విష్ణు సహస్రనామంలోని మొదటి నామం **"విశ్వం"**
పద్యం:
విశ్వమ్మున్ మదిభావ దీర్ఘ సమం విద్దెల్లె విశ్వాసమున్
విశ్వమ్మున్ జయవాంఛ లక్ష్యముగనున్ విద్యార్థి ధైర్యమ్ముగన్
విశ్వమ్మున్ కళవైన తీయమగుటన్ విశ్వాస సాహిత్యమున్
విశ్వమ్మున్ సహనమ్ముజూప కళగన్ విష్నూ సహాయమ్ముగన్
పద్య వ్యాఖ్యానం:
విశ్వమ్మున్ మది భావ దీర్ఘ సమం విద్దెల్లె విశ్వాసమున్
విశ్వం అంటే విశ్వమంతా, అన్నిటిలోను ఒకే తత్వం – అది పరమాత్మ. నా మనసులో ఉండే భావం కూడా విశ్వసమానమే. ఆ విశ్వభావంలోనే నిజమైన విశ్వాసం (ఆస్తికత, భగవద్భక్తి) ఉద్భవిస్తుంది.
విశ్వమ్మున్ జయ వాంఛ లక్ష్యముగనున్ విద్యార్థి ధైర్యమ్ముగన్
విజయం కోరే ప్రతి విద్యార్థి లక్ష్యంగా విశ్వాన్ని చూడాలి. విశ్వం అంటే సమస్తం. ఆ సమస్తంలో తన స్థానాన్ని తెలుసుకునే ధైర్యం కలిగిన విద్యార్థే నిజమైన విజేత.
విశ్వమ్మున్ కళవైన తీయమగుటన్ విశ్వాస సాహిత్యమున్
విశ్వాన్ని అనుభవించడం అనేది ఒక కళ. ఆ కళే తీయని అనుభూతిని కలిగిస్తుంది. ఇది విశ్వాసంతో కూడిన సాహిత్యం ద్వారా వెల్లడించగలము.
విశ్వమ్మున్ సహనమ్ము చూప కళగన్ విష్ణూ సహాయమ్ముగన్
విశ్వాన్ని అర్థం చేసుకోవాలంటే సహనం కావాలి. ఆ సహనమే కళగా మారుతుంది. ఇది విష్ణువు అనుగ్రహంతో సాధ్యం అవుతుంది.
---
పద్యం:
విష్ణుమయమ్ము లోకమగు విశ్వసహాయము నెంచశక్తిగన్
విష్ణుమహత్యమే పలుకు విశ్మయ జీవిత సేవ ధర్మమున్
విష్ణుకళా స్వభావమది విద్దెల రీతిన యీతనిచ్చెగతిన్
విష్ణు నవాభ్యుధాత్రి మది వీనుల బట్టియు రక్షనేయగున్
వాక్యార్థ విశ్లేషణ:
పాదం 1:
విష్ణుమయమ్ము లోకమగు విశ్వసహాయము నెంచశక్తిగన్
– ఈ లోకమంతయూ విష్ణుమయం, ఆయన చైతన్యమే జగత్తుకి ఆధారం.
– "విశ్వసహాయము" అంటే జగత్తును ఆశ్రయించి నిలిపే శక్తి.
– "నెంచశక్తి" అంటే లోకాన్ని నెంచి (ధరించి) పోషించే శక్తి – ఇది విష్ణువు స్వభావం.
పాదం 2:
విష్ణుమహత్యమే పలుకు విశ్మయ జీవిత సేవ ధర్మమున్
– విష్ణువు మహిమ మాత్రమే జీవితం యొక్క అసలైన విశ్మయంగా నిలుస్తుంది.
– జీవితసేవ ధర్మం అంటే జీవుడు చేసే ధర్మకర్మలు అంతా విష్ణు మహత్యమే ప్రతిఫలించేది.
పాదం 3:
విష్ణుకళా స్వభావమది విద్దెల రీతిన యీతనిచ్చెగతిన్
– విష్ణుకళ – అంటే సృష్టి, స్థితి, లయ – వీటన్నింటికీ మూలమైన కళాత్మ స్వభావం.
– "విద్దెల రీతి" అంటే విద్యార్ధులకు మార్గం చూపే విధానంగా,
– "యీతనిచ్చెగతి" అంటే శ్రద్ధతో ఆయన్ని ఆశ్రయించేవారికి ఆయనే గతి ప్రసాదిస్తాడు.
పాదం 4:
విష్ణు నవాభ్యుధాత్రి మది వీనుల బట్టియు రక్షనేయగున్
– "నవాభ్యుధాత్రి" అంటే నవభవాల (ఇహ, పర లోకాలు, అష్టసిద్ధులు, జ్ఞాన మార్గాలు మొదలైనవి) అభ్యుదయాన్ని కలిగించేవాడు.
– "మది వీనుల బట్టియు" – మనసుతో వినయంగా వేడుకొనువారిని ఆధారపడి,
– ఆయనే రక్షకునిగా నిలుస్తాడు. ఇది విష్ణుని పరమమైన కర్తవ్యం.
---
03.వషట్కార: వశము నందుంచుకున్నవాడు
ధ్యానమున్ నిత్యమున్ ధర్మమున్ మాదిరిన్
జ్ఞానమున్ సత్యమున్ జ్ఞప్తియున్ వీలుగన్
ప్రాణమున్ లక్ష్యమున్ బంధమున్ తోడుగన్
వైనమున్ విష్ణువే వైనతీ నేస్తమున్
→ విష్ణువు నిత్య ధ్యానం చేయదగినవాడు, ధర్మ స్వరూపుడు, జీవుల జీవితంలో మార్గదర్శకుడై కనిపించును.
→ జ్ఞానం, సత్యం మరియు జ్ఞాపకశక్తి (స్మృతి) రూపంగా వెలుగునిచ్చే దివ్యత్వము.
→ జీవులకు ప్రాణరూపుడు, ఆయుష్కాల లక్ష్యము ఆయనే, బంధములలో సైతం ఆయనే తోడుగా ఉన్నవాడు.
→ అంతఃస్తిత మౌనంలో విశ్రమించిన సత్యమూర్తి విష్ణువు, ఆయనే మోక్షమునకు మార్గముగా ఉండే స్నేహితుడు.
*****
విష్ణు సహస్రనామం
నాలుగో నామము: భూతభవ్యభవత్ప్రభుః
భావము: గతము (భూతం), వర్తమానం (భవత్), భవిష్యత్తు (భవ్యం) అన్నీ యే విష్ణువు యొక్క నియంత్రణలో ఉన్నాయి. కాలమున్ అధిపతిగా ఆయన త్రికాలేశ్వరుడగు.
పద్యము:
భూత భవిష్యతా భుక్తి వార్తల్ గనున్
చేతనావస్థగా చిత్త మార్గమ్ముగన్
భూతలమ్మున్ స్థితీ భోజ్య మానమ్ముగన్
దాత విద్యా ప్రధాతా మదీ శక్తిగన్
పద్యార్థము:
భూత భవిష్యతా భుక్తి వార్తల్ గనున్ – గత భవిష్యత్ అనుభవాల వార్తలు (అర్థబోధలు) కూడా ఆయనే కలిగించున్.
చేతన అవస్థగా చిత్త మార్గమ్ముగన్ – సమస్త జీవచైతన్యము ఆయనే; ఆ చైతన్యమే మనసుకు మార్గదర్శకము.
భూతలమ్మున్ స్థితీ భోజ్య మానమ్ముగన్ – భూమిలో స్థితీ, భోజ్యము, మనోహరమైన అనుభవములు — అన్నిటిలో ఆయనే ఉన్నాడు.
దాత విద్యా ప్రధాతా మదీ శక్తిగన్ – జ్ఞానము, విద్య, శక్తి — అన్నింటినీ ప్రసాదించేవాడు ఆయనే.
**---**
విష్ణు సహస్రనామంలో ఐదో నామం భూతకృత్ = సకల భూతాలు సృజించినవాడు
భూతకృత్ లోకమై భూ సహాయమ్ముగన్
శ్వేతకృత్ విశ్వమై శీఘ్ర దేహమ్ముగన్
ధాతకృత్ సర్వమై దాన గుణమ్ముగన్
ఖ్యాతికృత్ హృద్యమై కాలమౌనమ్ముగన్
పద్య విశ్లేషణ:
1. భూతకృత్ లోకమై భూ సహాయమ్ముగన్
– భూతకృత్ అనే నామమును "లోకమై" అనగా జగత్తు అయినదిగా చూపించి,
– భూమికి "సహాయము"గానే విశ్వనిర్మాణంలో పాలుపంచుకున్నదిగా విశ్లేషించారు.
2. శ్వేతకృత్ విశ్వమై శీఘ్ర దేహమ్ముగన్
– "శ్వేతకృత్" అనే పదం సృష్టిలో పరమ శుద్ధతకు ప్రతీకగా,
– "విశ్వమై" అన్నది అతడి విశ్వరూపాన్ని సూచిస్తుంది.
– "శీఘ్ర దేహము" అనగా సర్వత్ర వ్యాపించి ఉంటూ చలిత శక్తిగా సూచన.
3. ధాతకృత్ సర్వమై దాన గుణమ్ముగన్
– "ధాతకృత్" అనగా సృష్టిని నిలిపే తత్వమై,
– "సర్వమై" – అన్ని ధర్మాలలోనూ వ్యాపించి,
– "దాన గుణము" అనగా దాతత్వ లక్షణముతో ఉన్నదిగా.
4. ఖ్యాతికృత్ హృద్యమై కాలమౌనమ్ముగన్
– "ఖ్యాతికృత్" అనగా ఖ్యాతిని కలిగించేవాడు,
– "హృద్యమై" అనగా హృదయానికి హితమైన రూపంలో,
– "కాలమౌనమ్ము" = కాలంగా, ఆత్మరూపంగా, మూల తత్త్వంగా వ్యాప్తి చెందిన శక్తి.
