మాతృశ్రీ.. పద్యమాల (201)

మన్నన మాయలేబ్రతుకు మానస తీరున మోహకర్మగన్

పన్నుల సాధనమ్మగుట పాశము బంధము పాపమేలనున్

ఉన్నది లేనిదీ మనసు ఊయల యేలను కాల రీతిగన్

 కన్నులు మూడు రామునకు కాంతలు నల్వురదెంచి చూడగన్ 

→ ఈ బ్రతుకంతా మాయమాత్రమే. మనసు తీరున జరిగే పనులన్నీ మోహకర్మలే.

→ సంపాదన (ధన సాధన) పన్నులా బరువుగా, అది పాశబంధమై, చివరికి పాపమేనని స్పష్టమవుతుంది.

→ ఉన్నది లేనట్లు, లేనిది ఉన్నట్లు మనసు ఊగిసలాడుతూనే ఉంటుంది. కాల గమనంలో ఇదే రీతి.

→ రామునకు మూడు కన్నులు (త్రినేత్రత్వం, శివస్వరూప ఏకత్వం).

→ ఆయన చతుర్దిక్కుల నుండీ వెలుగులు విరజిమ్ముతూ దర్శనమిచ్చాడు.

******

 మాతృశ్రీ పద్యమాల (202)

ప్రశ్న లన్ని మహిమ ప్రాభవమే యగున్

విశ్వ మందు విలువ విద్దె యేది

జీవితమ్ము కాల జీవునీ నిజమేది

ఏమి చెప్పవచ్చు నీశ్వరాన

భావవ్యాఖ్య:

మనిషి అన్వేషించే ప్రతి ప్రశ్నలో, వెతికే ప్రతి సమాధానంలో దైవ మహిమ ప్రతిఫలిస్తుంది. విశ్వంలో అసలు విలువైనది జ్ఞానం, కానీ జీవిత సత్యం కాలంతో కలిసిపోయే మనిషి ధర్మాన్ని తెలిసికోవడమే. ఆ తత్త్వాన్ని పూర్తిగా వివరిచేది పరమేశ్వరుడు మాత్రమే.

*****

.మాతృశ్రీ పధ్య మాల 203)

శృంగమ్ముపై నేనాడనా నృత్యమ్ము నేనోమోహనా

బృంగా విదీ సేవాత్మగా సత్యమ్మునే నాదాహమున్

నంగమ్ము లాపుష్పమ్ములే యంగారమై రావేలకో

జంగమ్ము దేవాదివ్యమై సందర్భమై ప్రేమమ్ముగన్

విభజన –

→ శృంగారరసంపై నేను నాట్యం చేస్తూ, అది మోహముగానూ మారుతుంది.

→ విత్తల బృంగం (తేనెటీగలలాగా) సేవాత్మకంగా తిరుగుతూ, నాదమే సత్యమని అనుభవిస్తున్నాను.

→ పుష్పాల పరిమళంలా మాధుర్యమై, అది అగ్నిలా దహిస్తూ రాగముగా ఉదయమవుతుంది.

→ ఆ జంగమస్వరూపం దేవదివ్యమై, ప్రతి సందర్భంలో ప్రేమగా విరజిల్లుతుంది.

*****

(204)

సంగీతమే యీరాత్రిలో స్పందించఁగా సుశ్రావ్యమై

యంగాగమే సంసారమే యీజీవిగా సాంగత్య మై

భంగంకళా సమ్మోహమై బంధవ్యమై విశ్వాసమై

శృంగారమే రంగారఁగా శ్రీరాగమై రావేలకో

విభజన –

→ ఈ రాత్రి మృదువైన సంగీతంలా స్పందించి, మధురస్వరముగా వినిపిస్తోంది

→ ఆ సంగీతమే ఆగమముగా మారి, ఈ జీవితం తోడుగా సాగుతుంది.

→ అది విరహం కవిత్వమై, సమ్మోహమై, బంధుత్వమై, విశ్వాసమై మనసును కట్టిపడేస్తుంది.

→ శృంగారం రంగస్థలంలో నర్తిస్తూ, శ్రీరాగముగా ఉదయాన్నే వెలసుతుంది.

