేహమౌను సాక్షిగా బాలమ్ముగన్

పద్యం:భావం → భగవంతుడు సహిష్ణువు. లోకాన్ని రక్షించేందుకు ఆయన ఎల్లప్పుడూ సిద్ధుడై ఉంటాడు. తాను అనుభవించే అఘాతాలపైనా సౌమ్యభావంతో స్పందించేవాడు.→ భగవంతునికి అధ్బుతమైన మహత్తర దీక్ష ఉంది. ఆయన సహనశీలత ఒక మౌన తపస్సులాంటి తపన. లోపాలు చేసిన వారిపై కోపము ప్రదర్శించకుండా మౌనంగా మానవాళిని దహించు తపస్సు చేస్తాడు. → ఆయన్ను సాధించాలంటే, కారణభూతమైన లక్ష్యభావం అవసరం. అటువంటి ఆత్మజ్ఞాన సాధనకు ఆయనే మార్గదర్శకుడు; ఆయనే సర్వ సాధనా ఫలసాధకుడు. → అన్ని జీవుల శరీరాల్లో సహాయంగా ఉండి, సాక్షిగా ఉన్న భగవంతుడు. ప్రతి ఆచార్యునిలో, ప్రతి గురువు నందు, ప్రతి హృదయంలో సహజంగా నివసిస్తూ బలమయుడై ఉంటాడు.

****

137. జగతాం ఆదిః – జగత్తుకు ఆదిగా ఉన్నవాడు.

సృష్టి ప్రారంభమయ్యే ముందు నుండే ఉన్న పరబ్రహ్మ. విష్ణు తత్త్వం ఈ నామంలో వ్యక్తమవుతుంది.

(తోటకం.. శా శా శా శా యతి.. 8)

జగదాదిజ మూర్తిగ జాగ్రతిగా

ప్రగతీ ప్రభవమ్ముగు పాఠ్యముగా

యుగధారి గనౌనవ యున్నతిగా

రగిలే హృదయమ్మగు రాజ్యముగా

 

పద్యార్థ వివరణ:

– జగత్తుకు మూలమైన పరమాత్మ స్వరూపంగా, నిత్య చైతన్యముతో (జాగ్రత్తగా) ఉన్నవాడు.

– సృష్టి ప్రక్రియలో ప్రతి పురోగమనం, ప్రతి ఉత్పత్తి కూడా ఇతనిదే బోధనగా ఉంది; అర్థం అతనిలోనే స్థితమైయుంది.

– యుగాలకు ఆధారంగా నిలిచి, కాలాన్ని అధిగమించి, అన్ని నూతన ఉన్నత స్థితులకూ మార్గదర్శకుడవు.

– భక్తుల హృదయాలలో రగిలే భక్తిజ్వాలల మధ్య, ఆయన రాజ్య స్థాపన చేశాడు – అంటే హృదయాలే ఆయన ఆలయం.

*****

138. అనఘః

తాత్పర్యం:

అఘం = పాపం

అనఘః = అఘములేని వాడు — అంటే పాపరహితుడు, మలినతలేని స్వరూపుడు.

(క్షమ న న త త గ.. యతి.. 7)

అనఘ మనసు యాకర్ష తత్త్వమ్ముగన్ 

గుణము గలుపు గమ్యమ్ము సత్యమ్ముగన్ 

ఋణము మలుపు రుద్రమ్ము శాంతమ్ముగన్ 

ధనము తపము ధర్మమ్ము ధామమ్ముగన్ 

పద్యార్థవివరణ:

– పాపములేని స్వచ్ఛ మనస్సును ఆకర్షించే పరమతత్త్వముగలవాడు.

– సద్గుణాలకు ఆధారమైన లక్ష్యస్వరూపముగాను, సత్యమైన తత్త్వముగాను ఉన్నవాడు.

– మానవునిపై పాపరూప ఋణములను తొలగించే శక్తి కలిగిన రుద్రత్వముగానూ, అదే సమయంలో శాంత స్వరూపముగానూ ఉన్నాడు.