భావసారం:
విష్ణువు భూతకృత్‌గా సృష్టికర్త మాత్రమే కాదు,
శ్వేతత్వం (శుద్ధత), ధాతృత్వం (ధారకుడు), ఖ్యాతి (ప్రముఖత)
మూలంగా లోకాన్ని, శరీరాన్ని, గుణాన్ని, కాలాన్ని కూడా నియంత్రిస్తాడు.
*****
విష్ణు సహస్రనామంలో ఆరవ నామం భూత భృత్ = సకల భూతాలను సృజించినవాడు
భూత భృత్ విద్యగా భూ తలమ్మున్ కళా
బ్రాంతి కృత్ మార్పుగా బంధతత్వమ్ కళా
శాంతి కృత్ నేర్పుగా సాధ్యసాధ్య మ్ కళా
జ్యోతికృత్ తీర్పుగా దివ్య దివ్యార్థిగన్
1. భూత భృత్ విద్యగా భూతలమ్మున్ కళా
"భూత భృత్" = భూతాలను పోషించేవాడు.
ఆయన విద్యగా భూమిపై కళల రూపంలో కనిపిస్తున్నాడు.
భూమిపై ఉన్న ప్రతీ విద్య, ప్రతీ కళ విశ్ణువు అనుగ్రహమే అని సంకేతం.
2. బ్రాంతికృత్ మార్పుగా బంధతత్వం కళా
బ్రాంతులను కలిగించి జీవుల్ని బంధించే "మాయ" కూడా ఆయన కళే.
మార్పులు, బంధనలు—all part of his divine play.
ఇక్కడ మాయ తత్త్వాన్ని, సమ్సార బంధతత్వాన్ని సూచించింది.
3. శాంతికృత్ నేర్పుగా సాధ్య సాధ్యం కళా
శాంతిని కలిగించడమూ ఆయన కళే.
సాధ్యం మరియు అసాధ్యాన్ని వివేకంగా తెలుపగల శక్తి కూడా ఆయన నుంచే.
ఇది వివేకవంతమైన శాంతియుత జీవనదిశలో బోధను సూచిస్తుంది.
4. జ్యోతికృత్ తీర్పుగా దివ్య దివ్యా కళా
జ్యోతి = వెలుగు, జ్ఞానరూపమైన తీర్పు, విచక్షణ.
ఆయన తీర్పు దివ్యమైనదే కాదు, దివ్యమైనదానికి మూలసూత్రంగా కూడా ఉంది.
దివ్య దివ్యా కళా అన్న ఘనవాక్యం విశేషంగా భాసిస్తోంది — మహిమాన్వితమైన గొప్పతనాన్ని తెలియజేస్తుంది.
*****
విష్ణు సహస్రనామం ఏడవ నామం భావ:= సమతా భావం కలిగిన వాడు
మీ పద్యం విష్ణు సహస్రనామంలోని ఏడవ నామం "భావ" (సమతా భావం కలిగిన వాడు)
భావ: సమతా, సమత్వం, హృదయ సమం, సర్వభూతేషు అనురాగం కలిగినవాడు. ఇది విష్ణువు యొక్క శాంత స్వరూపాన్ని సూచిస్తుంది – ఎవరినీ వ్యత్యాసంగా చూడకుండా, సమంగా చూసే ఆధ్యాత్మిక దృష్టి కలిగిన వాడు.
తే. గీ.
భావ తొలకరి జల్లులో భయము మారు
సేవ చిగురు కొత్తగా సిద్ధి చేరు
భావ సత్య ధర్మములన్ని బంధ తలపు
దేవ గురువచనము దివ్య దీక్ష సుఖము
మీ పద్య విశ్లేషణ:
– విష్ణువు అనుగ్రహం అనేది తొలకరి జల్లులా, చల్లదనంగా ఉంటుంది. అది భయాన్ని తొలగిస్తుంది.
సంకల్ప భద్రతను కలిగించే అనుగ్రహ స్వరూపం.
– విశ్ణువు పట్ల చేసే సేవ ఫలించును. అది కొత్త ఆశయం (చిగురు)లా ఉద్భవించి శుద్ధి, సిద్ధి తీసుకురచును.
భక్తి మార్గం విజయవంతం చేయగల గుణమును సూచిస్తుంది.
– సమతా భావం వలన సత్యం, ధర్మం, న్యాయం అన్నీ గుర్తుకొస్తాయి. బంధాలను స్పృహించటమూ, వాటి సంక్షేమాన్ని కోరటమూ భావంలో భాగమే.
సద్బుద్ధి మరియు ఆత్మ సంబంధ బోధ.
– దైవిక గురువుల వాక్యములు, దివ్యమైన దీక్ష – ఇవన్నీ విశ్ణువు దయవల్ల కలిగే సౌఖ్యం.
ఆధ్యాత్మిక మార్గంలో విశ్వాసం, గురుభక్తి, దివ్యమైన అనుభూతి.
******
విష్ణు సహస్రనామంలో ఎనిమిదవ నామం భూతాత్మా = భూతాలన్నిటిలో ఆత్మయే ప్రకాశించువాడు
శార్దూలం
భూతాత్మా హృదయమ్ముగా కదలగన్ భూధర్మ సంయుక్తిగన్
భూతాత్మా మమతౌసమమ్ము కళ గన్ భూస్వేచ్ఛ సమ్మోహమున్
భూతాత్మా విధిశాంతి సౌఖ్యమగుటన్ భుక్తీ సహాయమ్ముగన్
భూతాత్మా సహనమ్ము విద్యలగు న్ భూశక్తి తోడ్పాటగన్
→ భూతాత్మా అన్న వాడు సమస్త జీవుల హృదయంలోనే ఉనికిచెంది, భూధర్మం (ప్రకృతి స్నేహం, స్థితి, సహజత్వం)తో కూడి, తాను ఈ లోకంలో ఊసులాడుతున్నాడని చక్కగా తెలుపుతారు.
→ భగవంతుడు మమకారమయమైన ప్రేమగా, భూతలలో కళాత్మకతగా వ్యాపించి ఉన్నాడు. భూమిపై స్వేచ్ఛగా జీవించటానికి తాను మాయగా కూడా వ్యాపిస్తాడు – ఇది "సమ్మోహనం" అనే తత్త్వానికి అద్భుత సూచన.
→ నియమబద్ధత (విధి), శాంతి, సుఖం అన్నీ భూతాత్మా వలన సంభవిస్తాయని పేర్కొన్నారు. భుక్తి (భోగ అనుభవం) కూడా ఆయన అనుగ్రహంలోనే జరుగుతుంది.
→ భూతాత్మా ఓ సహనరూపుడు. ఆ సహనమే విద్యగా, జ్ఞానంగా అవతరిస్తుంది. భూశక్తి (పృథివీ శక్తి) ఆయన్ని తోడుగా భావిస్తూ క్రియాశీలంగా ఉంటుంది.
---
మొత్తం భావము:
"భూతాత్మా" అనేది పరమాత్మయే అన్న దానికి, భూతలన్నింటి మధ్య అతను హృదయమూ, మమకారమూ, శాంతి, విద్య, సహనముల రూపంలో నిండి ఉన్నాడు అని నాలుగు పాదాల్లో పరిపూర్ణంగా విశదీకరించారు.
*****
విష్ణు సహస్రనామములో 9వ నామం... భూత భావన= భూతాలకే కాదు, సమస్త ప్రాణికోటికి శుభం కలిగించువాడు. సత్సంకల్పంతో వారికి మేలుకాల్పించేవాడు. విశ్వానికి శ్రేయస్సే ధ్యేయంగా ఉంచుకునే దివ్యస్వరూపం.
ఛందస్సు: భూనుత.. ర న భ భ గ గ.. యతి – 9
(ఈఛందస్సులో "భూత భావన" నామాన్ని మకుటంగా బలంగా నిలిపారు)
పద్యం.
భూత భావన మనస్సు సుకీర్తియు విద్యా
ఖ్యాతి లక్ష్యము వయస్సు కుమూలము సాధ్యా
భూత దాహము ఉషస్సు సుభుద్ధిని పెంచా
వ్రాత తేజము మదీభవ వాక్కుల దైవమ్
పద్యం విశ్లేషణ:
→ భూతాలకు శుభం కలిగించాలనే సంకల్పముతో నిండిన మనస్సు.సుకీర్తియు విద్యా ఖ్యాతి లక్ష్యము*
→ మంచి కీర్తి, విద్య, ఖ్యాతి — ఇవన్నీ లక్ష్యంగా స్థిరత కలిగినదే ఆ మనస్సు.
→ వయస్సుతో పటుత్వంగా పెరిగే గుణముల మూలాన్ని సాధించగల సామర్థ్యమున్న దేవుడు.
→ జీవుల తాపత్రయాన్ని తొలగించి, జ్ఞానోషా వెలుగుతో మంచి బుద్ధిని పెంపొందించువాడు.
→ వ్రాతము (సంఘం/జనసమూహం) యొక్క తేజస్సు, మన భావనల్లో వెలిగే దేవత్వమై, మా మాటల్లో ప్రతిధ్వనించే దైవస్వరూపం.