*****

మాతృశ్రీ. (205)

మందాకినీ తీరమ్ములో మాధుర్యమై రామేశ్వరం

నందాందమే మూలమ్ములో నాణ్యత్వమై నమ్మొదమున్

అందమ్ముగా బ్రహ్మమ్ముగా నానందమై రామేశ్వరం

గాంధమ్ముగా కాలమ్ముగా గమ్యమ్ముగన్ కావ్యార్ధమున్

విభజన –

→ గంగాతీరంలో మాధుర్యంగా వెలసిన రామేశ్వర రూపం.

→ ఆనందానందాల మూలంలో నాణ్యతగా నిలిచిన దైవ విశ్వాసము.

→ అందంగా, బ్రహ్మస్వరూపముగా, నిత్యానందంగా వెలసిన రామేశ్వరుడు.

→ పరిమళంలా వ్యాపించి, కాలస్వరూపమై, కవితా తత్త్వానికి గమ్యముగా నిలిచిన దైవత్వం.

****

మాతృశ్రీ (206)

సందీప్తమై పారెంగదా చల్లంగ నావెల్గేఱులే

విందారమే విన్యాసమే విశ్వాసమే కాంతుల్లుగన్

చిందంగ నాపీయూషమై చిద్రూపమై రావేలకో

బంధమ్ముగా ప్రేమమ్ముగన్ సమ్మోహమున్ సద్భావమున్

*****

ఎచ్చట నాయకన్ కళలు యే మనసౌగతి యేమి చెప్పగన్ 

ఎచ్చట పండితుల్ కళలు ఏమనగర్వము తోడుగాయగున్ 

ఎచ్చట అందలం కళలు యెల్లరు మెప్పును ఆశ పాశమున్ 

అచ్చట సర్వమున్ పనుల నాశనమేయగు విశ్వమాయగన్.. (207)

విభజన

→ నాయకులు ఎక్కడ తమ కలలతో మునిగితే, ఆ మనసు గమ్యం ఏమిటని ఎవరూ చెప్పలేరు.

→ పండితులు ఎక్కడ కలలతో గర్వపడితే, ఆ గర్వం వారికి తోడు అయి దారితప్పిస్తుంది.

→ అందరూ ఎక్కడ కలలతో మెప్పు కోరితే, అది ఆశల పాశమై వారిని కట్టి పడేస్తుంది.

→ చివరికి అదే చోట పనులన్నీ నాశనమై, విశ్వమాయలో కలిసిపోతాయి.

****

మాతృశ్రీ

కృతయుగమ్మున నిత్యమూవిధి కృత్యమౌను తపస్సుగన్ 

శృతులజ్ఞానము ఉత్తమోత్తమ త్రేతమాయ యుగమ్ముగన్ 

గతులు యజ్ఞము నిత్య సత్యము గమ్య మేద్వపరాయుగం 

స్థితులు దానము శ్రేష్ఠ మేకలి శీ ఘ్రమేగతి జీవితం..(208)

భావార్థం

కృతయుగం – తపస్సే ధర్మముగా, నిత్యకృత్యముగా ఉండేది.

త్రేతాయుగం – శ్రుతిజ్ఞానం, వేదవిజ్ఞానం అత్యుత్తమముగా నిలిచింది.

ద్వాపరయుగం – యజ్ఞములే ప్రధానమై, నిత్యసత్యముగా పరిగణించబడ్డాయి.

కలియుగం – దానం శ్రేష్ఠమైన ధర్మముగా నిలిచి, జీవనాన్ని త్వరితగతిన ముందుకు నడిపే మార్గమైంది.

*****

మాతృశ్రీ..( 209)

ఏది యుల్కగ మూగ బోయిన యెల్ల వేళల మబ్బులా

ఏది పల్కగ చెప్పలేకయు యెవ్వరేమన గాలిలా

ఏది వాదన పట్టి పట్టక ఎల్లలేయగు నీరులా

ఏది మాయయు సత్య ధర్మము ఈశ్వరాత్వము యాకలే

→ ఏది ఎప్పుడూ మబ్బుల్లా ఆవరించి ఉన్నా, మూగబోయినట్లు మాట రానీయదు?

→ ఏది మాటలతో చెప్పలేనిది, కానీ అందరినీ తాకుతూ గాలిలా విస్తరిస్తుంది?

→ ఏది వాదనలతో పట్టుకోలేని, కానీ నిరంతరం ప్రవహించే నదిలా ఉంటుంది?