– ధనము లాంటిదైన తపస్సును, ధర్మాన్ని నిలుపు వాడు; ఆయనే అంతిమ నివాస స్థానం (ధామము).

****

139. విజయః

నామార్ధం: "విజయుడు"

– జ్ఞానం, వైరాగ్యం, ఐశ్వర్యం మొదలైన సద్గుణములచే సమస్తాన్ని జయించినవాడు. అన్ని లోకాల్లోను, అంతరంగాల్లోను విజయం సాధించిన పరమాత్మ.

(పద్మ.. న భ జ జ జ గ.. యతి..10)

విజయ మే వరముగాను విశాల మనస్సుగన్

ప్రజల ప్రాభవము గాను ప్రభావ యశస్సుగన్

సృజన దీప వెళుగౌను సహాయ ఉషస్సుగన్

భజన లక్ష్యమగువేళ బలమ్ము తపస్సుగన్

పద్యార్థ వివరణ:

– విజయమే ఇతని వరంగా ఉండి, విశాల హృదయాన్ని కలిగినవాడు. జయమే ఇతని సహజగుణం.

– సమాజానికి ప్రేరణ కలిగించేవాడు; ప్రభావవంతమైన యశస్సుతో ప్రజల హృదయాలను ఆకర్షించేవాడు.

– సృజనాత్మకత అనే దీపాన్ని వెలిగించు తేజోమయుడవు. సహాయక శక్తిగా ఉదయించే తేజస్సు (ఉషస్సు)తో ఉన్నవాడు.

– భక్తి లక్ష్యంగా మారిన వేళ, భక్తుని తపస్సుకు బలంగా నిలిచేవాడు. అంటే, తపస్సుకి ఫలాన్ని ఇచ్చే శక్తి.

*****

శ్రీమన్నారాయణుని విష్ణుసహస్రనామములో 140వ నామము – "జేతా" – అనగా "విజయిని", "అధిగమించినవాడు", "అధికంగా నిలిచినవాడు", "సర్వ భూతములను మించిన వాడు" 

శా..

జేతాసాను భవమ్ముగాను సహనం జీవత్వ మే ధైర్యమున్

నేతా భావము గాను సర్వ కళలన్ నేర్పేందు విశ్వాసిగన్

ఖ్యాతీ సేవల తత్త్వమే గతిగగున్ కాలమ్ము జ్ఞానమ్ముగన్

నీతీ ధర్మము సత్య వాక్కులగుటన్ నిర్మాణ దేహమ్ముగన్

పద్యార్ధం:

జేతా సాను భవమ్ముగాను సహనం జీవత్వమే ధైర్యమున్

– "జేతా" అనగా జయించి ఉన్నవాడు, సానుభూతితో ఉండి, సహనశక్తిని కలిగి జీవమునకు ధైర్యాన్ని ప్రసాదించువాడు.

నేతా భావము గాను సర్వకళలన్ నేర్పేందు విశ్వాసిగన్

– ఏక నేతగా, నాయకత్వ భావంతో, సమస్త విద్యల్ని అనుగ్రహించే విశ్వాసపాత్రుడు.

ఖ్యాతీ సేవల తత్త్వమే గతిగగున్ కాలమ్ము జ్ఞానమ్ముగన్

– తన ఖ్యాతిని సేవా తత్త్వంతో మిళితం చేసి, కాలాన్ని జ్ఞాన స్వరూపంగా అర్థం చేసుకునే మార్గాన్ని చూపించేవాడు.

నీతీ ధర్మము సత్య వాక్కులగుటన్ నిర్మాణ దేహమ్ముగన్

– నీతి, ధర్మం, సత్యవాక్యముల  గా స్వయంగా మానవ రూపంలో కనిపించే వ్యక్తిత్వం కలవాడు.