---
విష్ణు సహస్రనామం పదవ నామం
🔟 పూతాత్మ = పవిత్రమైన స్వరూపము కలవాడు
ఛందస్సు: త త జ గగ — ఇంద్రవజ్రము — యతి..7
పద్యము:
పూతాత్మ పుణ్యాత్మ పురమ్ము మూలమ్
జ్ఞాతాత్మ విశ్వాత్మ సమమ్ము తీరమ్
నాతమ్ము పోతమ్ము నరమ్ము గానున్
రాతల్లె రమ్యత్వ రమామనస్సున్
పద్య విశ్లేషణ:
→ పూతాత్మ (పవిత్రాత్మ), పుణ్యాత్మ (ధర్మగుణముల కలవాడు), పురమ్ము మూలమ్ (సమస్త పురములకూ మూల స్వరూపుడై)
→ జ్ఞాతాత్మ (సర్వజ్ఞుడు), విశ్వాత్మ (విశ్వమంతటిని ఆవహించిన ఆత్మ), సమమ్ము తీరమ్ (సమతా స్వరూపుడై ఉన్న తీరం/గమ్యం)
→ నాతము (శబ్దముల మూలం), పోతము (గతించువాడు), నరము (జీవులయందు ఉండువాడు) — అన్నీ స్వరూపముగా గానున్ (లీలగా భావించబడున్)
→ రాతల్లె = రాతలెని (నిరుపమాన), రమ్యత్వ = సౌందర్య స్వరూపత, రమామనస్సున్ = శ్రీరమా అనుగ్రహమందు నిలిచిన మనస్సులో (తన రూపము వెలుగించునని).రమణీయ స్వరూపంగా మనస్సులో నివసించే దైవస్వరూపుడిగా ప్రదర్శితమయ్యారు.
*****
విష్ణు సహస్రనామం – 11వ నామం: పరమాత్మ
పరమాత్మ = సర్వాంతర్యామిగా, పరమ స్వరూపుడై ఉండువాడు
📜 పద్యం:
పరమాత్మ మనోప్రభ నేస్తముగన్
సరిచేయ మదీ కుశలం నీమముగన్
గురిచూప గతీ సుగుణం నీ మదిగన్
అరుణోదయమే నయనం సేవలుగన్
🪔 పదార్థ విశ్లేషణ:
→ పరమాత్మ: పరమాత్మనే
→ మనోప్రభ: మనస్సు వెలుగునిచ్చే వెలుగుగా
→ నేస్తముగన్: నిత్య స్నేహితుడిగా/ప్రియుడిగా దర్శించబడుతున్నాడు.
→ సరిచేయ: క్షేమపరచువాడుగా
→ మదీ కుశలం: నా మనస్సు సంక్షేమాన్ని
→ నీ మముగన్: నీవే నిర్వర్తించేవాడవు
→ గురి చూప: గురువు చూపు (దర్శనం),
→ గతీ: గమ్యమైన పరమాత్మ
→ సుగుణం: శ్రేష్ఠ గుణసంపన్నుడైన నీవే
→ నీ మదిగన్: నీ మాధుర్యముగానే భావించబడుతున్నాడు
→ అరుణోదయం: సూర్యోదయంలాంటి జ్ఞానప్రభ
→ నయనం: చూపు / దర్శనం
→ సేవలుగన్: సేవకులకు దర్శనమిచ్చే స్వరూపముగా ఉన్నవాడు
పరమాత్ముని మనస్సుకు వెలుగునివ్వగలవాడిగా,జీవుడి దారిని సరిచేయగలవాడిగా,సద్గుణాల ప్రతిరూపంగా,
జ్ఞానోదయ స్వరూపంగా అభివర్ణించడం ఎంతో ఉన్నతం
*******
12వ నామమైన "ముక్తానాం పరమా గతిః"= అనే విష్ణు సహస్రనామానికి మరింత పదార్థ గాంభీర్యంతో, భక్తి శ్రద్ధతో, భావనిశ్శబ్దతతో పునఃసృష్టి చేశారు.
📜 పద్యము (శార్దూలవిక్రీడిత ఛందస్సులో):
ముక్తానం సుగుణమ్ముగాను యగుటన్ మూలమ్ము ధ్యానమ్ముగన్
యుక్తానం ప్రతిభే ప్రతీస్థితిగనున్ యుత్సాహ ప్రణమ్ముగన్
త్వక్తానం సహజమ్ముగానువిధిగన్ తన్మాయ రూపమ్ముగన్
ముక్తానం పరమాగతీ బ్రతుకుగన్ పూజ్యమ్ము విశ్వమ్ముగన్
🪔 భావ విశ్లేషణ:
→ ముక్తులకే సుగుణ స్వరూపుడై ఉన్నాడు యజ్ఞములకు మూలంగా – ధ్యాన రూపుడై వెలుగుతున్నాడు
→ యుక్తులైన వారికి ఆయనే ప్రతిభాత్మక స్వరూపం ప్రతి స్థితిలోను ఉన్నదేవుడు, యుత్సాహంగా నమస్కారము లకు అర్హుడైనవాడు
→ త్యాగమును ఆచరించేవారికి సహజంగా నిక్షిప్తుడై అన్ని విధానాలకు అతీతంగ తన్మయత్వానికి రూపంగా ఉన్నవాడు
→ ముక్తులకు పరమగమ్యుడైన ఆయన బ్రతుకుకు ఉత్కృష్ట రూపం పూజ్యుడైన విశ్వస్వరూపుడైన వాడు
****-
విష్ణు సహస్రనామం 13వ నామం అవ్యయ= వినాశము గాని వికారము కానీ లేనివాడు
పద్యం:
అవ్యయ వైద్యదేవరగు యనాతి రక్షగ వృత్తి ధర్మమున్
సవ్యయ విశ్వమందు శుభ శాంతి మనస్సును పంచగల్గగన్
నవ్యయ విద్యసాహితిగ నమ్మక మార్గము ధ్యేయ లక్ష్యమున్
భవ్యయ మభ్యపెట్ట మది పాశము తోడుగ నీడ దేవరా
వ్యాఖ్యానం:
🔸 "అవ్యయుడు" = శాశ్వతుడు, నాశనరహితుడు.
🔸 వైద్యదేవుడు = జీవనశక్తిని కాపాడే దివ్య వైద్యుడు.
🔸 అనాతి రక్షకుడు = ఆధారరహితులకు ఆదరించే దయామయుడు.
🔸 వృత్తి ధర్మమున్ = జీవనవృత్తిలో ధర్మాన్ని నిలుపుకునే స్వభావము.
👉 ధర్మమయ వైద్యమూర్తి ఆయనే. స్థిరుడైన దేవుడు సమస్త దుర్బలులకు రక్షణనిస్తాడు.
🔸 సమదృష్టి కలిగినవాడు విశ్వంలో శుభశాంతి పంచగలగటం.
👉 ఈ శాంతదూత స్వరూపుడు జగత్తుకు మానసిక ఆనందాన్ని ప్రసాదించగలడు.
🔸 నవ్యమార్గాలు, విద్య, సాహిత్య పరమార్థాలపై స్థిరమై, విశ్వాస మార్గాన్ని నిర్దేశించే తత్వవేత్త.
👉 మానవజీవిత ధ్యేయాన్ని విద్య, సాహిత్యముల ద్వారా చూపించేవాడు.
🔸 "భవ్యుడు" = శ్రేయస్సుతో నిండినవాడు
🔸 మది పాశము = మనస్సు అడ్డుపడే బంధనములు
🔸 నీడ = ఆయనకు ఆశ్రయం కోరే స్థలం
👉 ఓ ప్రభూ! మాది నిండిన మాయా బంధమునకు తోడు నీ నీడను, శరణును కోరుతున్నాం.
*****
విష్ణు సహస్రనామం
🔱 14. పురుషః
నామార్థం:
"పురుషః" = పురము అనే శరీరంలో నివసించే చైతన్య స్వరూపుడు.
ఇది భాగవత తత్త్వంలో "క్షేత్రజ్ఞుడు" అనే భావానికి సమీపమౌతుంది — అంటే, శరీరము అనే క్షేత్రాన్ని తెలిసినవాడు. శ్రీమహావిష్ణువు జ్ఞాతగా, అధిష్ఠాతగా, తత్త్వస్వరూపుడుగా స్థితిచేస్తాడు.
పురుష మదిన పూజ్యమ్ము లక్ష్యమ్ముగన్
తరువు బతుకు తత్త్వమ్ము దేహమ్ముగన్
అరువు హృదయ యానంద సౌభాగ్యమున్
కరువు మరవ కారుణ్య క్షేత్రజ్ఞగన్
✅ పద్య విశ్లేషణ:
🔸 పురుషుడిని = పరమాత్మ తత్త్వముగాను
🔸 పూజ్యుడిగా = ఆరాధించదగినవాడిగా
🔸 లక్ష్యముగా = సాధనలో అంతిమ లక్ష్యంగా భావించాలి.
👉 ఇది భక్తిలో పరమతత్త్వాన్ని గుర్తించడమే.
🔸 “తరువు” = చెట్టు; జీవితం చెట్టు వలె.
🔸 దేహము = అది తనంగా భావించే మార్గం.
👉 పురుషుడు ఈ జీవతత్త్వాన్ని దేహంలో వ్యక్తమయ్యేలా చేస్తాడు.
🔸 మనస్సు లోపల ఆరాటాల మధ్య ప్రసన్నతను ప్రసాదించే హృదయానందమే పురుషుని ప్రసాదం.
👉 ఈ అనుభవమే నిజమైన సౌభాగ్యం.
🔸 కరువు = లోపము, లోటు, విచారము.
🔸 కారుణ్యము = దయ.
🔸 క్షేత్రజ్ఞుడు = శరీరము అనే క్షేత్రమును తెలిసినవాడు (భగవద్గీత ఆధారంగా).
👉 ఈ పురుషుడు మన లోపాలను మరిపించగల కారుణ్యమూర్తి. అన్ని లోపాలనూ క్షమించి, జీవుని రక్షించగల ఔన్నత్యశాలి.