→ అదే మాయగానూ, సత్యధర్మగానూ, ఈశ్వరస్వరూపముగానూ వెలసేది.

*****

(210)

ముత్యముగా యశోద సుత

ముంగిట హృద్యము సర్వమేయగున్ ।

నిత్యముగాను గొల్లవిధి

నీడ గణేమణి పచ్చగన్ ॥

సత్యము కంస హింసగుట

సాధన నీళము వజ్రయాయుధం ।

రుత్యము సంఖచక్రముల

రుగ్మత మార్చుట బుద్ధి తత్త్వమున్ ॥

భావార్థం

యశోదాసుతుడు (కృష్ణుడు) ముత్యములా ప్రకాశిస్తూ, యావత్తు హృదయములందరినీ ఆకర్షించేవాడు.

నిత్యం గొల్లల జీవన విధానంలో పచ్చని ఆభరణంలా, ఆనందనిధిలా వెలిగేవాడు.

కంసుని హింసను నిర్మూలించేందుకు సత్యమనే వజ్రాయుధాన్ని తన సాధనముగా ధరించాడు.

శంఖచక్రములతో దుర్మార్గాన్ని తొలగించి, ధర్మబుద్ధి తత్త్వాన్ని స్థాపించాడు.

******

మాతృశ్రీ..(211)

నిత్యమగు సాధనగు సుస్వరము సంతసము నీడగను తీరుగను మా

సత్యముయు శఖ్యతయు సద్భవము రుద్భవము సాహితిగ సానుభవమే

ముత్యముయు ముఖ్యముయు తత్త్భవము తన్మయము విశ్వమయమేపలుకు గా

పత్యమగు పాఠ్యమగు పాశమగు పాదమగు పాణమగు పావులుగనే

భావవ్యాఖ్య

→ జీవిత సాధనమే నిత్యమైంది. ఆ సాధనలో సుస్వరమై, సంతోషమై, నీడలాగా ఎప్పుడూ వెంటపడేది పరమానందం.

→ సత్యం, సఖ్యత (స్నేహబంధం), సద్భావం, సాహిత్యం ఇవన్నీ కలసి సానుభవానికి ఆధారం అవుతాయి.

→ ముత్యంలా విలువైనది తత్త్వభావం. అదే ముఖ్యమైనది. అదే తన్మయత్వంగా, విశ్వమంతటా విస్తరించి ఉన్న పరమార్థం.

→ అది (తత్త్వం) పత్యమూ (జీవనపతి), పాఠ్యమూ (అధ్యయనపాఠం), పాశమూ (బంధములు), పాదమూ (ఆధారం), పాణమూ (ఆత్మరక్షణ), పావులుగానే (ప్రాణాధారం) ఉంది.

*****

మాతృశ్రీ..(212)

ఆదిత్యాయన నిత్య పూజలగుటన్ ఆస్రిత్వ దేహమ్ముగన్ 

ఏదీనాదియుకాదు కాదుపలుకుల్ యీశా సు సంకల్పమున్ 

దేదీప్యమ్ము సహాయవిశ్వ మయమున్ దీక్షల్లె నిర్వాహమున్

ప్రాధాన్యమ్ముగనేజపమ్ము విధిగన్ ప్రావీణ్య మే జీవమున్

భావవ్యాఖ్య

→ భగవంతుని (ఆదిత్యుని/ఈశ్వరుని) నిత్యపూజలు చేయడం, మన దేహమనే ఆధారాన్ని నిజమైన ఆశ్రయం చేసుకోవడమే.

→ ఏదీ స్వయంగా ఆరంభం కాదని, ఏదీ అంతం కాదని చెప్పగలమా? అంతా ఈశ్వర సంకల్పమే.

→ ప్రకాశమానమై ఉన్న విశ్వమే ఆయన సహాయం; దీక్షలన్నీ నిర్వర్తింపబడేవి కూడా ఆయనద్వారానే.

→ జపమే ప్రాధాన్యం, విధిప్రకారం ఆచరించడం జీవనంలో నిజమైన ప్రావీణ్యం.