******

141వ నామం: విశ్వయోని – అనగా "విశ్వానికి మూలకారణుడు", సర్వసృష్టికి ఆధారభూతమైన పరమాత్మ.

హంసయాన...ర జ ర జ ర.. 8)

విశ్వయోని సామరంజితం సహాయ దానమున్ 

స్వశ్వమౌనిగాను శాసనం సమర్ధ యోగ్యతన్ 

పశ్వమున్ ప్రభావ దీపభావమౌను కాలమున్ 

రశ్వమున్ ప్రకోప ధీర ధారనౌను మూలమున్ 

పద్య విశ్లేషణ:

– విశ్వయోనిగా, సర్వ సృష్టికి మూలమైనవాడిగా, సమరంగా ధర్మ రక్షణలో పాల్గొనునట్లుగా తన సహాయాన్ని దానం చేయువాడు.

– స్వశ్వరూపంగా మౌనంలో లీనమై ఉన్నట్లు కనిపించినా, శాసనశక్తిలో అపారమైన యోగ్యత కలవాడు.

– గత కాలమునే తన ప్రభావముతో దీపాలాగ ప్రకాశింపజేసినవాడు.

– భవిష్యత్తులో ప్రకోపం వచ్చినా ధైర్యంగా దానిని దాటగల సామర్థ్యం కలిగిన మూల కారణంగా నిలిచినవాడు.

*****

142..పునర్వసు.. మరలా మరలా శరీరంలో వశించువాడు 

ఛందస్సు:పంచచామార

పునర్వసూ శుభాశుభమ్ము పూజ్యమౌ మనమ్ముగన్ 

గుణాసుపాద్యమౌబలమ్ము సూత్రమౌ గణమ్ముగన్

స్వనమ్ము సాధనే జయమ్ము సాక్షిగా తపమ్ముగన్

ప్రణమ్ము ప్రాభవమ్ముగాను రమ్యతా మనస్సుగన్

పద్యార్ధం:

– పునర్వసువైన భగవంతుడు శుభాశుభ ఫలితములను మించినవాడు; మనస్సు ఆయనను పూజ్యంగా భావించును.

– ఆయన గుణాలే మనకు సాధన మార్గాలు, ఆయనే బలానికి మూలము, గణనకు (జ్ఞానం/లక్షణాలకు) ఆధారమైన సూత్రస్వరూపుడు.

– స్వయంగా సాధన మార్గమే ఆయన్ని నామస్మరణ ద్వారా పొందగలము, తపస్సుకి ఆయనే ప్రత్యక్ష సాక్షి, విజయం ఆయనే.

– ఆయన్ను నమించటం వలన ప్రాభవము (శ్రేయస్సు) పొందగలము, ఆయన రమణీయత మనస్సుని మమకారంగా ఆకర్షించును.

*****

143వ నామం: ఉపేంద్ర —

భగవంతుడు వామనరూపంలో ఇంద్రునికి తమ్ముడిగా అవతరించి సహాయంచేసినవాడు, అందుచే ఉపేంద్రుడు.

ఉపేంద్ర రూపమున్ సహాయ నూ న్యతా భవమ్ముగన్

ఉపేత వైనమున్ సహన సూత్రమున్ సమర్ధతన్

ఉపేక్ష చూపకన్ విపుల పూజ్యమున్ జయమ్ముగన్

ఉపోషితాసుధీ సమర సూణ్యతా ఫలమ్ముగన్

పద్యార్థ వివరణ:

– ఉపేంద్రుని రూపంలో భగవంతుడు, సహాయకత్వం, వినయశీలత వంటి నూన్యతా లక్షణాల సమ్మేళనంగా కనిపించే వాడు.

– ఆయన స్వరూపమే ఉపేతము (సంపూర్ణత), సహనం ఆయన ప్రాథమిక నైతికత, ఆయనే సమర్ధతకు సూత్రస్వరూపుడు.