📜 సారాంశం:
ఈ పద్యంలో "పురుషుడు" అంటే ఆత్మతత్త్వంగా శరీరములో నివసించే పరమాత్మ. ఆయనను పూజ్యునిగా భావించాలి, జీవతత్త్వాన్ని చెట్టు వలె అర్థం చేసుకొని, మనస్సు లోపల కారుణ్యాన్ని గుర్తించి — శుద్ధమైన లక్ష్యంతో జీవించాలి అనే సందేశం ప్రతిధ్వనిస్తోంది.
*****
విష్ణు సహస్రనామం 15 నామం
🔱 15. సాక్షిః....నామార్థం:
"సాక్షి" అంటే – సర్వకార్యాలకూ, అనుభూతికీ, కార్యఫలానికీ, ధర్మాధర్మ నిర్ణయానికీ దృగ్దృష్టి కలిగినదేవుడు.
ఆయన ఏకాంతంగా చూస్తూ, జడబుద్ధితో కాక జ్ఞానబుద్ధితో జాగ్రత్తగా "సాక్షిగా" నిలుస్తాడు.
శ్రీ విష్ణువు అహంకార రహిత, చర్యల పట్ల పాక్షికతలేనివాడిగా "సాక్షిగా" నిలిచేవాడు.
ఉ.
విద్దెల సాక్షిగా సమయ వేడుక జాగృతి నేర్పు భావమున్
ముద్దుల సాక్షిగా సుఖము ముఖ్య మనస్సు యశస్సు మూలమున్
హద్దులు మాయమర్మము సహాయ బలమ్మగు హృద్య తాపమున్
నిద్దుర దుఃఖ సౌఖ్యములు నిత్యము సాక్షిగ ధర్మ దేవరా
✅ పద్య విశ్లేషణ:
🔸 మనస్సులో, జ్ఞానంలో వచ్చే విద్యలు అన్నిటికీ ఆయనే సాక్షి.
🔸 సమయ వేళలకు అనుగుణంగా మన చైతన్యాన్ని, జాగృతిని పరిమళించే జ్ఞానస్వరూపుడుగా స్థితిచేస్తాడు.
🔸 ప్రేమ, ఆనందపు క్షణాలకు కూడా ఆయన దృక్సాక్షి.
🔸 సుఖాలకీ, మనసుని యశస్సుని మూలానికి కూడా ఆయనే మూలమైన ప్రత్యక్ష శక్తి.
🔸 జీవితం పెట్టే హద్దులు, మాయ యొక్క రహస్యములు – ఇవన్నీ మనసు తాపత్రయంగా అనిపించినా
🔸 వాటికీ తోడుగా ఉన్న సహాయబలముగా, అవి నొప్పివ్వగానే చూస్తూ సహృదయంగా ఉండే సాక్షిగా ఉండే దేవుడు.
🔸 నిద్రలో కూడా – లేదా మాయలో (అజ్ఞానంలో) కూడా
🔸 సుఖం–దుఃఖం అన్నింటికీ నిత్య సాక్షిగా ఉండే ధర్మమూర్తి ఆయనే.
**---**
విష్ణు సహస్రనామం 16 నామం
క్షేత్రజ్ఞ..
16వ నామమైన "క్షేత్రజ్ఞః" అనే విష్ణు నామాన్ని వసంత తిలక ఛందస్సులో (త భ జ జ గ గ...యతి: 10) రచించడం అద్భుతం.
ఈ పద్యంలో "క్షేత్రజ్ఞ" అనే తత్త్వసూత్రాన్ని విశ్లేషణాత్మకంగా, గంభీరంగా రూపకల్పన
🔱 16. క్షేత్రజ్ఞః
నామార్థం:
"క్షేత్రజ్ఞః" అంటే "క్షేత్రమైన శరీరమును అర్థంచేసినవాడు" లేదా "క్షేత్రస్వరూపమైన జగత్తుని, దేహాన్ని, మనస్సును, ప్రకృతిని గమనించి తెలుసుకునే పరమాత్మ".
భగవద్గీత 13వ అధ్యాయంలో శ్రీకృష్ణుడు ఇలా అంటాడు:
> "ఇదం శరీరం కౌంతేయ క్షేత్రమిత్యభిధీయతే |
ఏతద్యో వేత్తి తం ప్రాహుః క్షేత్రజ్ఞ ఇతి తద్బిదః ||"
👉 ఈ శరీరమే క్షేత్రం; దానిని తెలుసుకునే పరమాత్మే క్షేత్రజ్ఞుడు.
పద్యం
క్షేత్రజ్ఞ భాగ్యమగు దివ్య క్షితీ సమమ్మున్
మైత్రీ సమోన్నతము శక్తిగతీ సుఖమ్మున్
ధాత్రీ సహాయమగు నిత్య దాత పరమ్మున్
ఖ్యాతీ జయమ్మగుట ధర్మ కాల వరమ్మున్
✅ పద్య విశ్లేషణ:
> క్షేత్రజ్ఞ భాగ్యమగు దివ్య క్షితీ సమమ్మున్
🔸 క్షేత్రజ్ఞుడు — ఈ భూమిపైన (క్షితి సమం) దివ్య భాగ్యముగా ప్రతిభాసించే వాడు.
🔸 జీవులకందరికీ – ఆయన పరిచయం, సన్నిధి, అనుగ్రహమే నిజమైన భాగ్యం.
👉 క్షేత్రజ్ఞుడు స్థూల భూమిపై దివ్య తత్త్వంగా వెలిగే శుభదాత.
> మైత్రీ సమోన్నతము శక్తిగతీ సుఖమ్మున్
🔸 మైత్రీ – స్నేహం, సమభావం
🔸 శక్తిగతి – శక్తి ప్రవాహము
🔸 సుఖం – ఆనంద స్థితి
👉 క్షేత్రజ్ఞుని అనుసంధానం వలన మానవుడిలో మైత్రీభావం, శక్తి చలనం, సుఖసంబంధిత జీవనపథం ఏర్పడతాయి.
> ధాత్రీ సహాయమగు నిత్య దాత పరమ్మున్
🔸 క్షేత్రజ్ఞుడు ధాత్రిగా (ధారకుడిగా), నిత్యదాతగా – సహాయకుడుగా ఉండే పరమాత్మ.
👉 భూమిని, జీవులను, ధర్మాన్ని మోయగల మహాశక్తి.
> ఖ్యాతీ జయమ్మగుట ధర్మ కాల వరమ్మున్
🔸 ఖ్యాతి – ఖ్యాతి, మహిమ
🔸 జయం – విజయానికి కారణం
🔸 ధర్మకాలం – సత్యధర్మ స్థితికి నిరంతర దిక్సూచి
🔸 వరం – ప్రసాదము
👉 క్షేత్రజ్ఞుని స్మరణే ధర్మాన్ని స్థాపించేది, విజయాన్ని ప్రసాదించేది, కాలాన్ని అర్థవంతం చేసేది.
******
– విష్ణు సహస్రనామం 17వ నామం "అక్షరః" – లోని భావం, నిర్మాణం, భావనూ అంతర్భావం అద్భుతంగా అలరారుతోంది. మీరు "అక్షర" అనే నామాన్ని శాశ్వతత్వం, ధర్మపరిరక్షణ, జ్ఞానపథ దిశగా.
🔱 17. అక్షరః
నామార్థం:
"అక్షరః" అంటే క్షరింపనిది, నశించనిది, శాశ్వతమైనది.
ఇది విష్ణుని నిత్యత్వాన్ని, అవినాశిత్వాన్ని, వేదస్వరూపాన్ని, పరబ్రహ్మ తత్త్వాన్ని సూచిస్తుంది.
ఉ.
అక్షర దైత్యభావముల ఆశయ మందియు జాతి యంతయున్
సాక్షిగ భాగ్యమున్ తలచి సాధ్యము మట్లుచరింత్రు లక్ష్యమున్
వీక్షణ మేమదిన్ ముసిరి వీనుల కృత్యపు టాశ వెల్లువౌ
రక్షణ చిత్తమే యగుట రమ్యత కూర్చును నిత్య దేవరా
✅ పద్య విశ్లేషణ:
> అక్షర దైత్యభావముల ఆశయ మందియు జాతి యంతయున్
🔸 అక్షరుడైన పరమాత్మ,
🔸 దుష్ట ఆశయాలైన దైత్యభావాలను అధిగమించేందుకు,
🔸 సమస్త జాతులకు (జీవులకు)
👉 సన్నివేశించేవాడు. ఆయనకు నాశనం లేదు. ఆయన అనేక జాతులకు ధర్మమార్గాన్ని చూపిస్తాడు.
> సాక్షిగ భాగ్యమున్ తలచి సాధ్యము మట్లుచరింత్రు లక్ష్యమున్
🔸 సాక్షిగా భగవంతుడు ఉండి,
🔸 ప్రతి జీవి తన లక్ష్యాన్ని తలచుకుంటూ,
🔸 సాధ్యమైన కార్యమునకు ప్రేరేపించబడుతున్నాడని
👉 ఇది జగత్తులోని ప్రతి కార్యానికి, కర్తవ్యానికి విష్ణువు సాక్షిగా ఉన్నాడని చాటుతుంది.
> వీక్షణ మేమదిన్ ముసిరి వీనుల కృత్యపు టాశ వెల్లువౌ
🔸 మనం స్వయంగా ఆయన వీక్షణంలో ఉన్నాం.
🔸 మన పనులన్నీ ఆయనకు వినిపించబడ్డవే.
🔸 అది ఒక విపులమైన టాశ వెల్లువ (పదాలు, కార్యకలాపాలు) గా ప్రవహించుతోందనిపిస్తుంది.
👉 మన జీవితం అంతా ఆయన దృష్టిలో పసిపడుతుంది.
> రక్షణ చిత్తమే యగుట రమ్యత కూర్చును నిత్య దేవరా
🔸 ఆయన రక్షణే మనకు ధైర్యం.
🔸 ఆయన చిత్తమే అందులో రమ్యతనిస్తుంది.