****

మాతృశ్రీ” పద్యం పద విభజన.. (213)

నుడి వినట్లు సహాయ బొట్లగు

నూతనోట్లగు మూలమున్ ।

పడుట లేచుట జీవ సత్యము

పాఠ్యమేయగు నిత్యమున్ ॥

తడిసి ఎండుట ఉత్తమాటలు

తన్మయమ్మగు వేడుకన్ ।

ఒడిసి వాక్కుకు విశ్వ మాయలు

నోట మాటలు కాలమున్ ॥

భావార్థం

మాతృవాక్కులు – సాయమిచ్చే బొట్లు వలె, కొత్త మాటలకు మూలమై నిలుస్తాయి.

జీవిత సత్యం – పడిపోవడం, లేచిపోవడం – ఈ పాఠాన్ని నిత్యం బోధిస్తాయి.

తడిసి ఎండినట్టుగా – కష్టసుఖాల తారతమ్యముల మధ్యన, ఆమె మాటలే మనసుకు వేడుకై నిలుస్తాయి.

మాతృవాక్కు – విశ్వమాయలనే మించిపోయి, కాలమే చెప్పే సత్యవాక్కుగా నిలుస్తుంది.

*****

(214)

మాతృశ్రీ పద విభజన

కచ్చితమన్నదే జపము

కాముక నెంచియు నోర్పు జూపగన్ ।

ఇచ్చల జీవితమ్మున

సయింతికి తోడుగ నీ దయేయగున్ ॥

మచ్చిక తన్మయమ్మగు

సమర్ధన తప్పదు సర్వవేళలో ।

మచ్చయు మంచిదేయగును

మాన్యులకున్ యశమిచ్చు నెప్పుడున్ ॥

భావార్థం

జపమనే ధృఢత మనసులో ఉన్న కోరికలను క్రమబద్ధం చేస్తుంది, నిశ్చలతను ఇస్తుంది.

జీవిత యాత్రలో ఏ దశలోనైనా నీ దయ (దైవానుగ్రహం) తోడుంటుంది.

నిజాయితీగా నిలిచే సమర్ధన (సపోర్ట్, ధైర్యం) ఏ సందర్భంలోనూ తప్పదు.

మంచి స్వభావమే చివరికి మాన్యులకీ, సమాజానికీ యశస్సు ఇస్తుంది.

*****

(215)

మారుతి మారు వేషసరి మానస నేస్తము రామలక్ష్మణున్ 

చేరువభక్తిభావ నిస చిత్తము తెల్పియు ప్రేమచూపగన్ 

భారము నెంచకేపలుకు భవ్యతగా పదనమ్మకమ్ముగన్ 

కారణమంత్రిగా హనుమ కా గమ రీతున మాటలేయగున్

హనుమంతుని విశ్వాసభక్తిని, రామలక్ష్మణుల పట్ల ఆయన అచంచల నిబద్ధతను, సేవా తత్త్వాన్ని చక్కగా ప్రతిబింబిస్తోంది.

భావం:

మారుతి అనగా హనుమంతుడు —

ఆయన ఏ వేషం వేసుకున్నా (మారు వేషసరి), తన హృదయమంతా రామలక్ష్మణుల సేవలోనే కేంద్రీకృతమై ఉంటుంది.

ఆయన చిత్తం ఎల్లప్పుడూ భక్తి, నిస్సహాయ సమర్పణ, ప్రగాఢ ప్రేమతో నిండినదే.

భవ్యం, నిజమైన నమ్మకం ఆయన మాటలలో, ఆచరణలో వెలుగుతుంది.

కారణమంత్రిగా (అంటే కార్యసిద్ధికి మూలకారణంగా ఉండే శక్తిగా) హనుమంతుడు ఎల్లప్పుడూ మంత్రస్ఫూర్తి, ధర్మబలం, మాటల తేజస్సుతో నిలుస్తాడు.

******

పద విభజన(216)

కాయము కర్మకొద్దిగను

కాలుని చెంతన చింతయేయగున్ ।

నేయము నమ్మకమ్మగు

వినీలము పంచన విశ్వమాయగన్ ॥

శ్రేయము శీఘ్రమేయగును

పుణ్యము కొద్దియు కాలనిర్ణయం ।

శ్రీయుత నీదుభక్తిగను

శ్రీకరుణాదయ వేంకటేశ్వరా ॥

భావార్థం

శరీరము కర్మలకు బంధింపబడినప్పటికీ,

ఆ కర్మలన్నీ కాలుని (వేంకటేశ్వరుని) చెంత ఉంచినపుడే సార్ధకం అవుతాయి.