– ఆయనే ఎవరి వైపూ ఉపేక్ష (నిర్లక్ష్యము) చేయక, విశాలముగా అందరినీ పూజ్యంగా స్వీకరించువాడు, జయదాయకుడు.

– ఉపవాసము తో ఉపోషితులైన సుధీ జనుల తపస్సుకు, యుద్ధమునందు సూణ్యతా భావమునకు, ఫలితంగా ప్రాప్తి అయ్యే వరము ఆయనే.

*****

144 నామం వామనః = ఏందిరా లక్షణార్థమై మహాబలి యాగమున తన దివ్య శరీర కాంతి చూపురులకు సుఖమునుచువాడు 

వామన పుణ్యపాపములు వాక్కుల రీతిన పొంద గల్గగన్ 

సామము యజ్ఞదానమునొసంగిన దైత్య పరంపరా యగున్ 

హోమము శిష్టరక్షణకు భూతల భక్తుల చూచు చుండియున్ 

ప్రేమచలింపకుండగనె ప్రీతిగ సర్వము లీయజాలునే 

🟢 పదార్థ సమానత:

→ వామనో వచనవిలాసి పుణ్యపపానుభోజనః

– వాక్కుల రూపంలో పుణ్యపాపాలను సమంగా గ్రహించిన వాడు

→ దైత్యసంతతిది నయవే యజ్ఞవిధౌ ప్రయోజితః

– దైత్యకులము యజ్ఞదానంలో కూడా మంగళవంతం అయ్యింది, ఆయన చేత

→ హోమకర్మచయ రుచితో భక్తజనాశ్రయోచితః

– హోమకార్యాన్ని శ్రద్ధగా నిర్వహించిన భక్తాశ్రయమూర్తి

→ నిష్కలంకతయ ప్రీతితో భూతిలయాదికర్తృభూత్

– ప్రేమతో, నిష్కల్మషుడై, భూమికి వెలుగు ఇచ్చే కార్యాన్ని చేసినవాడు

*******

145. ప్రాంశు ::స్వరూపుడు విశాలకాయుడై, దయార్ద్రత, సత్యప్రేమ, ధర్మతత్వం, తేజస్సు సమ్మేళనముగా, సమస్త జీవుల కాలనిర్ణేత

మణి భూషణశ్రీ ర న భ భ ర యతి.. 9

ప్రాంశు దేహమున బంధ ప్రభావము పృద్విగన్ 

ధాoశు తత్త్వమగు సర్వ దయాహృదయమ్ముగన్ 

భాoశు దాహమగు సత్య పదాన్విత ప్రేమగన్ 

రాంశు లేనిదగు జీవ రకాలగు కాలమున్ 

✅ పాదాల పరిశీలన:

– "ప్రాంశు" = పొడవైన దేహముగలవాడు

– "బంధ ప్రభావము" = శరీర రూప ప్రభావం

– "పృద్విగన్" = విస్తృతమైన భూమిమీద వ్యాప్తి

👉 అర్థం: దేహబలము వలన ప్రబలమైన ప్రభావాన్ని భూమిలో విస్తరించెడు.

– "ధాంశు" = ధర్మతత్వ పరిమితి (పొడవు / అంచు భావన)

👉 ధర్మతత్త్వములకే హృదయంలో స్థానం ఇచ్చెడు, దయా పరంపరగలవాడు

– "భాంశు" = జ్యోతి/తేజస్సు

👉 సత్యమునిచే ప్రేరితమైన ప్రేమను వెదజల్లే తేజస్సుతో నిండినవాడు.

– "రాంశు" = క్రమము/రేఖ/సంచలనం (ఉపచారిక ప్రయోగం)

👉 కాలచక్రములో ఉండే జీవరాశులకు "రాంశు" లేకుండా కొనసాగే కాలం లేదు – అని చెప్పడమవుతుంది.