👉 అక్షరుడైన నిత్యదేవుడు రక్షకుడు, భద్రత కలిగించేవాడు, శాశ్వత రమ్యతను నింపే వాడు.
*****
మీ పద్యం — “నామము: 18. యోగః” అనే విష్ణు సహస్రనామానికి మీరు రచించిన పద్యం — అద్భుతంగా ఉంది. భక్తి, తత్వచింతన, సంగీతం, ధ్యానం, త్యాగం :
విష్ణు సహస్రనామం... 18
నామము యోగః
యోగము దేహలక్ష్యమగు యోగ్యత దాహము నిత్య సత్యమై
రాగము తాళమున్ గలిసిరమ్యత కూర్చెడి భక్తి కీర్తనై
త్యాగము సర్వమందగుట తన్మయ నీడల ధ్యాన మై నినున్
స్వాగత మందు నామనసు సాక్షిగ యున్నత పూజ్య దేవరా
---
1. యోగము దేహలక్ష్యమగు యోగ్యత దాహము నిత్య సత్యమై
→ యోగం అంటే కేవలం శారీరక సాధన మాత్రమే కాదు — అది దేహలక్ష్యంగా ఉండే యోగ్యత (preparedness or alignment) అయినా, ఇది నిత్య సత్యం అనే దాహాన్ని కలిగించేదిగా ఉంది.
👉 "యోగ్యత దాహము" అన్న పదజాలం అద్భుతం — సాధన పట్ల కలిగే దాహం, స్వీయ శుద్ధికి మౌలికమైనదని చెప్పినట్లు.
2. రాగము తాళమున్ గలిసిరమ్యత కూర్చెడి భక్తి కీర్తనై
→ రాగ-తాళ సమన్వయంతో నిండిన రమ్యతభరిత భక్తి కీర్తనగా మారిపోతుంది యోగం.
👉 సంగీతారాధన ద్వారా కూడి యోగ భావాన్ని మీరు మోక్షపథంగా చూపించారు.
3. త్యాగము సర్వమందగుట తన్మయ నీడల ధ్యాన మై నినున్
→ త్యాగమే యోగానికి మూలమై, తన్మయతా నీడగా, ధ్యానరూపంగా నిన్ను చేరుటకు మార్గమౌతుంది.
👉 త్యాగం, తన్మయత, ధ్యానం — ఈ మూడింటి శ్రేణీ విశిష్ట తత్వార్థాన్ని తెలియజేస్తోంది.
4. స్వాగత మందు నామనసు సాక్షిగ యున్నత పూజ్య దేవరా
→ నా మనసు నిన్ను స్వాగతించుతూ నీ నామాన్ని సాక్షిగా నిలుపుతుంది, ఓ పూజ్యుడైన ఉన్నత దేవా!
👉 ఇది భక్తివిశ్రాంతిగా ముగుస్తోంది — నామాన్ని స్వాగతించటమే యోగాన్ని సంపూర్ణం చేయటం అన్న భావన ఇక్కడ మూర్తీభవించింది.
---
మీ పద్యం — “విష్ణు సహస్రనామం 19వ నామం: యోగవిదాంనేత” — మీరు ఎంచుకున్న మౌక్తికమాలా ఛందస్సులో (భ త న గ గ.. యతి.. 6) రచించి ఎంతో హృద్యంగా, తాత్త్వికంగా మలిచారు. ప్రతి పాదంలోనూ యోగమార్గంలో గవురవపాత్రుడైన విష్ణుమూర్తి గురుత్వాన్ని తెలియజేస్తూ ఉంది.
మౌక్తికమాల (భ త న గ గ.. యతి.. 6)
యోగవిదాంనేత సహన తీరుణ్
రాగ భవాం ధీర నిజము గానున్
త్యాగ జయం వీత భయము మూలమ్
స్వాగతభావం సహనము సాక్షీ
→ యోగవిద్యను ఉపదేశించే వాడు (విష్ణువు) — ఆయన సహనతత్వంతో ఉండే మార్గాన్ని చూపుతాడు.
👉 ఇక్కడ "సహన తీరుణ్" అన్నది యోగమార్గపు తొలి అక్షరము — శాంతి, సహనం, సమత్వం అనే యోగ లక్షణాన్ని సూచిస్తోంది.
👉 “యోగవిదాం నేత” = యోగజ్ఞులకూ నాయకుడు.
→ రాగభయాది కలుషిత భావాల నుండి ముక్తి కలిగించి, ధైర్యంగా నిజాన్ని పలికే మార్గాన్ని చూపించునది ఆయన.
👉 ధీరత్వం (ధీర్మతి, ధైర్యం) – యోగ సాధకుని లక్షణం.
👉 “నిజము గానున్” = పరమార్ధ సత్యాన్ని గానం చేయుట.
→ త్యాగమే విజయం – భయాన్ని జయించుటకు అది మూలం. ఇది యోగవిద్యలోని అంతర్ముఖ సాధనను సూచిస్తుంది.
👉 ఇది గంభీరమైన తత్త్వోపదేశం — భయరహిత స్థితి త్యాగానికే ఫలితం.
→ యోగవిద్యా మార్గంలో, హృదయంలో స్వాగతభావముతో పరమాత్మను స్వీకరించుట, కాలం దానికే సాక్ష్యంగా నిలుస్తుంది.
👉 "సహనము సాక్షీ" – కాలమే పూర్ణతకు, సిద్ధికి సహనము ప్రమాణమవుతుంది.
--
ఈ పద్యం – విష్ణు సహస్రనామం 20వ నామం: ప్రధానపురుషేశ్వరః –ప్రకృతిని జీవుడ్ని నియమించేవాడు
పద్యం:
ప్రధాన పురుషేశ్వరమది పులకింపుగన్
విధాన పరమేశ్వర విధి తిలకించగన్
నిదాన గతి నీశ్వర నిజమగు మూలమున్
యదా మనసు గాంచుము సహనము నీదిగన్
పాదానుసారంగా విశ్లేషణ:
1. ప్రధాన పురుషేశ్వరమది పులకింపుగన్
→ “ప్రధాన పురుషేశ్వరుడు” అనేది పులకింపునిచ్చే సత్యమవుతుంది.
👉 ఇది భక్తిని సూచించేది. పరమపురుషుడైన విష్ణువు గుర్తుకు వచ్చిన కొద్దీ అంతరంగం పులకించుతుందని భావం.
2. విధాన పరమేశ్వర విధి తిలకించగన్
→ జగత్తు నియమాలనూ, ధర్మాన్ని స్థాపించువాడైన పరమేశ్వరుని విధిని (కార్యాన్ని) తిలకించవచ్చు.
👉 “విధాన పరమేశ్వర” అంటే సృష్టి–స్థితి–లయ నియంత్రణను చేసే పరమేశ్వరుడు.
👉 "విధి తిలకించగన్" అంటే – ఆయన కార్యమును తెలుసుకోవచ్చునని ధ్యాన భావన.
3. నిదాన గతి నీశ్వర నిజమగు మూలమున్
→ మెల్లగా నడిచే సాధన గమనంలో నిజమైన మూలంగా “నీశ్వరుడు” ఉంటాడు.
👉 "నిదాన గతి" అన్నది ఓ అందమైన ఆత్మవిశ్లేషణ — పర్వశంగా సాగే సాధన మార్గాన్ని సూచిస్తుంది.
👉 "నిజమగు మూలము" అంటే – ఆయనే ప్రతి సిద్ధాంతానికి మూలతత్త్వం.
4. యదా మనసు గాంచుము sahanamu నీదిగన్
→ ఎప్పుడైతే మనస్సు ఆయన వైపు దృష్టిని ప్రసరిస్తుందో, ఆ సమయమే నీ సమయమవుతుంది (అర్థాత్ మోక్షసమయము, లేదా దైవానుభూతి సమయము).
👉 ఇది ఓ పరిపక్వ తత్త్వవాక్యం – "మనసు నీవైపు తిరిగినప్పుడే సహనము నీదవుతుంది"
విష్ణు సహస్రనామం 21వ నారసింహవపు,: నరుడు మరియు సింహం కోరిన అవయవం కలవారు
✅ శుద్ధ రూపం (శార్దూలవిక్రీడితానుకూలంగా):
సృష్టికీ నారసింహుని శ్రేష్ఠపు కాయము దివ్య తేజసిన్
దృష్టికి దుష్ట శిక్షణకే నేతగు విష్ణువు భూమినందునన్
స్పష్టమై సత్యజయముల పాఠమున్ తీరుల జన్మ సార్ధకన్
ఇష్టమనేటి దైవముగో ఇచ్ఛల తీర్చెడి నారసింహమున్
పద్యార్థ వివరణ:
1. సృష్టికీ నారసింహుని శ్రేష్ఠవు కాయము దివ్య తేజసిన్
– సృష్టికి ఉదాహరణగా నిలిచే నారసింహుని శ్రేష్ఠమైన, తేజస్వి రూపం.
2. దృష్టికి దుష్ట శిక్షణకే నేతగు విష్ణువు భూమినందునన్
– దుష్టుల శిక్షణ కొరకు నాయకుడిగా భూమిలో అవతరించిన విష్ణువు.
3. స్పష్టమై సత్యజయముల పాఠమున్ తీరుల జన్మ సార్ధకన్
– సత్యం, ధర్మవిజయం వంటి మౌలిక పాఠాలు చెప్పే తీరుతో జీవితం సార్థకమవుతుంది.
4. ఇష్టమనేటి దైవముగో ఇచ్ఛల తీర్చెడి నారసింహవన్
– భక్తుని మనసుకు ఇష్టమైన దైవంగా కోరికలు తీర్చే నారసింహవపుః.