విశ్వమాయలో పంచబడినప్పటికీ,

నమ్మకం (భక్తి నిశ్చలత) అనేది శాశ్వతమైనది.

పుణ్యముని ఆధారముగా కాల నిర్ణయమయినా,

భక్తి కలిగితే శ్రేయస్సు త్వరగా సిద్ధిస్తుంది.

ఓ శ్రీకరుణామయ వేంకటేశ్వరా,

నీ భక్తితోనే జీవన సార్థకత లభిస్తుంది.

******

(217)

ఉ::తీరగ తీర్చగా తపము తేరువ తీరున తీర్ధతాపమున్ 

చేరెద చిన్మయమ్ముగను చిత్త మనస్సు సయోధ్య తీరుగన్

మారెద తప్పు చేసినను మానస వృత్తిని గాను సేవలున్

కోరిక లేమి లేవు గతి లోపల నుండెద వేంకటేశ్వరా

పదార్థం: –

సత్యమైన తపస్సు చేయగా, పవిత్రతతో నిండిన తీర్థస్నానములవంటి మనశ్శుద్ధి కలుగ, ఆ తపస్సు ద్వారా మనస్సు చిన్మయరూపమై, చిత్త-మనస్సులు సమన్వయముగా నడుస్తూ, ఏ తప్పు జరిగినా, భగవత్సేవ ద్వారానే మనసు దాని నుండి దూరమై పవిత్రమౌతుంది. కోరికలన్నీ తొలగిపోయినచో, అంతరంగములో సత్యమైన మార్గమే మిగులును. ఆ మార్గములోనే నిన్ను స్మరించుచు జీవించుదును వేంకటేశ్వరా!

*****

(218)

ఉ::పర్వత కన్యగా గిరిజ పాశపు చూపుల తీరుయేయగున్

సర్వము మన్మధన్ పలుకు సామ్యత కాంతుల ప్రేరణేయగున్ 

నిర్వత హృద్యమోహమగు యీశ్వర తత్త్వము ప్రేమ మాయగన్

సర్వము రాజమయ్యెటివిశాల వినమ్రత యింతి వైనమున్

భావార్థం

గిరిజ (పార్వతి) – పర్వతకన్యగా ఆమె చూపులు పాశములా ఆకర్షించి, బంధించగలవు.

మన్మధుడి పలుకులకే సమానమై, అపూర్వమైన కాంతి, సౌందర్యంతో ప్రేరణనిస్తుంది.

ఈశ్వర తత్త్వమే అయినా, ఆమె ప్రేమమాయలో హృదయాన్ని మోహింపజేస్తుంది.

అంతటి శక్తి, అందం ఉన్నప్పటికీ, వినమ్రత అనే విశాలరాజత్వంతో సమన్వయమై ఉంటుంది.

*****

219

ఈతడు దేవదేవుడగు యీ శ్వర శక్తిగ బుద్ధిలాత్మగన్

శ్రీ తజనాలిగాచు జయశ్రీ రమ పృద్విగ  శ్రీనివాసుడున్

శ్వేత కళాంభుజాసమయ శ్రీస తి శ్రీమతి  పద్మనాభుడున్

వ్రాతలు భక్తహృద్యమగు వాక్కుసమర్ధత వేంకటేశ్వరా

వరుస భావం

 సమస్త లోకాల పాలకుడు, పరమేశ్వరుడు.

– శక్తి, బుద్ధి, ఆత్మముల ఆధారం అయ్యాడు.

– శ్రీమహాలక్ష్మీతో కూడి, జయశ్రీతో సహితుడై, భూదేవితో కూటమై శ్రీనివాసుడై నిలిచాడు.

 – శ్వేతపద్మములవంటి దివ్యకళలతో, పద్మనాభునిగా, శ్రీదేవి సతిగా సదా విరాజిల్లుచున్నాడు.

వ్రాతలు భక్తహృద్యమగు వాక్కుసమర్ధత వేంకటేశ్వరా – భక్తుల హృదయమున నివసించు వ్రతపాలకుడు, వాక్పాటవానికి మూలం వేంకటేశ్వరుడు.