*****

146..శుచి.. పవిత్రము చేయువాడు 

శుచి సుబ్రతుడై సుకుమార సుమం

వచనంబులవేగె వశమై ప్రకాశిన్

రచిత భవమున్ స్వరముల మయమ్

ప్రచలించు కథల్లె పఠింతు కళన్

పద్యార్థం వివరణ:

– పవిత్రత స్వరూపి అయినవాడు.

– శుభవ్రతాన్ని అనుసరించువాడు.

 – సౌందర్యవంతమైన పరిమళభరితమైన పుష్పంలా, అతని స్వభావము.

 – అతని మాటలు పవిత్రతను ప్రసరింపజేస్తూ ప్రభాపూరితంగా వ్యాపిస్తాయి.

 – సృష్టించిన లోకమంతా అతని స్వరరూప ప్రణవంతో నిండిపోయినది.

.... ఈ జగత్లో జరిగే ప్రతీ కథ కూడా ఆయనే చెప్పిన గ్రంథాలాగ వర్ణించబడుతుంది.

******

147 ఊర్జిత.. శత్రువులను నిరసించు బలము కలవాడు

పద్యం:

ఊర్జిత ధైర్యసా హసము యుజ్వల తీరున సాగు చుండగన్

స్వార్జిత కష్టనష్టములు సాగుట కాలము నెంచ జీవితం

ధూర్జిత భావమున్ యెపుడు దూరము గాను కధ దూర దగ్గరన్

మార్జిత కాలమేయగుట మానస నీడలు తప్ప కుండగన్

భావ విశ్లేషణ:

→ "ఊర్జితుడు" అనే నామాన్ని బలప్రతీకగా చూపుతూ, ధైర్యంతో, సాహసంతో, ఉజ్వలమైన తీరుతో సాగుతాడని చెప్పారు. ఇది విరోధానికి, శత్రువుల విరుద్ధంగా నిలబడే యోధుడి వర్ణన.

→ జీవితం అనేది తాను స్వయంగా అనుభవించిన కష్టనష్టాల సారాంశమే అని చెప్పడం — ఇది జీవిత తత్త్వాన్ని అందించే బలమైన ప్రకటన.

→ "ధూర్జిత భావము" అంటే దుర్గుణాలు, తక్కువ స్థాయి ఆలోచనలు. అవి ఎప్పటికీ దూరంగా ఉండాలి అనే సంకల్పాన్ని చెప్పారు. జీవన కథ దూరంలోని అర్ధాన్ని వెతుకుతుంది.

→ కాలమే శుద్ధమవుతుంది అంటే, మనసులోని సందేహాలు, నీడల వంటి భావాలు తొలగి శుభ్రమవుతాయి — ఇది మనోశుద్ధికి సంకేతం.

*****

148..అతీoద్ర.. జ్ఞానము తో ఇంద్రుని మీరియున్నాడు 

అతీంద్ర శక్తి యుక్తితోను యాణతీ సుసంపదన్

వ్యతీంద్ర సేవతత్త్వమైను వాక్కులన్ వ్యక్తిగన్

గతీంద్ర సౌఖ్యమై జగమ్ము గమ్యమౌ నేస్తునన్

స్వతీంద్ర కాలమున్ సహాయ సామ్య దానునన్

వివరణ:

 'ఇంద్ర' అంటే ఇంద్రియములు. అవన్నీ దాటి ఉన్నవాడు. జ్ఞానేంద్రియ, కర్మేంద్రియాలను, స్వరూపబోధతో అధిగమించినవాడు.

 – భౌతికమును మించిన యాత్రలో (యాణతీ = యాత్ర చేసేవాడు), దివ్యసంపదను కలిగినవాడు.

– భక్తికి మించి, అహంభావశూన్యమైన సేవాధర్మం.

 – తన వాక్కుల్లో తత్త్వాన్ని వ్యక్తీకరించే స్థితిగతిగల వాడు.

 – ఇంద్రియాలను అధిగమించిన స్థితిలోని ఆనందం.

– ఆ సౌఖ్యం, లోకానికి మార్గసూచిగా నిలుస్తుంది.