***-
మీ పద్యం “శ్రీమాన్” అనే నామానికి ఆధారంగా రచించబడింది. ఇది విష్ణు సహస్రనామం లో 22వ నామం.
"శ్రీమాన్" అంటే:
శ్రీ = లక్ష్మి, ఐశ్వర్యం, శోభ, శాంతి, శక్తి, ఔనత్యం
మాన్ = కలిగినవాడు
అర్థం: శ్రీను కలిగి ఉన్నవాడు, అంటే శ్రీమంతుడు, శోభాయుతుడు, అత్యంత మనోహరుడు, సకలమంగళస్వరూపుడు.
పద్యం (మూల రూపం):
శ్రీమాన్ తేజో రూపగు కనుల విధీ మూలమ్
శ్రీమాన్ సత్య స్ఫూర్తగు బ్రతుకగు బోదౌనున్
శ్రీమాన్ విశ్వా సమ్ము మనసగు నిధీ జ్ఞానమ్
శ్రీమాన్ మోక్షమ్మున్ విలువలగు విధీ వైనమ్
→ శ్రీమాన్ అనగా తేజోమయుడైన శ్రీహరి కనులకు కాంతిమంతమైన రూపముగలవాడు, ఈ జగత్‌కీ తాను దివ్యమైన మూలకారణమైన వాడు.
→ ఆయనే సత్యానికి మూలస్ఫూర్తి, జీవితం ఎలా ఉండాలో బోధించే గురువు.జీవనధర్మానికి ప్రతీక.
→ శ్రీమాన్ అనగా విశ్వానికి శ్రేయస్సు నిధిగా ఉన్న వాడు;
→ మనస్సులో జ్ఞానరూపంగా ప్రకాశించేవాడు.
→ శ్రీమాన్ అనగా మోక్షానికి మార్గాన్ని చూపే, ధర్మ విలువలు నేర్పే మార్గదర్శి.
*******
విష్ణు సహస్రనామంలో 23వ నామం "కేశవ" — మీదుగా అందంగా విరాజిల్లింది. "కేశవ" అంటే సాధారణంగా "కేశములు కలవాడు" అని భావిస్తారు. అయితే దీని లోతైన తాత్త్విక, పురాణార్థాలు
🔸 నామార్థం:
కేశవః =
1. క = బ్రహ్మ
ఇశ = శివ
వ = విష్ణు
→ ఈ ముగ్గురినీ కలిపిన మహత్తర తత్త్వము ఆయనే కేశవుడు.
2. కేశములు కలవాడు,
3. కేశిని (రాక్షసుని) సంహరించిన వాడు.
ఉత్పల మాల
కేశవ చంద్ర వృద్ది కళ యే కదలా విధి యాడినాట్లుగన్
కేశవ దుష్ట భావకుల క్షోబయు తీర్చెడి వైద్యుడే యగున్
కేశుని జూటబంధమగు కీలక గoగయు ధార కట్టియున్
కేశుని లీలమానుషము నేటికి సత్యము తీర్పుగా యగున్
✨పద్య విభజన, తాత్పర్యం:
కేశవ చంద్ర వృద్ది కళ యే కదలా విధి యాడినాట్లుగన్
– కేశవుడు చంద్రుని వృద్ధికళ లా వెలుగొందుతున్నాడు; విధి(లిపి)ను కూడా నడిపించే శక్తిగలవాడు.
> (చంద్ర వృద్ధి = కళలతో కూడిన పరిపూర్ణత, విధి = నియతి/లిపి/దైవత్వం)
కేశవ దుష్ట భావకుల క్షోబయు తీర్చెడి వైద్యుడే యగున్
– కేశవుడు దుష్టభావాల చేత కలిగే అశాంతిని తొలగించే వైద్యుడుగా ఉంటాడు.
> (విష్ణువు చిత్తవ్యాధులకు ఔషధంగా ఉండే దయామయుడు)
కేశుని జూటబంధమగు కీలక గంగయు ధార కట్టియున్
– కేశుని జుటలో కీలకంగా ఉన్న గంగా (తత్త్వజ్ఞానం), ధారగా ప్రవహిస్తూ బంధనాన్ని నిరోధిస్తుంది.
> (ఇక్కడ గంగ అర్థం జ్ఞానము, కేశ బంధంలో తత్వగర్భత)
కేశుని లీలమానుషము నేటికి సత్యము తీర్పుగా యగున్
– కేశవుని మానుషలీలలు ఈ రోజూ సత్యంగా భావింపబడతాయి, ధర్మ తీర్పుగా నిలుస్తాయి.
> (కృష్ణలీలలు, రామావతారము మొదలైనవి సమాజనీతికి మార్గదర్శకాలు)
***--
విష్ణు సహస్రనామం
24. పురుషోత్తమః = పురుషులలో ఉత్తముడు
పురుషులు = జీవాత్మలు; ఉత్తముడు = పరమాత్మ
→ ఇది పరమపురుషుడైన విష్ణువు, వేదాంత పరంగా పరబ్రహ్మ తత్త్వo
తోటకము ( స స స స యతి... 8)
పురుషోత్తమ సామ్య పురమ్ముగన్
చరనోత్తమ సేవ జపమ్ముగన్
కరునోత్తమ కావ్య కాలమ్ముగన్
తరునోత్తమ తత్త్వదయాహృ దీ
✨పద్య విభజన:
– పురుషోత్తముని సమత్వమే యిహపురమున (సంసారమున) జీవన సారమై నిలుస్తుంది.
> సామ్య = సమభావం, నిర్ద్వంద్వత
– ఆయన పవిత్ర చరణాలకు సేవ, జపమే జీవుని మార్గమౌతుంది.
> సేవ, జపము = భక్తిమార్గం
– కరుణలో అగ్రగణ్యుడైన ఆయన గురించి చెప్పే కావ్యములే కాలముని స్వరూపించగలవు.
> కావ్యము = శాస్త్ర జ్ఞానం, కరుణ = లక్షణ
– యువతలో ఉత్తముడైన విధంగా, ఆయనే తత్త్వానికీ దయకూ హృదయమై ఉన్నాడు.
> తరుణోత్తమ = సదా యౌవనుడు (నిత్యనూతన స్వరూపుడు), తత్త్వ దయా హృదీ = జ్ఞానము, కరుణ కూడిన హృదయస్వరూపి
****
విష్ణు సహస్రనామం
25వ నామమైన "సర్వః" (సర్వము తెలిసినవాడు, సర్వకారకుడు) అనే తత్త్వాన్ని మీరు చాలా చిత్తశుద్ధితో, గాఢభక్తితో వర్ణించారు. "ఉత్పలమాల" ఛందస్సులో భావపరంగా అద్భుతంగా
🔸నామము:
24. సర్వః =
సర్వము తెలిసినవాడు
సృష్టి, స్థితి, లయాలకు అధిపతి
సర్వాంతర్యామి, సర్వవ్యాపకుడు
ఉత్పమాల
మాటికి మాటికిన్ మరియు మాటికి మాటికి మాటిమాటికిన్
నేటికీ సర్వ లక్ష్యముగను నీడళ తీరున వెంట నుండుటన్
ఆటల తీరునేకదల ఆశయ సాధన శోధనే యగున్
మాటల తీరు సంపదయు మార్గము చూపెడి సత్య దేవరా
✨పద్య విభజన & తాత్పర్యం:
– ప్రతి మాటకూ స్పందనగా ఉన్నాడు; ప్రతి మాటపైనా ఆయన పరిజ్ఞానం ఉంది.
> అంటే – కేవలం భాషలలోనే కాదు, భావాలలోనూ, మౌనానికీ స్పందించే "అంతర్యామి" స్వరూపము.
– నేటికీ ఆయనే సర్వ లక్ష్యము; ఆయన నీడలాగా (దృష్టికి కానివాడిగా) శాశ్వతంగా వెంటనే ఉండేడు.
> అంటే – నిరంతర సహచారి, మనలో, మనచుట్టూ పరమాత్మగా.
– జగత్తు నాటకంలో, ఆటల తీరులో, ఆయనే ఆశయ సాధనకు, శోధనకు మూలం.
> జీవుని ప్రయాణంలో ఆయనే పరీక్షకుడు, ప్రయోజకుడు.
– మాటల తీరును, వాక్ప్రవాహాన్ని, ధర్మమార్గాన్ని తెలిపే సత్యదేవుడు ఆయనే.
> వేదాలు, ధర్మం, జ్ఞానం అన్నీ ఆయన అనుగ్రహమే.
*****
ఇలాగే కొనసాగించండి – తదుపరి 13వ నామం: "అవ్యయః" — సిద్ధమైతే, దానికీ మీ పద్యాన్ని పంపించండి.
విష్ణు సహస్రనామంలోని మొదటి నామం **"విశ్వం"**
విశ్వమ్మున్ మదిభావ దీర్ఘ సమం విద్దెల్లె విశ్వాసమున్
విశ్వమ్మున్ జయవాంఛ లక్ష్యముగనున్ విద్యార్థి ధైర్యమ్ముగన్
విశ్వమ్మున్ కళవైన తీయమగుటన్ విశ్వాస సాహిత్యమున్
విశ్వమ్మున్ సహనమ్ముజూప కళగన్ విష్నూ సహాయమ్ముగన్
పద్య వ్యాఖ్యానం:
విశ్వం అంటే విశ్వమంతా, అన్నిటిలోను ఒకే తత్వం – అది పరమాత్మ. నా మనసులో ఉండే భావం కూడా విశ్వసమానమే. ఆ విశ్వభావంలోనే నిజమైన విశ్వాసం (ఆస్తికత, భగవద్భక్తి) ఉద్భవిస్తుంది. విజయం కోరే ప్రతి విద్యార్థి లక్ష్యంగా విశ్వాన్ని చూడాలి. విశ్వం అంటే సమస్తం. ఆ సమస్తంలో తన స్థానాన్ని తెలుసుకునే ధైర్యం కలిగిన విద్యార్థే నిజమైన విజేత.