****

220

సద్యశ సర్వశక్తిలగు సత్వర సత్యము స్నేహబంధమున్

విద్యవివేక సాహితిగ పెద్దలు సంస్క్రుతి యెల్లవేళలన్

సేద్యముఁ జన్మ సఖ్యతగ చేయ మనస్సగు నూతన మ్ముగన్

పద్యము గద్యమున్ గళము పాశ్యము భారతి వేంకటేశ్వరా 

పదార్థం

→ సత్వర సత్యరూపమై, సర్వశక్తితో నిండిన వేంకటేశ్వరుడు స్నేహబంధంలా మనసుకు ఆనందాన్ని పంచుతాడు.

→ విద్య, వివేకం, సాహిత్యం, పెద్దల మార్గదర్శకత—all కలిపి సంస్కృతిని అన్ని కాలాలలో నిలబెడతాయి.

 → మనస్సు సఖ్యతతో, సద్విధంగా ప్రవర్తించినపుడు జన్మం కొత్త అర్థాన్ని సంతరించుకుంటుంది.

 → పద్యమూ గద్యమూ గానమూ వాద్యమూ అన్నీ చివరికి భారతి స్ఫూర్తితో వేంకటేశ్వరునికే సమర్పణం అవుతాయి.

*****

(221)

శాంతమే మానవత్వము సామ దాన

చిత్త మాయలే మనిషిగా చేరువగుట

దుష్ట దుర్గతి తొలగించు దూర్త మార్గ

పాపమే మేలు పుణ్యంబు వలదు,వలదు

పదార్థ వివరణ

→ శాంతి, సమభావం, దానం – ఇవే మానవత్వానికి పునాదులు.

→ మనిషి నిజమైన స్థితికి చేరవలసింది చిత్త మాయలను అధిగమించినప్పుడే.

→ దుష్టత, దుర్గతిని తొలగించేది ధర్మమార్గమే.

పాపమే మేలు పుణ్యంబు వలదు, వలదు

→ పాపం ఎప్పటికీ మేలుకాదు. పుణ్యమే నిజమైన మేలు.

(222)

ఉ ::పిచ్చుక నెంచకూ గరుడ పీయుష మైనను కాలమాయలే

మచ్చుకు వెన్నయే సెగల మాయలు చేరియు కర్గగల్గగన్

విచ్చుట పువ్వు లక్షణ పరీ మళమేయగు కాంతి చీకటిన్

తుచ్చపు లోచనాలుగను తూనిగ తీరున శఖ్యతేయగున్

పదార్థ వివరణ

→ పిచ్చుక గరుడుని వలె అమృతాన్ని తాగగలదని అనుకుంటే అది కాలమాయే.

(అర్ధం: చిన్న శక్తి కలిగినది, పెద్ద లక్ష్యాలకు తగని పనులు సాధించలేడు; అది మాయాభ్రాంతి మాత్రమే.)

→ మచ్చుకైనా వెన్నయందు మంటలు అంటుకోవు; మాయలు కూడా అలాగే చేరి మాయమవుతాయి.

(అర్ధం: సత్యమునకు అబద్ధములు అంటవు; స్వచ్ఛత మాయలతో కలవదు.)

→ వికసించే పువ్వు ప్రకాశం ఎల్లప్పుడూ మలినతను తొలగిస్తుంది; అలాగే కాంతి చీకటిని పారద్రోలుతుంది.

(అర్ధం: జ్ఞానం, సౌందర్యం చీకటిని తొలగించే శక్తులుగా ఉంటాయి.)

→ తుచ్ఛమైన చూపులు, లోపభూయిష్టమైన దృష్టికోణాలు చివరికి శూన్యతలో కలిసిపోతాయి.

(అర్ధం: అసత్య దృష్టి, తుచ్ఛ భావన శాశ్వతం కాదు; అది తీరిపోతుంది.)

సారాంశ భావం

మానవ జీవితం మాయలతో ముసురబడినదైనా, సత్యం, స్వచ్ఛత, జ్ఞానం, ప్రకాశం చివరికి అజ్ఞానం, చీకటి, తుచ్ఛతను తొలగిస్తాయి. మాతృశ్రీ తత్త్వం అనేది ఆ వెలుగుని, ఆ స్థిరత్వాన్ని సూచిస్తుంది.

223
ఉ.అక్రమ మార్గమందు ధనమార్జనసేయు కుబుద్ధి మాటలన్
విక్రమ శాంతనమ్మగుట విల్వల రీతిన చెప్పు గొప్పలున్
వక్రత మార్గచిత్తముల వారికి బుద్ధినొసంగి తీరుగన్
సక్రమ సత్కళాపథము చక్కగ జూపర!వేంకటేశ్వరా!