– కాల నియమాలకీ అతీతంగా ఉండేవాడు.

 సమత్వం, సహాయభావంతో, అందరికి వరదాతగా ఉండే వాడు.

******

149.సంగ్రహ.. ప్రళయ కాలములో సమస్తమును ఒక చోటికి చేసినవాడు

పద్యం:

 సంగ్రహ జీవతత్త్వముయె సామధనమ్మగు మృత్యుకాలమున్

సంగ్రహ కాల మార్పులగు సాధ్యయసాద్యము నిర్వహించిగన్

సంగ్రహ బుద్ధిమాధ్యమగు సమ్మతి మూలము నమ్మశఖ్యతన్

సంగ్రహ యెల్లవేళలగు సంతస భాగ్యము యిచ్చి పుచ్చుటన్

తాత్పర్యం:

సంగ్రహః అంటే — సమస్తమును ఒకే స్థలంలో ఏకీకరించగలగినవాడు. ప్రళయకాలంలో ఈ విశ్వమంతటినీ తనలో లీనంచేసుకునే పరమాత్మస్వరూపం. ఈ నామం విష్ణువు వైశ్వానర తత్వానికి ఆత్మబిందువుగా నిలుస్తుంది.

జీవతత్వాలన్నీ చివరికి తనలోనే సంగ్రహించుకొనినవాడు.

మృత్యుకాలములో ప్రతి జీవికి శాంతి (సామధానం) కలిగించేవాడు.

జీవనమంతటిని తాను అర్థం చేసుకొని, చివరికి సమాధానంగా నిలిచేవాడు.

కాల పరిణామాలలో సాధ్యమైనది, అసాధ్యమైనదీ అనే భేదాన్ని తానే నియంత్రించేవాడు.

కాలచక్రంలోని మార్పులను సున్నితంగా శాసించే గుణసంపన్నత అతని సొంతమైంది.

ప్రళయం అంటే కాలపు అంతం. ఆ అంతంలోనూ నియమాన్ని నిర్వహించేవాడే సంగ్రహః.

సంగ్రహబుద్ధి అంటే సంక్షిప్తంలో సంపూర్ణాన్ని గుర్తించగల వివేకం.

సమ్మతి (ఏకాభిప్రాయం) కు ఆధారం అయిన మహాప్రజ్ఞ.

నమ్మదగిన వాడిగా అనేకుల మనసును సమైక్య పరచగల సామర్ధ్యం కలవాడు.

ఎప్పటికీ సంతోషాన్ని ప్రసాదించే శుభప్రదుడు.

జీవులకు భాగ్యాన్ని పంచే దయాస్వరూపి.

సంగ్రహమునే ఆదారంగా మానవుల సంస్కారాలు, విలువలు స్థిరపడతాయి.

*****

150.సర్గ : సృష్టికి కారణమైన వాడు 

సర్గకవీద్ర కాలమున శాంతియు పూజ్యత భావమెర్పడెన్

సర్గ యశస్సుపంచగల సన్నుత లక్ష్యము జూప గల్గుటన్ 

సర్గ విమోచనమ్మును శు సాధ్యము చేయట సార్వమేయగున్ 

సర్గ తపస్సుజూపగల సఖ్యత నేర్పు మనస్సు యేయగున్ 

🌸 తాత్పర్యం:

⇒ సృష్టిని ఆరంభించిన కాలములో శాంతి నెలకొల్పి, పూజింపదగిన భావాన్ని స్థాపించినవాడు.

⇒ సృష్టికి మహిమను ప్రసాదించి, సత్పురుషుల లక్ష్యాన్ని కనిపించగల్గినవాడు.

⇒ సృష్టిని విమోచించగల శక్తిని సాధ్యమైనదిగా చేసిన పరిపూర్ణుడు.

⇒ సృష్టిలో తపస్సును తెలియజేసే స్నేహభావాన్ని బోధించే విజ్ఞానస్వరూపుడు.

******