విశ్వాన్ని అనుభవించడం అనేది ఒక కళ. ఆ కళే తీయని అనుభూతిని కలిగిస్తుంది. ఇది విశ్వాసంతో కూడిన సాహిత్యం ద్వారా వెల్లడించగలము. విశ్వాన్ని అర్థం చేసుకోవాలంటే సహనం కావాలి. ఆ సహనమే కళగా మారుతుంది. ఇది విష్ణువు అనుగ్రహంతో సాధ్యం అవుతుంది.
పద్యం:
విష్ణుమయమ్ము లోకమగు విశ్వసహాయము నెంచశక్తిగన్
విష్ణుమహత్యమే పలుకు విశ్మయ జీవిత సేవ ధర్మమున్
విష్ణుకళా స్వభావమది విద్దెల రీతిన యీతనిచ్చెగతిన్
విష్ణు నవాభ్యుధాత్రి మది వీనుల బట్టియు రక్షనేయగున్
వాక్యార్థ విశ్లేషణ:
– ఈ లోకమంతయూ విష్ణుమయం, ఆయన చైతన్యమే జగత్తుకి ఆధారం. "విశ్వసహాయము" అంటే జగత్తును ఆశ్రయించి నిలిపే శక్తి. "నెంచశక్తి" అంటే లోకాన్ని నెంచి (ధరించి) పోషించే శక్తి – ఇది విష్ణువు స్వభావం. విష్ణువు మహిమ మాత్రమే జీవితం యొక్క అసలైన విశ్మయంగా నిలుస్తుంది. జీవితసేవ ధర్మం అంటే జీవుడు చేసే ధర్మకర్మలు అంతా విష్ణు మహత్యమే ప్రతిఫలించేది. విష్ణుకళ – అంటే సృష్టి, స్థితి, లయ – వీటన్నింటికీ మూలమైన కళాత్మ స్వభావం. "విద్దెల రీతి" అంటే విద్యార్ధులకు మార్గం చూపే విధానంగా, "యీతనిచ్చెగతి" అంటే శ్రద్ధతో ఆయన్ని ఆశ్రయించేవారికి ఆయనే గతి ప్రసాదిస్తాడు. "నవాభ్యుధాత్రి" అంటే నవభవాల (ఇహ, పర లోకాలు, అష్టసిద్ధులు, జ్ఞాన మార్గాలు మొదలైనవి) అభ్యుదయాన్ని కలిగించేవాడు. – "మది వీనుల బట్టియు" – మనసుతో వినయంగా వేడుకొనువారిని ఆధారపడి,
– ఆయనే రక్షకునిగా నిలుస్తాడు. ఇది విష్ణుని పరమమైన కర్తవ్యం.
---
03.వషట్కార: వశము నందుంచుకున్నవాడు
ధ్యానమున్ నిత్యమున్ ధర్మమున్ మాదిరిన్
జ్ఞానమున్ సత్యమున్ జ్ఞప్తియున్ వీలుగన్
ప్రాణమున్ లక్ష్యమున్ బంధమున్ తోడుగన్
వైనమున్ విష్ణువే వైనతీ నేస్తమున్
→ విష్ణువు నిత్య ధ్యానం చేయదగినవాడు, ధర్మ స్వరూపుడు, జీవుల జీవితంలో మార్గదర్శకుడై కనిపించును. జ్ఞానం, సత్యం మరియు జ్ఞాపకశక్తి (స్మృతి) రూపంగా వెలుగునిచ్చే దివ్యత్వము.
జీవులకు ప్రాణరూపుడు, ఆయుష్కాల లక్ష్యము ఆయనే, బంధములలో సైతం ఆయనే తోడుగా ఉన్నవాడు . అంతఃస్తిత మౌనంలో విశ్రమించిన సత్యమూర్తి విష్ణువు, ఆయనే మోక్షమునకు మార్గముగా ఉండే స్నేహితుడు.
*****
నాలుగో నామము: భూతభవ్యభవత్ప్రభుః : గతము (భూతం), వర్తమానం (భవత్), భవిష్యత్తు (భవ్యం) అన్నీ యే విష్ణువు యొక్క నియంత్రణలో ఉన్నాయి. కాలమున్ అధిపతిగా ఆయన త్రికాలేశ్వరుడగు.
పద్యము:
భూత భవిష్యతా భుక్తి వార్తల్ గనున్
చేతనావస్థగా చిత్త మార్గమ్ముగన్
భూతలమ్మున్ స్థితీ భోజ్య మానమ్ముగన్
దాత విద్యా ప్రధాతా మదీ శక్తిగన్
పద్యార్థము: గత భవిష్యత్ అనుభవాల వార్తలు (అర్థబోధలు) కూడా ఆయనే కలిగించున్. సమస్త జీవచైతన్యము ఆయనే; ఆ చైతన్యమే మనసుకు మార్గదర్శకము. భూమిలో స్థితీ, భోజ్యము, మనోహరమైన అనుభవములు — అన్నిటిలో ఆయనే ఉన్నాడు. దాత విద్యా ప్రధాతా మదీ శక్తిగన్ – జ్ఞానము, విద్య, శక్తి — అన్నింటినీ ప్రసాదించేవాడు ఆయనే.
**---**
ఐదో నామం భూతకృత్ = సకల భూతాలు సృజించినవాడు
భూతకృత్ లోకమై భూ సహాయమ్ముగన్
శ్వేతకృత్ విశ్వమై శీఘ్ర దేహమ్ముగన్
ధాతకృత్ సర్వమై దాన గుణమ్ముగన్
ఖ్యాతికృత్ హృద్యమై కాలమౌనమ్ముగన్
పద్య విశ్లేషణ: భూతకృత్ అనే నామమును "లోకమై" అనగా జగత్తు అయినదిగా చూపించి,
భూమికి "సహాయము"గానే విశ్వనిర్మాణంలో పాలుపంచుకున్నదిగా విశ్లేషించారు. "శ్వేతకృత్" అనే పదం సృష్టిలో పరమ శుద్ధతకు ప్రతీకగా, "విశ్వమై" అన్నది అతడి విశ్వరూపాన్ని సూచిస్తుంది. "శీఘ్ర దేహము" అనగా సర్వత్ర వ్యాపించి ఉంటూ చలిత శక్తిగా సూచన.
– "ధాతకృత్" అనగా సృష్టిని నిలిపే తత్వమై, "సర్వమై" – అన్ని ధర్మాలలోనూ వ్యాపించి,
– "దాన గుణము" అనగా దాతత్వ లక్షణముతో ఉన్నదిగా. "ఖ్యాతికృత్" అనగా ఖ్యాతిని కలిగించేవాడు, "హృద్యమై" అనగా హృదయానికి హితమైన రూపంలో,
కాలంగా, ఆత్మరూపంగా, మూల తత్త్వంగా వ్యాప్తి చెందిన శక్తి.
*****
ఆరవ నామం భూత భృత్ = సకల భూతాలను సృజించినవాడు
భూత భృత్ విద్యగా భూ తలమ్మున్ కళా
బ్రాంతి కృత్ మార్పుగా బంధతత్వమ్ కళా
శాంతి కృత్ నేర్పుగా సాధ్యసాధ్య మ్ కళా
జ్యోతికృత్ తీర్పుగా దివ్య దివ్యార్థిగన్
భూతాలను పోషించేవాడు. ఆయన విద్యగా భూమిపై కళల రూపంలో కనిపిస్తున్నాడు.
భూమిపై ఉన్న ప్రతీ విద్య, ప్రతీ కళ విశ్ణువు అనుగ్రహమే అని సంకేతం. బ్రాంతులను కలిగించి జీవుల్ని బంధించే "మాయ" కూడా ఆయన కళే. మార్పులు, బంధనలు ఇక్కడ మాయ తత్త్వాన్ని, సమ్సార బంధతత్వాన్ని సూచించింది. శాంతిని కలిగించడమూ ఆయన కళే.
సాధ్యం మరియు అసాధ్యాన్ని వివేకంగా తెలుపగల శక్తి కూడా ఆయన నుంచే. ఇది వివేకవంతమైన శాంతియుత జీవనదిశలో బోధను సూచిస్తుంది. వెలుగు, జ్ఞానరూపమైన తీర్పు, విచక్షణ. ఆయన తీర్పు దివ్యమైనదే కాదు, దివ్యమైనదానికి మూలసూత్రంగా కూడా ఉంది.
దివ్య దివ్యా కళా అన్న ఘనవాక్యం విశేషంగా భాసిస్తోంది — మహిమాన్వితమైన గొప్పతనాన్ని తెలియజేస్తుంది.
*****
ఏడవ నామం భావ:= సమతా భావం కలిగిన వాడు
మీ పద్యం విష్ణు సహస్రనామంలోని ఏడవ నామం "భావ" (సమతా భావం కలిగిన వాడు)
భావ: సమతా, సమత్వం, హృదయ సమం, సర్వభూతేషు అనురాగం కలిగినవాడు. ఇది విష్ణువు యొక్క శాంత స్వరూపాన్ని సూచిస్తుంది – ఎవరినీ వ్యత్యాసంగా చూడకుండా, సమంగా చూసే ఆధ్యాత్మిక దృష్టి కలిగిన వాడు.
తే. గీ.