వరుస భావం
→ అన్యాయ మార్గాలలో ధనం కూడబెట్టే వారు కుజ్ఞానం, కుబుద్ధి మాటలనే మాట్లాడుతారు.
→ శాంతి, ధైర్యం లేని వారు విలువ లేని మాటలు గొప్పలుగా చెప్పుకుంటారు.
→ వక్రతతో నిండిన మనసు కలవారికి శుద్ధ జ్ఞానం దొరకదు.
→ ప్రభూ! నీ కరుణతో మమ్మల్ని సక్రమమైన సత్కళా మార్గమునకు చేర్చుము.
*****

224
శా::వ్యాయామం సుఖమౌ సువిద్య బలమున్
వాశ్చల్య లక్ష్యమ్ముగన్ ।
ధ్యేయమ్మున్ పరమమ్ము భాగ్యకరుణా
దివ్యత్వ న్యాయమ్ముగన్ ॥
ప్రాయందేహమువిద్య విశ్వమగుటే
ప్రాధాన్యతా శిక్షణన్ ।
న్యాయం సత్యమయం సహాయ గురువే
నాణ్యత్వ యాద్యాపకన్ ॥
భావార్థం
వ్యాయామం శరీరానికి సుఖం ఇచ్చినట్లే, సువిద్య మనస్సుకు బలం ఇస్తుంది.
విద్య యొక్క లక్ష్యం, ధ్యేయం పరమమైనది – అది భాగ్యకరుణ, దివ్యత్వం, న్యాయం.
జీవనప్రయాణమంతా విద్యా విశ్వముగా మారుతుంది, అందుకే శిక్షణకు అత్యంత ప్రాధాన్యత ఉంటుంది.
ఈ శిక్షణలో న్యాయం, సత్యం, సహాయం అన్నీ సమన్వయంగా ఇచ్చేది గురువే; ఆయనే నిజమైన ఆద్యాపకుడు.
*****

మాతృశ్రీ..225

పతి సేవలు కామ్యముగా

సతి నిప్పుల కుంపటీ సు సాధ్యమనమ్మున్ ।

గతి తీరిన పూజల నై

రుతి పూజలు జేసె నౌర! రోమము నిగుడన్ ॥

భావార్థం

సతీధర్మంలో భర్త సేవలను పరమమైన సత్యం, కామ్యముగా భావించే స్త్రీ తన జీవనాన్ని తపోమయంగా మార్చుకుంటుంది.

ఆ పతిసేవనే ఒక యాగాగ్నిగా, నిప్పుల కుంపటిగా భావించి తనను అర్పించుకుంటుంది.

తాను చేసే పూజలు అన్నీ చివరకు ఆ గృహధర్మమే అని భావిస్తుంది.

అలాంటి స్త్రీ తన శరీరంలోని రోమకూపాలపైనే దాచుకున్న అగాధమైన భక్తిరహస్యం — అంతర్ముఖ పూజ.

******

మాతృశ్రీ..226

గురువుగ తత్వగమ్యమును

గుర్తుగనేర్ప దళంచ నేస్తమున్ ।

తరువుల మాదిరే బ్రతుకు

తాపము తీర్చనిబద్ధతా యగున్ ॥

పరువును జార్చనీయకయె

పాఠ్యముబోధగనౌను గుర్వుగన్ ।

నిరతము సేవధర్మమగు

నిత్యము సత్యము సంపదేయగున్ ॥

భావార్థం

మాతృశ్రీ గురువు వలె తత్వజ్ఞానాన్ని సూచిస్తుంది, జీవిత మార్గాన్ని తెలియజేస్తుంది.

ఆమె తల్లితనమనే గొప్ప చెట్టు వలె, తన సంతాన జీవన తాపాలను నివారించేందుకు ఎల్లప్పుడూ సిద్ధంగా ఉంటుంది.

తన పరువును (ఆత్మగౌరవాన్ని) కోల్పోకుండా, బోధన ద్వారా సత్యాన్ని బలపరుస్తుంది.

ఆమె సేవధర్మమే ఆమె జీవితం; ఆ సేవే శాశ్వత సత్యసంపద.

******