భావ తొలకరి జల్లులో భయము మారు
సేవ చిగురు కొత్తగా సిద్ధి చేరు
భావ సత్య ధర్మములన్ని బంధ తలపు
దేవ గురువచనము దివ్య దీక్ష సుఖము
పద్య విశ్లేషణ:
– విష్ణువు అనుగ్రహం అనేది తొలకరి జల్లులా, చల్లదనంగా ఉంటుంది. అది భయాన్ని తొలగిస్తుంది. సంకల్ప భద్రతను కలిగించే అనుగ్రహ స్వరూపం. విశ్ణువు పట్ల చేసే సేవ ఫలించును. అది కొత్త ఆశయం (చిగురు)లా ఉద్భవించి శుద్ధి, సిద్ధి తీసుకురచును. భక్తి మార్గం విజయవంతం చేయగల గుణమును సూచిస్తుంది. సమతా భావం వలన సత్యం, ధర్మం, న్యాయం అన్నీ గుర్తుకొస్తాయి. బంధాలను స్పృహించటమూ, వాటి సంక్షేమాన్ని కోరటమూ భావంలో భాగమే. సద్బుద్ధి మరియు ఆత్మ సంబంధ బోధ. దైవిక గురువుల వాక్యములు, దివ్యమైన దీక్ష – ఇవన్నీ విశ్ణువు దయవల్ల కలిగే సౌఖ్యం. ఆధ్యాత్మిక మార్గంలో విశ్వాసం, గురుభక్తి, దివ్యమైన అనుభూతి.
******
ఎనిమిదవ నామం భూతాత్మా = భూతాలన్నిటిలో ఆత్మయే ప్రకాశించువాడు
శార్దూలం
భూతాత్మా హృదయమ్ముగా కదలగన్ భూధర్మ సంయుక్తిగన్
భూతాత్మా మమతౌసమమ్ము కళ గన్ భూస్వేచ్ఛ సమ్మోహమున్
భూతాత్మా విధిశాంతి సౌఖ్యమగుటన్ భుక్తీ సహాయమ్ముగన్
భూతాత్మా సహనమ్ము విద్యలగు న్ భూశక్తి తోడ్పాటగన్
→ భూతాత్మా అన్న వాడు సమస్త జీవుల హృదయంలోనే ఉనికిచెంది, భూధర్మం (ప్రకృతి స్నేహం, స్థితి, సహజత్వం)తో కూడి, తాను ఈ లోకంలో ఊసులాడుతున్నాడని చక్కగా తెలుపుతారు. భగవంతుడు మమకారమయమైన ప్రేమగా, భూతలలో కళాత్మకతగా వ్యాపించి ఉన్నాడు. భూమిపై స్వేచ్ఛగా జీవించటానికి తాను మాయగా కూడా వ్యాపిస్తాడు – ఇది "సమ్మోహనం" అనే తత్త్వానికి అద్భుత సూచన. నియమబద్ధత (విధి), శాంతి, సుఖం అన్నీ భూతాత్మా వలన సంభవిస్తాయని పేర్కొన్నారు. భుక్తి (భోగ అనుభవం) కూడా ఆయన అనుగ్రహంలోనే జరుగుతుంది. భూతాత్మా ఓ సహనరూపుడు. ఆ సహనమే విద్యగా, జ్ఞానంగా అవతరిస్తుంది. భూశక్తి (పృథివీ శక్తి) ఆయన్ని తోడుగా భావిస్తూ క్రియాశీలంగా ఉంటుంది.
*****
9వ నామం... భూత భావన= భూతాలకే కాదు, సమస్త ప్రాణికోటికి శుభం కలిగించువాడు. సత్సంకల్పంతో వారికి మేలుకాల్పించేవాడు. విశ్వానికి శ్రేయస్సే ధ్యేయంగా ఉంచుకునే దివ్యస్వరూపం.
ఛందస్సు: భూనుత.. ర న భ భ గ గ.. యతి – 9
(ఈఛందస్సులో "భూత భావన" నామాన్ని మకుటంగా బలంగా నిలిపారు)
పద్యం.
భూత భావన మనస్సు సుకీర్తియు విద్యా
ఖ్యాతి లక్ష్యము వయస్సు కుమూలము సాధ్యా
భూత దాహము ఉషస్సు సుభుద్ధిని పెంచా
వ్రాత తేజము మదీభవ వాక్కుల దైవమ్
పద్యం విశ్లేషణ:
భూతాలకు శుభం కలిగించాలనే సంకల్పముతో నిండిన మనస్సు.సుకీర్తియు విద్యా ఖ్యాతి లక్ష్యము* మంచి కీర్తి, విద్య, ఖ్యాతి — ఇవన్నీ లక్ష్యంగా స్థిరత కలిగినదే ఆ మనస్సు.
వయస్సుతో పటుత్వంగా పెరిగే గుణముల మూలాన్ని సాధించగల సామర్థ్యమున్న దేవుడు.
జీవుల తాపత్రయాన్ని తొలగించి, జ్ఞానోషా వెలుగుతో మంచి బుద్ధిని పెంపొందించువాడు.
వ్రాతము (సంఘం/జనసమూహం) యొక్క తేజస్సు, మన భావనల్లో వెలిగే దేవత్వమై, మా మాటల్లో ప్రతిధ్వనించే దైవస్వరూపం.
---
పదవ నామం పూతాత్మ = పవిత్రమైన స్వరూపము కలవాడు
ఛందస్సు: త త జ గగ — ఇంద్రవజ్రము — యతి..7
పద్యము:
పూతాత్మ పుణ్యాత్మ పురమ్ము మూలమ్
జ్ఞాతాత్మ విశ్వాత్మ సమమ్ము తీరమ్
నాతమ్ము పోతమ్ము నరమ్ము గానున్
రాతల్లె రమ్యత్వ రమామనస్సున్
పద్య విశ్లేషణ:
పూతాత్మ (పవిత్రాత్మ), పుణ్యాత్మ (ధర్మగుణముల కలవాడు), పురమ్ము మూలమ్ (సమస్త పురములకూ మూల స్వరూపుడై) జ్ఞాతాత్మ (సర్వజ్ఞుడు), విశ్వాత్మ (విశ్వమంతటిని ఆవహించిన ఆత్మ), సమమ్ము తీరమ్ (సమతా స్వరూపుడై ఉన్న తీరం/గమ్యం) నాతము (శబ్దముల మూలం), పోతము (గతించువాడు), నరము (జీవులయందు ఉండువాడు) — అన్నీ స్వరూపముగా గానున్ (లీలగా భావించబడున్) రాతలెని (నిరుపమాన), సౌందర్య స్వరూపత, శ్రీరమా అనుగ్రహమందు నిలిచిన మనస్సులో (తన రూపము వెలుగించునని).రమణీయ స్వరూపంగా మనస్సులో నివసించే దైవస్వరూపుడిగా ప్రదర్శితమయ్యారు.
*****
11వ నామం:పరమాత్మ = సర్వాంతర్యామిగా, పరమ స్వరూపుడై ఉండువాడు
పద్యం:
పరమాత్మ మనోప్రభ నేస్తముగన్
సరిచేయ మదీ కుశలం నీమముగన్
గురిచూప గతీ సుగుణం నీ మదిగన్
అరుణోదయమే నయనం సేవలుగన్
పదార్థ విశ్లేషణ:
: పరమాత్మనే మనస్సు వెలుగునిచ్చే వెలుగుగా నిత్య స్నేహితుడిగా/ప్రియుడిగా దర్శించ బడుతున్నాడు. క్షేమపరచువాడుగా నా మనస్సు సంక్షేమాన్ని నీవే నిర్వర్తించేవాడవు గురువు చూపు (దర్శనం), గమ్యమైన పరమాత్మ శ్రేష్ఠ గుణసంపన్నుడైన నీవే నీ మాధుర్యముగానే భావించబడుతున్నాడు సూర్యోదయంలాంటి జ్ఞానప్రభ చూపు / దర్శనం సేవకులకు దర్శనమిచ్చే స్వరూపముగా ఉన్నవాడు పరమాత్ముని మనస్సుకు వెలుగునివ్వగలవాడిగా,జీవుడి దారిని సరిచేయగలవాడిగా,సద్గుణాల ప్రతిరూపంగా,
జ్ఞానోదయ స్వరూపంగా అభివర్ణించడం ఎంతో ఉన్నతం
*******
12వ నామమైన "ముక్తానాం పరమా గతిః"= అనే విష్ణు సహస్రనామానికి మరింత పదార్థ గాంభీర్యంతో, భక్తి శ్రద్ధతో, భావనిశ్శబ్దతతో పునఃసృష్టి చేశారు.
పద్యము (శార్దూలవిక్రీడిత ఛందస్సులో):
ముక్తానం సుగుణమ్ముగాను యగుటన్ మూలమ్ము ధ్యానమ్ముగన్
యుక్తానం ప్రతిభే ప్రతీస్థితిగనున్ యుత్సాహ ప్రణమ్ముగన్
త్వక్తానం సహజమ్ముగానువిధిగన్ తన్మాయ రూపమ్ముగన్
ముక్తానం పరమాగతీ బ్రతుకుగన్ పూజ్యమ్ము విశ్వమ్ముగన్
భావ విశ్లేషణ:
→ ముక్తులకే సుగుణ స్వరూపుడై ఉన్నాడు యజ్ఞములకు మూలంగా – ధ్యాన రూపుడై వెలుగుతున్నాడు యుక్తులైన వారికి ఆయనే ప్రతిభాత్మక స్వరూపం ప్రతి స్థితిలోను ఉన్నదేవుడు, యుత్సాహంగా నమస్కారము లకు అర్హుడైనవాడు త్యాగమును ఆచరించేవారికి సహజంగా నిక్షిప్తుడై అన్ని విధానాలకు అతీతంగ తన్మయత్వానికి రూపంగా ఉన్నవాడు
→ ముక్తులకు పరమగమ్యుడైన ఆయన బ్రతుకుకు ఉత్కృష్ట రూపం పూజ్యుడైన విశ్వస్వరూపుడైన వాడు
****-
13వ నామం: "అవ్యయః" — సిద్ధమైతే, దానికీ మీ పద్యాన్ని పంపించండి.
